راه پرداخت: حدود سه هفته است جلوی دستگاه‌های ATM، در تاکسی‌های شهری و در شبکه‌های اجتماعی صحبت از عدم ارائه پول نقد دستگاه‌های خودپرداز است. بسیاری از گزارش‌های و مشاهدات نشان می‌دهد برخی از ATM بانک‌ها یا پول نقد ارائه نمی‌کنند یا مبالغ درخواستی مشتری را تأمین نمی‌کنند. ماجرا چیست؟ آیا این گزارش‌ها واقعیت دارد؟ آیا بانک‌ها در ارائه پول نقد مقاومت می‌کنند یا تقاضای مردم برای دریافت پول نقد بیشتر شده است؟
«دستگاه‌های خودپرداز برخی بانک‌ها در برخی ساعات و نقاط کشور برای ارائه پرداخت پول نقد دچار مشکل شده‌اند»؛ این چکیده‌ای از صحبتی است که این روزها در میان مردم زیاد شنیده می‌شود. مشاهدات و پیگیری‌های راه پرداخت نشان می‌دهد طی سه هفته اخیر بسیاری از مشتریان بانک‌ها زمان مراجعه به عابربانک‌ها برای دریافت پول نقد با عدم ارائه این خدمت مواجه شده و نتوانستند پول نقد دریافت کنند. این اتفاق طی روزهای مختلف و درب خودپرداز بانک‌های مختلف تکرار شده و به یک نقطه و یک بانک خلاصه نمی‌شود. همزمان با این اتفاق با قطعی‌های مکرر اینترنت و تأخیر در دریافت پیام مخابراتی رمز دوم تعداد افراد بیشتری محبور به استفاده از عابربانک شده و بسیاری از مغازه‌دارها و تاکسی‌ران‌ها هم پول نقد درخواست می‌کنند.
در این میان یک ویدئو از یک بانک در یکی از شهرستان‌های کشور هم در فضای مجازی دست به دست می‌چرخید که گویای همین موضوع بود. در این ویدئو کارمند بانک به مشتری می‌گوید:«پول نداریم. وقتی پول نداریم نمی‌توانم خدمات دهم.»
پاسخ بانک‌ها: مشکلی وجود ندارد
اختلال در ارائه پول نقد از سوی بانک‌ها و تکرار آن باعث شد در میان افکار عمومی زمزمه این شکل بگیرد که آیا بانک‌ها اسکناس ندارند؟ و در شبکه‌های اجتماعی نیز ادعاهایی مبنی بر اینکه دستگاه های خودپرداز در ارائه پول نقد با کمبود اسکناس مواجه هستند، مطرح شد.
اما این موضوع چیزی نیست که بانک‌ها آن را تأیید کنند. علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه دولتی موضوع کمبود اسکناس بانک‌ها را تکذیب کرده و گفته: «موردی از بانک‌ها به شورای هماهنگی بانک‌ها گزارش نشده که با کمبود اسکناس مواجه باشند. هیچ مشکلی از نظر تامین مالی در کشور وجود ندارد و از خزانه‌های بانک مرکزی هم پیگیری کردیم، مشکلی وجود ندارد.»
همین موضوع را راه پرداخت از چند بانک نیز پرسیده و آنها نیز تقریبا پاسخی مشابه پاسخ قیطاسی دادند. پست بانک که بیشترین شعب بانکی را در شهرهای کوچک و روستاهای کشور دارد، در این باره به راه پرداخت توضیح داد:«مابه لحاظ عملی هیچ مشکلی در ارائه خدمات دستگاه‌های خودپرداز نداشتیم و گزارش مردمی هم در این باره به ما نرسیده است.». همچنین این بانک تأکید کرد که از نهادهای بالادستی این بانک هم هیچ توصیه یا دستوری مبنی بر کاهش خدمات نقدی بانک به آنها نشده و ارائه پول نقد به مشتری کمافی سابق برقرار است.
بانک ملت هم با تأکید بر اینکه بانک از خدمات نقدی خود درآمد دارد و اصلا منطقی نیست بخواهد این خدمات را کاهش یا محدود کند، گفت:«ارائه پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز ما مانند قبل درجریان است و هیچ مشکلی در این زمینه نداشته‌ایم.»
