فردای اقتصاد: «یک حرکت احمقانه دیگر! این دیوانگی است که با تورم ۸۰ درصدی، بانک مرکزی ترکیه بر خلاف انتظارات، نرخ بهره را یک واحد دیگر کاهش داد! خیلی مضحک است؛ آنها (دولت اردوغان) فکر می‌کنند با پول‌های نقدی که در جیبشان از روسیه و کشورهای عربی خلیج فارس گذشته‌اند می‌توانند نرخ بهره را کاهش دهند و هم‌زمان مانع افت ارزش لیر شوند»، این توییت تیموتی اش، تحلیلگر ارشد بازارهای نوظهور در شرکت مدیریت دارایی بلوبی است.
حرکت معکوس بانک مرکزی ترکیه با تورم
تورم ترکیه که تا همین یک سال پیش (سپتامبر ۲۰۲۱) زیر ۲۰ درصد بود به دلیل بحران انرژی، بدهی‌های ترکیه و اثرات منفی کرونا بر کسب‌وکارها به ویژه گردشگری این کشور رو به افزایش گذاشت. در مواجهه با این اقدام، اردوغان بر سیاست نامتعارف خود تاکید کرد و سیاست پولی را دچار سیاست‌زدگی کرد. به این ترتیب، نرخ بهره که مطابق اصول اقتصادی در برخورد با تورم بالا، افزایش می‌یابد به «فرمان» رئیس جمهور کاهشی شد. در این مدت، نرخ بهره از ۱۹ درصد به ۱۳ درصد کاهش یافت و در مقابل این نرخ تورم بود که از سطح ۸۰ درصدی نیز به استناد آمارهای رسمی فراتر رفت. این در حالی است که برخی مراجع تحقیقاتی غیررسمی، تورم واقعی را سه‌رقمی ارزیابی می‌کنند.
پنجشنبه، ۱۸ آگوست، بانک مرکزی ترکیه در کمال ناباوری بازارها که انتظار داشتند در فضای افزایش تورم، نرخ بهره را حداقل بدون تغییر بگذارد؛ سیاست‌گذار پولی نرخ سیاستی را از ۱۴ درصد به ۱۳ درصد کاهش داد. رجب طیب اردوغان، باور دارد که نرخ بهره بالا دشمن اقتصاد است و هر کس طی این سال‌ها با این رویکرد مخالف بوده از سمت ریاست کلی بانک مرکزی اخراج کرده است. طی کمتر از سه سال گذشته چهار چهره جدید بر این صندلی تکیه زده و هر کدام پس از آنکه خواسته‌اند بر اصول علم اقتصاد پایدار بمانند، مورد غضب شخص اول سیاسی قرار گرفته‌اند.
در همین رابطه بخوانید:
عاقبت نگاه سیاسی به سیاست پولی
واکنش بازارها به دلربایی بانک مرکزی از اردوغان
کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی با سیلی محکم بازارها مواجه شد. دلار در ترکیه که یک ماه پشت مرز روانی ۱۸ لیری باقی مانده بود، با جهشی قدرتمند از این سقف تاریخی عبور کرد. در حالی که ارزش لیر در کمترین سطح تاریخی خود نسبت به دلار قرار دارد و تورم در اوج ۲۴ ساله است، اردوغان همچنان می‌خواهد ایده ناب اقتصادی خود را دنبال کند.
راه‌های فرار از شیطان تورم در ترکیه
از ابتدای سال لیر ۲۶ درصد ارزش خود را از دست داده و مردم ترکیه راه‌های تازه‌ای برای محافظت از پولشان در برابر شیطان تورم یافته‌اند. به گزارش شورای جهانی اقتصاد، آنها به جای پس‌انداز سرمایه در بانک‌ها که به دلیل نرخ بهره پایین، پول آنها را به سرعت بی‌ارزش می‌کند، ماشین‌های دست دوم یا سایر کالاهای مصرفی می‌خرند. به این ترتیب، سفته‌بازی رونق یافته و مردم این‌گونه سرمایه‌شان را مقابل تورم در امان نگه می‌دارند.
