فردای اقتصاد: مرکز آمار ایران گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده را برای دی‌ماه منتشر کرد. بنا بر این گزارش تورم نقطه‌ای سالانه (رشد قیمت‌ها نسبت به ماه مشابه سال قبلی) که از شهریور در پایین ۵۰ درصد قرار داشت، افزایش قابل توجه ۲.۸ واحد درصدی نسبت به ماه قبل داشته و به ۵۱.۳ درصد رسیده است. تورم کالاها به طور متوسط ۵۷.۴ درصد بوده و تورم خدمات کاهش داشته و برابر با ۴۰.۲ درصد قرار گرفته است. تورم ماهانه (افزایش قیمت نسبت به ماه قبل) که در آذرماه ۱.۹ درصد بود، به ناگهان به ۴.۳ درصد افزایش یافته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» ۴.۱ درصد و برای گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» ۴.۵ درصد بوده است.
رکوردشکنی تورم ماهانه دی
تورم ماهانه کشوری طی دهه ۹۰ طبق داده‌های مرکز آمار هیچ‌گاه در ماه دی به ۴.۳ درصد نرسیده بوده است. مقایسه دی‌ماه‌ها از این منظر مهم است که مقاطع مختلف سال اثرات فصلی گوناگونی دارند. اما تورم دی‌ماه امسال نسبت به همتایانش بسیار بیشتر است. وقتی آن را با داده‌های تورم شهری بانک مرکزی پیش از دهه ۹۰ هم مقایسه می‌کنیم، تا دی ۱۳۷۴ باید عقب رویم تا به عددی بزرگ‌تر برسیم. بر این اساس به نظر می‌رسد رشد قیمت‌ها طی ماه دی ۱۴۰۱ رکورد ۲۷ساله را لااقل در بخش شهری زده است. اما داده‌های مرکز آمار از تورم روستایی نشان می‌دهد دی‌ماه ۱۳۸۹ تورم ماهانه بالاتری را در مناطق روستایی داشته است.
پس از شوک حذف ارز ۴۲۰۰ رشد تورم باز هم ادامه می‌یابد
سیاستمداران در ماه‌های اخیر مدام ادعا کرده‌اند تورم بالای فعلی صرفاً پیامد حذف ارز ترجیحی است که به صورت یک افزایش قیمت رخ داده و پس از آن تورم فروکش خواهد کرد. اما نمودار زیر دو نکته را در این باره برملا می‌کند. اول این که در هفت ماه گذشته که شوک قیمتی به کالاهای خوراکی خورده، تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی در سطوح عمدتاً بالای ۲ درصد قرار داشته است. این کالاها که تأثیر مستقیم چندانی از حذف ارز ترجیحی نمی‌گرفته‌اند، نشان می‌دهند موتور اصلی رشد قیمت‌ها -یعنی رشد نقدینگی و ناترازی بانک‌ها- مثل قبل فعال بوده‌اند (در رابطه با کالاهایی که تورمشان پیش و پس از حذف ارز ترجیحی تغییری نداشته بخوانید:کالاهای تورم‌زا در اقتصاد ایران). نکته دوم این است که با وجود روند کاهشی تورم ماهانه خوراکی‌ها که آن را به حدود صفر درصد در آذر رساند، دوباره تورم این دسته از کالاها هم فعال شده است. بنابراین روند کلی تورم تحت تأثیر عوامل بنیادین رو به رشد قرار گرفته و حالا پس از اتمام پس‌لرزه‌های حذف ارز ترجیحی، این بار هر دو دسته کالاهای خوراکی و غیرخوراکی در این رشد هم‌دست‌اند.
تورم کدام کالاها در دی‌ماه بیشتر بوده است؟
در بخش خوراکی‌ها، تورم ماهانه ۴.۱ درصد بوده و تورم نقطه به نقطه سالانه به ۷۰.۱ درصد رسیده است. این رقم بالای تورم نقطه‌ای در این گروه به ویژه به خاطر جهش قیمت‌های ناشی از حذف ارز ترجیحی در خرداد و تیر است. در این گروه کالایی، سبزیجات با رشد قیمت ۱۱.۷ درصدی نسبت به ماه قبل در صدر تورم‌های ماهانه قرار دارد. گروه گوشت قرمز، سفید و فراورده‌های آن‌ها هم ۵.۶ درصد تورم ماهانه داشته است.
اما در دی‌ماه، تورم بخش حمل‌ونقل از تمام گروه‌ها بیشتر بوده است. رشد قیمت‌های این گروه طی یک ماه ۱۱.۹ درصد بوده است که به نظر می‌رسد جهش قیمتی خودروها در ماه گذشته نقش اصلی را در آن داشته است (در این رابطه ببینید: برنده رالی تورمی بازارها در آغاز زمستان). تورم ماهانه گروه‌های «بهداشت و درمان» و «هتل و رستوران» هم ۳.۹ درصد بوده است. با وجود تورم بالای چند گروه خدماتی نام‌برده، در مجموع تورم ماهانه گروه خدمات ۲.۵ درصد بوده که پایین‌تر از گروه‌های کالایی است. در سبد مصرفی که مرکز آمار در نظر می‌گیرد، کالاها و خدمات هر کدام نزدیک به نیمی از ارزش سبد پایه را تشکیل می‌دهند.
رد پای انتظارات تورمی در تورم بادوام‌ها
تورم ماهانه کالاها به طور کلی ۵.۲ درصد بوده است. کالاها را می‌توان در سه دسته کلی بی‌دوام، کم‌دوام و بادوام قرار داد. کالاهای بادوام بیش از سایر کالاها از انتظارات تورمی تأثیر می‌گیرند، چرا که می‌توان تقاضای آن‌ها را به میزان زیادی جلو انداخت و همچنین در راستای حفظ ارزش پول پس‌انداز و کسب سود، آن‌ها را خریداری کرد. رشد شاخص قیمت کالاهای بادوام در دی‌ماه ۱۴.۵ درصد بوده است که از مهر ۹۹ بی‌سابقه است. قطعاً خودرو یکی از کالاهای بادوامی بوده که باعث تورم ماهانه بالای این گروه شده است. رشد زیاد دلار در این ماه قطعاً تأثیر زیادی روی انتظارات تورمی و داغ‌ترشدن بازار دارایی‌ها و کالاهای بادوام داشته است.
این بار دهک دهم تورم بیشتری حس کرده است
تورم بالاتر کالاهای غیرخوراکی در ماه دی باعث شده طی این ماه بار تورم بیشتر بر دهک‌های بالاتر بیفتد. در مجموع محاسبات مرکز آمار نشان می‌دهد تورم ماهانه برای دهک دهم (ده درصد ثروتمندتر جامعه) ۶.۹ درصد بوده است. اما برای دهک‌های پایین‌تر این رقم به مرور کمتر می‌شود تا آنجا که برای دهک اول، تورم ماهانه ۳.۲ درصد بوده است.