فردای اقتصاد: آنطور که رویترز گزارش می‌دهد شرکت‌هایی که جریان صادرات نفت ایران را دنبال می‌کنند، اعلام کرده‌اند که صادرات نفت این کشور در ۲ ماه آخر سال ۲۰۲۲ به بالاترین حد خود از سال ۲۰۱۹ رسیده و با وجود تحریم‌های ایالات متحده، ایران سال ۲۰۲۳ را با صادرات محموله‌های نفتی بیشتر به چین و ونزوئلا آغاز کرده است.
در این گزارش آمده است که صادرات نفت ایران بعد از خروج دونالد ترامپ، رییس جمهوری سابق آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها با هدف محدود کردن درآمدهای نفتی ایران، با افت چشم‌گیری همراه شد. بر اساس گزارش موسسات ردیاب نفتکش، صادرات نفت خام ایران در برخی مواقع در سال ۲۰۲۰ به کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت، این در حالی است که پیش از خروج ترامپ از برجام میزان صادرات نفت کشور به طور میانگین ۲.۵ میلیون بشکه در روز بوده است. البته که افت تقاضا و کاهش شدید قیمت‌ها هم بعد از شیوع کرونا در افت هرچه بیشتر فروش نفت ایران اثرگذار بود.
اما صادرات نفت ایران در دوره ریاست جمهوری جو بایدن که به دنبال احیای توافق هسته‌ای است، افزایش یافته و بر اساس برخی برآوردها به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۹ رسیده است. رشد صادرات نفت ایران در حالی رخ داده که مذاکرات احیای برجام متوقف شده و از سوی دیگر به دلیل از دست رفتن بازارهای اروپا، روسیه با تخفیف زیادی در بازار آسیا برای جذب مشتری با ایران رقابت می‌کند.
بایدن عامل افزایش صادرات نفت ایران؟
سارا وخشوری، مشاور شرکت انرژی در اس وی بی در این باره به رویترز گفته است: صادرات نفت خام ایران در دسامبر گذشته به طور متوسط ۱.۱۳۷ میلیون بشکه در روز بود که ۴۲ هزار بشکه در روز نسبت به نوامبر افزایش داشت. این بالاترین رقمی است که SVB در سال ۲۰۲۲ برای صادرات نفت ایران گزارش کرده است. وخشوری می‌گوید: در دولت بایدن در مقایسه با دوره ترامپ، هیچ سرکوب یا اقدام جدی علیه صادرات نفت ایران صورت نگرفته است. صادرات ایران در ماه ژانویه (ماه جاری میلادی) نیز تا کنون مانند ماه‌های گذشته قوی بوده است. به گفته این کارشناس بازار انرژی: با وجود اینکه تقاضای چین کاهش یافته و نفت روسیه غالبا به چین می‌رود و این مسائل چالش بزرگی برای صادرات نفت ایران ایجاد کرده اما همچنان بیشتر نفت صادراتی ایران به خاور دور و در نهایت به چین می‌رود. ایران همچنین به ونزوئلا برای صادرات نفت خود کمک می‌کند.
چین بزرگترین مشتری نفت ایران است. به گفته تحلیلگران برای دور زدن تحریم‌ها، بیشتر صادرات نفت خام ایران تحت عناوین نفت خام کشورهای دیگر تغییر نام داده و روانه بازار چین می‌شود. همچنین، ایران سال گذشته نقش خود را در ونزوئلا، آن هم تحت تحریم‌های ایالات متحده، گسترش داد و از آن زمان نفت سبک خود را برای پالایش و رقیق کردن نفت خام سنگین ونزوئلا به این کشور صادر می‌کند.
آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، اما ادعای وخشوری را رد می‌کند و معتقد است که اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران همچنان به قوت توسط دولت بایدن دنبال می‌شود و ارقام کلان اقتصاد ایران به وضوح این امر را تایید می‌کند. واتسون می‌گوید: ما در تحریم‌ها علیه تجارت موشکی و پهپادی ایران و نقض حقوق بشر تردیدی نداشته و نخواهیم کرد. وزارت خزانه‌داری آمریکا اواخر سال گذشته تحریم‌هایی را علیه یک گروه صادرات پنهانی نفت مرتبط با سپاه پاسداران اعمال کرد.
