فردای اقتصاد: این روزها بیشترین توجه بازارها متوجه مذاکرات احیای برجام است. بازار ارز که به طور سنتی دماسنج قوی‌تری نسبت به تحولات سیاسی بوده و واکنش سریع‌تری نیز به اخبار نشان می‌دهد، حالا به سمت کانال ۲۹ هزار تومان در حال نزول است. در بازار سهام اما به نظر می‌رسد که شرایط متفاوتی حاکم است؛ شرایطی که از طناب‌کشی برجامی میان گروه‌های مختلف سهامدار حکایت می‌کند. یک گروه همچنان تفکر «تورم‌دوستی بورس» را یدک می‌کشند و از آنجایی که احیای برجام را (به واسطه اثری که بر نرخ دلار و انتظارات تورمی به جای می‌گذارد) به زیان بورس و سهامداران قلمداد می‌کنند، در حال حاضر نیز چندان نسبت به موفقیت مذاکرات احیای برجام خوش‌بین نیستند؛ از این رو در این روزها نیز غالبا در صف فروشندگان قرار می‌گیرند. گروهی دیگر اما برجام را عامل کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و رونق و افزایش ارزش‌گذاری در بازار سهام می‌دانند و امیدوارانه در انتظار احیای توافق ۲۰۱۵ نشسته‌اند.
این طناب‌کشی سبب شده تا در شرایطی که دلار، مسیر خود را انتخاب کرده، بورس تهران این روزها روند مشخصی را طی نکند. یک روز با افزایش تقاضا و ورود سرمایه‌های حقیقی، نمایی سبز را به رخ ناظرین بکشد و در روز پس از آن، بدون کوچکترین تغییری در متغیرها و اخبار اثرگذار، اعداد و ارقامی وارونه را منعکس کند. اما دلیل چیست؟ چرا دلار یک ساز می‌زند و سهام ساز دیگری را کوک می‌کند؟
زورآزمایی دیدگاه‌ها
پیش‌تر سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی عادت کرده بودند هر زمان که دلار روند صعودی به خود می‌گیرد، شاهد رشد قیمت سهام باشند و هر زمان که به دلیلی، اسکناس آمریکایی در سطوح پایین‌تر قیمتی دادوستد می‌شود، در انتظار ریزش قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای باشند. در یک سال اخیر اما این روند با تغییراتی جدی همراه شده است. به نظر می‌رسد تغییر نگاه غالب سهامداران در خصوص اثرات برجام و تورم بر سودسازی شرکت‌های بورسی و البته رفتار سهام، عامل اصلی تغییر معادلات است، جایی که بورسی‌ها به این واقعیت پی برده‌اند که احیای برجام می‌تواند فوایدی چندگانه برای بنگاه‌های اقتصادی داشته باشد و از این منظر سودی واقعی و پایدار (و نه اسمی) از آن سهامداران کند.
این روزها نیز با تقویت احتمال احیای برجام، دلار به روند کاهشی ادامه می‌دهد و دیروز حتی سری نیز به کانال ۲۹هزار تومان زد. در بازار سهام اما هر چند اوج گرفتن دوباره اخبار و رویدادهای مربوط به مذاکرات هسته‌ای و افزایش خوش‌بینی‌ها به احیای برجام، باعث ایجاد موجی از تقاضا در تالار شیشه‌ای شده‌است اما این تقاضا نیز چنگی به دل نمی‌زند و روند دادوستدها و کم‌رمق بودن بازار از تردید سهامداران حکایت دارد. دلیل این مهم را البته می‌توان در همان طناب‌کشی دیدگاه‌ها جستجو کرد. اما رابطه دلار و سهام در مواجهه با خبرهای سیاسی، در گذشته چگونه بود؟
تغییر نگاه بورسی‌ها؟
نگاهی به واکنش دو سال اخیر دو نماگر دلار و سهام به تحولات سیاسی و مهم‌تر از آن خبرهای برجامی، نکات جالب توجهی را روایت می‌کند. تا قبل از سال ۱۴۰۰، بازار ارز به عنوان بازاری هوشمند شناخته می‌شد که سریع‌ترین و البته منطقی‌ترین واکنش‌ها را به خبرهای سیاسی نشان می‌داد و پیگیری روند تغییرات آن می‌توانست ابزار مهمی برای پیش‌بینی وقایع آینده باشد. در واقع دلار به دماسنج تحولات غیراقتصادی معروف بود. طی دو سال اخیر اما به نظر می‌رسد بورسی‌ها پیش‌بینی درست‌تری از تحولات داشته‌اند. به بیان دیگر در سال ۹۹ به موجب افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه و معطوف شدن نگاه‌ها به سمت بورس تهران که به ابرنوسان جدی این بازار نیز منتهی شد، پیش‌بینی موضوعات و اتفاقات سیاسی در نگاه سهامداران، دقیق‌تر از فعالان ارزی بود. برای اثبات این ادعا می‌توان به نوسان دو بازار در در میانه مبارزات انتخاباتی دو نامزد اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اشاره کرد: «دوره‌ای که دلار با شرط‌بندی روی انتخاب ترامپ، شاهد رشد قیمت بود اما بورس که منتظر انتخاب بایدن و برجام بود، (در همان دوره‌ای که شاهد رشد تورمی بود) با افت نماگرهای اصلی خود مواجه شده‌بود. در نهایت نیز برنده این شرط‌بندی بورسی‌ها بودند.»