مردم ترکیه پول‌هایشان را از سپرده‌های بانکی بلندمدت خارج کرده و برای خرید کالاهای مختلف هجوم می‌برند. همچنین آنها از نگه داشتن لیر نزد خود حذر می‌کنند و سرمایه‌شان را به دارایی‌های پایدارتری مانند یورو، دلار یا طلا تبدیل می‌کنند. این عاقبت لج‌بازی سیاست‌گذار با علم اقتصاد و مداخله سیاسی در امور سیاست‌گذار پولی است.
بازتاب سفته‌بازی در بازار مسکن
باز بودن درب‌های ترکیه برای تجارت هرچند توانسته رشد اقتصادی این کشور را بالا نگه داشته، اما هم‌زمان باعث شده که این فرصت‌های سفته‌بازی از سوی خارجی‌ها نیز شناسایی شود. به طوری که طی یکی، دو سال اخیر موجی قابل توجهی از خریداران ملکی از کشورهای مختلف و در صدر آنها روسیه، ایران و عراق به خرید در بازار مسکن ترکیه روی آورده‌اند. اتفاقی که البته هفته گذشته روند معکوسی گرفت و میزان خرید خانه توسط خارجی‌ها نسبت به ماه قبل ۵۵ درصد کاهش یافت. بررسی‌های «فردای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط قیمت دلاری ملک در این کشور به سطح ۸۰۰ دلار رسیده که در بیش از یک دهه گذشته مقاومتی بوده که نتوانسته از آن عبور کند. همین موضوع یکی از انگیزه‌های مهم خریداران خارجی را از بین برده است.
در همین رابطه بخوانید:
بی‌توجهی نرخ‌های وام به سیاست‌های دستوری
نکته قابل تامل اما اینکه نرخ بهره وام‌ها در ترکیه کاملا خلاف جهت سیاست‌های دستوری حرکت می‌کند. بانک مرکزی در شرایطی نرخ بازار ریپو را به عنوان مبنای معاملات بین‌بانکی به ۱۳ درصد کاهش داده که نرخ سود وام‌های دریافت‌شده توسط مردم ارقام بسیار بالاتری دارد. وام‌های مصرفی اکنون با نرخ‌هایی بیش از ۳۰ درصد، وام خودرو نزدیک ۲۸ درصد و وام‌های تجاری حدود ۲۷ درصد داده می‌شوند. حتی وام ملکی که کمترین نرخ بهره را در دنیا دارد از ۱۸ درصد بالاتر است. مهم‌تر از سطح نرخ بهره وام‌ها که در یک اقتصاد غیربیمار باید متفاوت باشد، زیرا هر کدام از این تسهیلات ریسک خود را دارد، روند صعودی نرخ بهره وام‌ها است.
حرکت خلاف جهت دنیا
برای مشاهده عجیب بودن رفتار اردوغان کافی است به نقشه تغییرات نرخ بهره در دنیا طی مدت اخیر نگاهی بیاندازیم. به گزارش بلومبرگ، در مواجهه با تورم بالا، تقریبا عمده اقتصادهای دنیا با روند افزایشی نرخ بهره همراه شده‌اند (شدت رنگ آبی نشان‌دهنده میزان افزایش نرخ بهره است). در میان اقتصادهای بزرگ دنیا فقط ترکیه و روسیه رنگ قرمز (کاهش نرخ بهره) داشته‌اند که ماجرای روسیه به دلیل آن است که آنها در مواجهه با شوک تحریم‌ها و به منظور مهار تورم اوایل سال نرخ بهره را به شدت افزایش داده بودند و اکنون آن را کاهشی کردند. اما ترکیه به دستور اردوغان مسیری کاملا متضاد را پیش گرفته و با وجود قرار داشتن در سرلیست کشورهای با تورم بالا، مسیر کاهش نرخ بهره را ادامه می‌دهد!