فردای اقتصاد: سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به عربستان عمدتا از زاویه موضع‌گیری‌های این کشور علیه ایران برجسته شد؛ اما این سفر نتایج اقتصادی مهمی در برداشت. مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، ابعاد اقتصادی این رویداد را تحلیل کرده است.

در جریان سفر «شی جین پینگ» به عربستان سعودی، مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها به امضای طرفین رسید که حاکی از تعمیق روابط بین دو کشور است. از یک سو عربستان سعودی بزرگترین صادرکننده نفت جهان است و از سوی دیگر، چین به عنوان غول اقتصادی، بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در جهان به شمار می‌رود. علاوه بر این، چین به شریک تجاری عمده کشورهای عربی خلیج فارس تبدیل شده است و روابط اقتصادی در حال گسترشی با آنها برقرار کرده است.

چین با تجارت دوجانبه به ارزش ۸۷.۳میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱، بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی به شمار می‌رود. از این میزان، ۳۰.۳میلیارد دلار صادرات چین به عربستان سعودی و مابقی (۵۷میلیارد دلار) واردات چین از عربستان را تشکیل می‌دهد. بر اساس داده‌های گمرک چین، عربستان سعودی، بزرگترین تامین‌کننده نفت چین است که ۱۸درصد از کل خرید نفت خام پکن را تامین می‌کند.

چین در ۱۰ماهه اول سال ۲۰۲۲، مجموعا ۷۳.۵۴میلیون تن (۱.۷۷میلیون بشکه در روز) از عربستان نفت خام وارد کرده است. واردات نفت چین در سال گذشته به ۸۷.۵۶میلیون تن به ارزش ۴۳.۹میلیارد دلار رسید که ۷۷درصد از کل واردات چین از عربستان را تشکیل می‌دهد.

شرکت دولتی آرامکو عربستان سعودی، قراردادهای عرضه سالانه با چندین پالایشگاه چینی، را امضا کرده است. طی این سفر، عربستان سعودی و چین، توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع امضا کردند. بر اساس گزارشات، شرکت‌های سعودی و چینی ۳۴قرارداد سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی سبز، فناوری اطلاعات، خدمات ابری، حمل و نقل، لجستیک، صنایع پزشکی، مسکن و ساخت و ساز را امضا کردند. از جمله این توافقات می‌توان به تفاهم‌نامه بین دولت عربستان و هوآوی برای ارائه خدمات رایانش ابری در مجتمع‌های با فناوری پیشرفته در شهرهای عربستان اشاره کرد. تفاهم‌نامه بین آرامکو و عربستان و شاندونگ انرژی که شامل یک توافق بالقوه عرضه نفت خام و قرارداد فروش محصولات شیمیایی، همچنین بررسی همکاری در زمینه پالایش و پتروشیمی یکپارچه در چین است.

شرکت ACWA Power عربستان نیز ۹ تفاهم‌نامه با نهادهای چینی امضا کرده است که بستر لازم برای تامین مالی، سرمایه‌گذاری و ساخت پروژه‌های انژری پاک و تجدیدپذیر در عربستان سعودی و کشورهای عضو طرح ابتکاری کمربند-جاده را فراهم می‌کند. تفاهم‌نامه دیگر دو کشور برای ایجاد یک کارخانه خودروهای الکتریکی در عربستان سعودی با ظرفیت ۱۰۰هزار خودرو در سال است. افزون بر توافقنامه‌ها و قراردادهای سفر اخیر، دو کشور در سال‌های گذشته نیز قراردادهای تجاری مهمی با یکدیگر امضا کرده‌اند.