با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد در مجموع سال ۹۹ و البته نیمه نخست ۱۴۰۰، بورس و دلار روندی مشابه و در یک راستا در واکنش به اخبار سیاسی طی کرده‌اند. خبرهای مثبت برجامی، دلار را کاهشی می‌کرد و بازار سهام نیز که در آن زمان هنوز طرفدار «دوستی بورس و تورم» بود، روندی منفی را طی می‌کرد. البته آغاز تخلیه حباب قیمت سهام پس از ابرنوسان نیمه نخست سال ۹۹ نیز در این روند کاهشی بی‌تاثیر نبود. با این حال طی یک سال گذشته، این معادله تغییر کرده و در بسیاری از برش‌های زمانی که با رویدادهای خاص سیاسی مواجه بودیم، دماسنج این دو بازار مسیر را خلاف جهت یکدیگر پیموده‌اند. اما علت چیست؟ علت را می‌توان در تغییر نگاه بورسی‌ها و منطقی‌تر شدن رفتار آن‌ها جستجو کرد. جایی که سهامداران به این واقعیت پی برده‌اند که کسب سود اسمی از تورم قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای شاید دوام چندانی ندارد؛ اما در عوض با احیای برجام و بهبود شرایط اقتصادی کشور که می‌تواند سبب رونق و بهبود ارزش‌گذاری بازار سهام شود، قادر خواهند بود سودی واقعی به خانه ببرند. از این رو با افزایش خبرهای تقویت‌کننده احیای برجام و کاهش ریسک‌های غیراقتصادی، دلار، روندی نزولی طی می‌کرد و در مقابل، شاهد رشد قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای بودیم. (این نوع واکنش به برجام البته در برش زمانی ۹۳-۹۴ نیز مشاهده می‌شد و تنها در سال ۹۹ به دلیل رونق تورمی بورس، سهام و دلار هم‌جهت شدند.)
پیش‌بینی حرکت بعدی دو نماگر
اینکه دلار و بورس در آینده نزدیک چه روندی را خواهند پیمود، وابسته به وضعیت مذاکرات احیای برجام است. امروز سیگنال‌های مثبتی در این خصوص به بازارها مخابره شد و احتمال احیای برجام را پررنگ‌تر کرد. در صورت بازگشت طرفین به این توافق، انتظار می‌رود که حرکت خلاف جهت دو نماگر بورس و دلار ادامه یابد. به این صورت که در بازار ارز و البته دیگر بازارهای دارایی همچون سکه، مسکن و حتی خودرو، تخلیه حباب قیمتی استارت خورده و به سبب کاهش انتظارات تورمی، شاهد افت قیمت‌ها در این گزینه‌های سرمایه‌گذاری باشیم. در مقابل با رسیدن سهامداران به قطعیت و فراموشی تردیدهای گذشته در خصوص احیا یا عدم احیای برجام، این بار قیمت سهام با استفاده از پتانسیل‌های بنیادی و انتظار برای بهبود شرایط اقتصادی، روندی صعودی را در پیش بگیرد.