افزایش تقاضا برای داشتن پول نقد
بنابراین بانک‌ها معتقد هستند که مشکلی در پرداخت پول نقد به متقاضی وجود ندارد. اما محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی در گفت‌وگو با راه پرداخت مشکلات مردم در دریافت پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز را تأیید می‌کند و می‌گوید:«نکته‌ای که وجود دارد این است که بانک‌ها طی سال‌های اخیر تلاش کردند فرهنگ پرداخت الکترونیک را میان مردم جا بیندازند و مردم را به انجام خدمات بانکی به صورت الکترونیک ترغیب کنند. از آن سو تمایل دولت هم به این بوده که حجم پول نقد در دست مردم را کم کند. اما اکنون شرایط برای مردم متفاوت شده است.»
او ادامه می‌دهد:«باید توجه کنیم که بانک‌ها این قصد را ندارند که با عدم ارائه پول نقد به مردم آنها را به نوعی تنبیه کنند و چنین ادعاهایی اصلا صحت ندارد. اما موضوع اینجاست که تقاضای مردم برای داشتن پول نقد بالا رفته و همین هم باعث مشکلات و اختلال در کار دستگاه‌های عابربانک شده است. از آن طرف درخواست کنندگان پول نقد هم در اصناف مختلف از جمله پزشکان و مغازه‌داران به دلیل ثبت تراکنش و تبعات مالیاتی بیشتر شده است. خود من همین دیروز به خشکشویی مراجعه کردم و حتی خشکشویی هم به من گفت که دستگاه کارتخوان ندارد و باید پول نقد بپردازم.»
به گفته او موضوع کمبود پول نقد در عابربانک‌ها وجود دارد و گزارش‌های مردمی هم به دست آنها رسیده اما این مشکل به دلیل کمبود اسکناس بانک‌ها یا مقاومت بانک‌ها در پرداخت پول نقد نیست بلکه تقاضا برای داشتن پول نقد افزایش پیدا کرده است.
همین موضوع را کامران ندری، کارشناس بانکی هم تایید می‌کند و در گفت و گو با راه پرداخت توضیح می‌دهد:«بانک‌ها به جای انکار موضوع مشکلات پرداخت پول نقد باید به دنبال حل مساله باشند. اینکه چرا در موقعیت فعلی مردم سراغ اسکناس می‌روند، شاید بتوان گفت نوعی اعتراض به شرایط فعلی است. برخی به نوعی با مراجعه به خودپرداز و درخواست اسکناس نارضایتی خود را از نظام اقتصادی اجتماعی نشان می‌دهند. از طرفی به دو جهت ممکن است نظام بانکی در حال حاضر تمایلی برای اختیارقرار دادن پول نقد بین مردم نداشته باشد؛ یکی اینکه چاپ اسکناس برای بانک مرکزی هزینه دارد و توصیه بانک مرکزی همواره به این بوده که از خدمات الکترونیک استفاده کنند، نکته بعدی اینکه از ذخایر بانک ها کاسته می‌شود و امکان خلق پول توسط بانک‌ها کاهش پیدا می‌کند. اما موضوع اینجاست که افزایش تقاضا برای پول نقد یا مقاومت بانک‌ها در پرداخت پول نقد هر دو می‌تواند به اقتصاد ایران لطمه بزند و باید این روند به حالت عادی خود بازگردد.»
بنابراین گرچه بانک‌ها گزارش‌های مردمی مبنی بر مشکل در دریافت پول نقد را به‌صورت رسانه‌ای نمی‌پذیرند اما به نظر می‌رسد مجموع اتفاقاتی مانند کاهش اعتماد عمومی، اختلال در دسترسی به اینترنت و انجام خدمات الکترونیک بانکی و افزایش تقاضا برای پول نقد چه از سمت افراد عادی و چه فروشندگان خدمات و کالا باعث شرایط جدیدی شده که مشکلاتی را برای مردم در دریافت خدمات عابربانک به وجود آورده است. البته برخی این افزایش تقاضا را به عدم تمایل مردم به نگه داشتن پول نقد در بانک‌ها ربط می‌دهند اما گزاره دقیقی در این باره هنوز وجود ندارد که این موضوع را اثبات کند. ضمن اینکه بانک مرکزی نیز به تازگی نرخ سود اوراق سپرده مدت دار بانکی را به ۲۳ درصد افزایش داده که بتواند تمایل مردم را به حفظ پول خود در بانک افزایش دهد.