فردای اقتصاد - در تاریخ ۱۴ آذرماه ۱۴۰۰، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در گفتگوی تلویزیونی خود با اشاره به سامانه‌های دستگاه‌های مختلف دولتی اعلام کرد: "این سامانه‌ها باید یکی شود و سامانه جامع ایجاد شود تا وضعیت اقتصادی را نشان دهد و امکان فرار مالیاتی را از بین ببرد. وزیر اقتصاد و وزیر صمت مسئول ایجاد سامانه جامع هستند." همچنین با اشاره به قطع سامانه سوخت به دلیل حمله سایبری در گفتگوی خود با صداوسیما گفت: "حمله سایبری با مدد الهی و اعتماد مردم مدیریت شد و مشکل برطرف شد."
به گزارش پیوست، در ۲۷ آذرماه ۱۴۰۱ حدود یکسال بعد از صدور دستور رئیس جمهور در خصوص سامانه جامع، معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات با انتشار فراخوانی از تولید کنندگان داخلی سیستم عامل تلفن دعوت به همکاری کرد. در این اطلاعیه تاکید شده است که اشخاصی که حداقل یک سیستم عاملی عملیاتی نصب شده روی گوشی هوشمند تولید کرده‌اند تا تاریخ ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۱ درخواست خود را برای معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات ارسال کنند. این فراخوان طبق اعلام معاونت فناوری و نوآوری در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به منظور شناسایی ظرفیت های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم عامل تلفن همراه هوشمند، صورت گرفت است.
اگر فرض کنیم سامانه‌ای که از اعلام عمومی آن ۳۷۸ روز گذشته است و احتمالا باید بر اساس نظر کارشناسی متخصصان و طبق مشورت و تصمیم یک تیم متخصص اعلام عمومی شده باشد تا حدودی پیشرفت داشته است، احتمالا چنین سامانه‌ای نقش مهمی در یک سیستم‌عامل داخلی موبایل خواهد داشت. بر اساس دستورات پیشین رئیس جمهور و نمایش سرعت عمل در کارها، احتمالا باید فرض کنیم سامانه کشوری ایران فوری در حال عملیات و طی کردن فازهای نهایی تست و بهره‌برداری است. این سامانه بر اساس صحبت رئیس‌جمهور باید وضعیت اقتصادی را نشان دهد.
بر اساس بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات تولید و توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند داخلی بخشی از دستاوردهای شبکه ملی اطلاعات ذکر شده است. سهمی که برای این سیستم‌عامل در نظر گرفته شده است، حداقل ۲۰٪ از موبایل‌های داخل کشور است.
در حال حاضر، سهم سیستم‌عامل‌های موبایل بر اساس اطلاعات https://gs.statcounter.com/os-market-share/mobile/worldwide بدین ترتیب است:
جهت آشنایی لازم به ذکر است KaiOS سیستم‌عاملی مبتنی بر لینوکس مخصوص گوشی‌های همراه ساده و دارای صفحه کلید است. به طور کلی سهم Android شرکت گوگل در نسخه‌های مختلف، iOS شرکت اپل و سامسونگ مجموعا حدود ۹۹.۷۸٪ است. اینکه سهام تمامی سیستم‌عامل‌های موبایل بجز سه سیستم برتر تنها ۰.۲٪ است و هدف گذاری شبکه‌ی ملی اطلاعات ۱۰۰ برابر نرخ جهانی و برابر ۲۰٪ است موضوعی است که در اینجا در خصوص آن صحبت نخواهیم کرد.
اگر فرض محالی مانند ساخت ۴ میلیون مسکن در چهار سال کنیم احتمالا از حدود ۱۴۵ میلیون سیم‌کارت فعال موجود با فرض سهم بازار ۰.۲٪ یعنی سهم تمام سیستم‌عامل‌هایی بجز اندروید، آی‌اواس و سامسونگ به عددی حدود ۲۹۰ هزار خواهیم رسید. فرض کنیم تا سال آینده این عدد برابر ۳۰۰هزار موبایل باشد. یعنی در حالتی که سهم بازار گوشی‌های موبایل هوشمند در ایران شبیه نرخ جهانی باشد، اندازه بازار اولیه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند داخلی برابر ۳۰۰هزار خواهد بود.
فرض کنیم بازار اولیه ۳۰۰,۰۰۰ موبایل داخلی برای سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند داخلی طی یک سال به ۵۰۰,۰۰۰ عدد برسد. با این فرض برخی پرسش‌های اولیه قابل طرح است:
پرسش اول: آیا اساسا امکان تولید سخت‌افزار تلفن همراه هوشمند داخلی به صورت داخلی وجود دارد؟
پرسش دوم: آیا آماری از پروژه‌های پیشین سخت‌افزارهای مونتاژ شده و یا برچسب خورده داخلی قابل ارائه است؟ به عنوان مثال از گوشی‌های معرفی شده پیشین مانند شاهین از شرکت GLX و یا ویرا (https://ictna.ir/id/116325) از شرکت صاایران که در شهریور ۱۳۹۹ معرفی شده است چه تعدادی به فروش رفته است و فعال است؟ آیا بروزرسانی‌های امنیتی و نرم‌افزاری و کاربردی برای آن‌ها ارائه شده است؟
پرسش سوم: در صورت توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند داخلی آیا برنامه‌ای برای دوره نگهداری نرم‌افزار در طول دوره عمر قابل پیشنهاد است؟ آیا ممکن است این پروژه مانند بسیاری پروژه‌های مربوط به سیستم‌عامل داخلی یا بومی یا ملی یا نظامی یا شرکتی که از سال ۱۳۸۱ تا به حال اجرا شده است محدود به طول عمر برخی از مدیران مربوطه در دولت باشد؟
پرسش چهارم: در صورت توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند داخلی پلتفرم توسعه این سیستم‌عامل چه خواهد بود؟ آیا مانند بسیاری از شرکت‌ها و پروژه‌های دیگر مبتنی بر گوگل اندروید خواهد بود؟ آیا ممکن است مانند پروژه‌ی KaiOS که با حمایت از بنیاد موزیلا در حال فعالیت است مبتنی بر لینوکس باشد؟ اگر این پروژه مبتنی بر گوگل اندروید خواهد بود چه مزیتی ممکن است داشته باشد؟ اگر بر پایه‌ی لینوکس است آیا توان سخت‌افزاری برای تولید سخت‌افزار مرتبط وجود دارد؟
پرسش پنجم: اگر فرض کنیم این سیستم‌عامل بر پایه‌ی گوگل اندروید برنامه‌ریزی شود و به امنیت و کاربری آن به صورت ویژه اهمیت داده شود احتمالا تنها در چارچوب برنامه Android One امکان پذیر است. بر اساس اطلاعات عمومی اندروید وان www.android.com/one یک استاندارد فنی سخت‌افزار و نرم‌افزار است که از سوی گوگل جهت فراهم کردن تجربه کاربری پایدار و بهبود امنیت از طریق به‌روزرسانی‌های چندباره و گوگل پلی پروتکت انجام می‌شود.
آیا اساسا امکان تجاری و سیاسی همکاری با گوگل در ایران وجود دارد؟
پرسش ششم: آیا با وجود مشکلات دسترسی به زیرساخت اینترنت در ایران، مانند مواردی که در خصوص کارکرد TLS و SSL وجود دارد به عنوان مثال عدم امکان استفاده از cURL در بسیاری از سرورها، دیتاسنترها و ISPهای مختلف، اساسا توسعه نرم‌افزار امکان پذیر است؟