آرامکو در اوایل سال ۲۰۲۲ به منظور ساخت یک مجتمع پالایشگاهی و پتروشیمی، ۱۰میلیارد دلار در چین سرمایه‌گذاری کرد که بزرگترین سرمایه‌گذاری این شرکت در دومین اقتصاد بزرگ جهان به حساب می‌آید. در قالب این پروژه که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ عملیاتی شود، یک پالایشگاه ترکیبی تاسیس می‌شود که در قالب آن ۳۰۰هزار بشکه در روز مشتقات نفتی و ۱.۵میلیون تن اتیلن در سال به بازار عرضه می‌شود. آرامکو قرار است تا ۲۱۰هزار بشکه در روز نفت خام به این پالایشگاه عرضه کند. سرمایه‌گذاری مشابه دیگر آرامکو در چین، خرید ۲۵درصد از سهام شرکت پالایش و پتروشیمی فوجیان است که توسط سینوپک احداث شده است. این پالایشگاه در سال ۲۰۰۸ فعالیت خود را آغاز کرد و ۲۸۰هزار بشکه در روز مشتقات نفتی و ۱.۱میلیون تن اتیلن در سال تولید می‌کند.

افزون بر این، آرامکو در سال ۲۰۱۸ یادداشت تفاهمی با مقامات استان ژجیانگ برای سرمایه‌گذاری ۹درصدی در شرکت پتروشیمی ژجیانگ امضا کرد که بزرگترین پالایشگاه چین با ظرفیت ۸۰۰هزار بشکه در روز است. از آن زمان تاکنون هیچ پیشرفتی در این تفاهم‌نامه اعلام نشده است.

از دیگر سو، سینوپک غول نفتی چین، ۳۷.۵درصد در شرکت پالایش ینبوع آرامکو سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت یک پالایشگاه با ظرفیت ۴۰۰هزار بشکه در روز را در ینبوع در سواحل دریای سرخ اداره می‌کند. صندوق دولتی جاده ابریشم چین به عنوان بخشی از کنسرسیومی به رهبری شرکای انرژی جهانی مستقر در ایالات متحده، قراردادی را در سال ۲۰۲۱ برای خرید ۴۹درصد از سهام شرکت خطوط لوله نفت آرامکو عربستان به مبلغ ۱۲.۴میلیارد دلار منعقد کرد. صندوق دولتی جاده ابریشم همچنین به عنوان بخشی از کنسرسیومی با مشارکت شرکت‌های آمریکایی، در خرید ۴۹درصد سهام شرکت خطوط لوله گاز آرامکو به مبلغ ۱۵.۵میلیارد دلار مشارکت کرد.

افزون بر این، ACWA Power که بخشی از مالکیت آن متعلق به صندوق سرمایه‌گذاری دولتی عربستان است، در سپتامبر اعلام کرد که با صندوق جاده ابریشم برای سرمایه‌گذاری مشترک در یک نیروگاه گازی ۱.۵گیگاواتی در ازبکستان به مبلغ یک میلیارد دلار، در قالب بخشی از ابتکار یک کمربند-یک جاده به توافق رسیده است. شرکت دولتی مهندسی انرژی چین (CEEC) در حال ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۲.۶گیگاواتی در الشعیبیه برای ACwa Power عربستان سعودی است که بزرگترین پروژه خورشیدی خاورمیانه به شمار می‌رود.

در حوزه دفاعی و امنیتی شرکت ارتباطات و سیستم الکترونیک پیشرفته عربستان سعودی در ماه مارس قراردادی با گروه فناوری الکترونیک چین به منظور تولید هواپیماهای بدون سرنشین در این کشور امضا کرده است. با دقت در گستره و حجم قراردادهای شرکت‌های چینی، چرخش چین از ایران به عربستان چندان جای تعجبی ندارد. در یک دهه اخیر که روابط چین و عربستان به شدت رو به توسعه رفته است، روابط ایران و چین از منظر تجاری و سرمایه‌گذاری رو به قهقرا بوده است. چین نه تنها سرمایه‌گذاری در ایران صورت نداده، بلکه تجارت عادی و محدود دو کشور را دچار مشکلات جدی کرده است.