صادرات نفت ایران در سقف ۳ ساله
شرکت مشاور پترولجستیک که عرضه نفت را دنبال می‌کند، اعلام کرده که شاهد یک روند صعودی در صادرات نفت خام ایران است که از نظر این شرکت در دسامبر سال گذشته میلادی به بالاترین سطح خود از مارس ۲۰۱۹ رسیده است.
شرکت اطلاعاتی کپلر نیز صادرات نفت خام ایران را در نوامبر ۱.۲۳ میلیون بشکه در روز اعلام کرده که بالاترین میزان از آگوست ۲۰۲۲ و تقریبا برابر با نرخ ۱.۲۷ میلیون بشکه در روز در آوریل ۲۰۱۹ است، اگرچه این شرکت مدعی است صادرات نفت خام ایران در دسامبر گذشته به کمتر از یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت.
رویترز می‌گوید که هیچ رقم قطعی برای صادرات نفت ایران وجود ندارد و برآوردها از میزان صادرات نفت ایران اغلب در محدوده وسیعی قرار می‌گیرند. شرکت‌های ردیابی نفتکش از روش‌های مختلفی چون داده‌های ماهواره‌ای، داده‌های بارگیری بندر و اطلاعات انسانی برای ردیابی جریان‌های صادراتی استفاده می‌کنند. ایران عموما آماری در خصوص میزان صادرات و تولید نفت خود منتشر نمی‌کند.
وزارت نفت ایران به درخواست اظهار نظر درباره صادرات پاسخ نداد. اما خبرگزاری رسمی فارس این هفته گزارش داد که پیش‌نویس بودجه دولتی ایران برای سال آینده بر اساس صادرات حدود ۱.۴ میلیون بشکه در روز تنظیم شده است.
رقابت ایران و روسیه در بازار نفت چین
بیشتر صادرات نفت ایران به چین می‌رود. به گفته یکی دیگر از شرکت‌های تحلیلی، ورتکسا، واردات نفت چین از ایران در دسامبر به رکورد جدیدی ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسید که ۱۳۰ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر بود. این شرکت گفت: «بیشتر این محموله‌ها در شاندونگ (استانی در شرق چین که دارای بنادر تجاری است) یافت می‌شوند. در این استان تعداد زیادی از پالایشگاه‌های مستقل چین قرار گرفته‌اند. این پالایشگاه‌ها از نیمه دوم سال ۲۰۲۲ به دلیل کاهش تقاضای داخلی این کشور برای سوخت و کاهش حاشیه‌های پالایشی، به گریدهای نفتی که دارای تخفیف قیمتی هستند، روی آورده‌اند.
وزارت امور خارجه چین در پاسخ به درخواست رویترز برای اظهار نظر در مورد رکورد خرید نفت ایران از سوی این کشور، گفت: «همکاری مشروع و معقول بین چین و ایران تحت چارچوب حقوقی بین‌المللی مستحق احترام و حمایت است.»
ورتسکا گفت عرضه نفت اورال روسیه، اصلی‌ترین گرید رقیب نفت ایران، در ماه دسامبر به دنبال اعمال سقف قیمتی در صادرات نفت خام روسیه و ممنوعیت اتحادیه اروپا برای خرید این نوع نفت، کاهش یافت چراکه این تحریم‌ها باعث ایجاد ابهام برای خریداران شد. به نظر می‌رسد همین موضوع هم به افزایش اقبال به نفت ایران منجر شده است.
احیای توافق هسته‌ای به ایران اجازه می‌دهد تا فروش خود را به خریداران سابق مانند کره جنوبی و اروپا افزایش دهد. با این حال، مذاکرات از سپتامبر به بن بست رسیده است و نماینده ویژه واشنگتن در امور ایران در نوامبر گفت سرکوب معترضان توسط تهران و فروش هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه، تمرکز واشنگتن را از توافق دور کرده است.