فردای اقتصاد - به گفته کارشناسان طرحی از سوی چین برای محدود کردن صادرات فناوری‌های کلیدی برای تولید سلول‌های خورشیدی می‌تواند تلاش‌های ایالات متحده را برای ایجاد زنجیره تامین انرژی خورشیدی به تاخیر بیاندازد.
وزارت بازرگانی و وزارت علوم و فناوری چین در حال بررسی افزودن فناوری پیشرفته مورد استفاده در تولید شمش و ویفر (قطعات مصرفی در سلول‌های خورشیدی) و برخی از بلوک‌های سازنده پنل‌های خورشیدی، به فهرست فناوری‌هایی هستند که تحت کنترل و محدودیت صادراتی هستند.
به گفته کارشناسان این صنعت، چین در حال حاضر تقریباً تمام تولید شمش خورشیدی و ویفر در سطح جهان و همچنین بسیاری از تجهیزات مورد استفاده در فرآیند تولید سلول‌های خورشیدی را به خود اختصاص داده است. به ویژه در پنل‌های خورشیدی در مقیاس بزرگ که بخش مهمی از این بازار را به خود اختصاص می‌ده، شاهد تسلط کامل چین هستیم.
طبق اعلامیه دولت چین که اواخر دسامبر منتشر شد، این تغییر پیشنهادی در محدودیت صادرات، میان ده‌ها تجدیدنظر احتمالی در فهرست کنترل صادرات چین بود که هدف آن «تقویت مدیریت واردات و صادرات فناوری» است.
البته پکن نظر عمومی را هم در مورد این تغییر پیشنهادی درخواست کرده است، اما شفاف نگفته است که چه زمانی در این رابطه تصمیم خواهد گرفت. لازم به ذکر است که رگولاتورهای تجارت و فناوری چین تاکنون به درخواست‌ها برای اظهار نظر در این رابطه پاسخ نداده‌اند.
در صورت تصویب این طرح، تولیدکنندگان چینی پنل‌های خورشیدی ملزم به دریافت مجوز از مقامات بازرگانی استانی خود برای صادرات چنین فناوری‌هایی خواهند بود.
پنل‌های خورشیدی با استخراج سیلیکون با عیار بالا از کوارتز و تبدیل آن به شمش‌های استوانه‌ای ساخته می‌شوند و سپس به ویفرهای نازک بریده می‌شوند و از نظر شیمیایی برای ایجاد سلول‌هایی که قادرند نور خورشید را به انرژی تبدیل کنند، پردازش می‌شوند. کنترل‌های صادراتی پیشنهادی چین تجهیزات و تکنیک‌های حیاتی برای مراحل میانی این فرآیند را هدف قرار می‌دهد.
تسلط چین بر صنعت پنل‌های خورشیدی، سیاست‌گذاران در ایالات متحده، هند و اروپا را نگران کرده است، زیرا همگی برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای افزایش میزان انرژی خورشیدی در ترکیب انرژی خود دارند.
آژانس بین‌المللی انرژی مستقر در پاریس تخمین می‌زند که شرکت‌های چینی حدود ۸۰ درصد از زنجیره تامین جهانی تولید انرژی خورشیدی را کنترل می‌کنند و تقریباً نیمی از تجهیزات مورد نیاز برای تولید پنل‌های خورشیدی و اجزای آن را هم‌اکنون تولید می‌کنند. تمام شمش‌ها و ویفرهای سیلیکونی مختص به سلول‌های خورشیدی به جز ۳ درصد از چین می‌آیند. به عبارتی چین ۹۷ درصد از کل شمش‌ها و ویفرهای سیلیکونی را تحت تسلط دارد.
به گفته شرکت تحقیقات بازار TrendForce، در حال حاضر تنها شرکت‌های چینی قادر به ساخت ویفرهای بزرگتر ۱۸۲ و ۲۱۰ میلی متری هستند. به گفته ترندفورس، انتظار می‌رود که ویفرهای بزرگتر، که امکان ساخت پنل‌های خورشیدی ارزان‌تر و کارآمدتر را فراهم می‌کنند، ۹۶ درصد از سهم بازار جهان را در سال ۲۰۲۳ تشکیل دهند.
ایالات متحده سال گذشته قانونی را تصویب کرد که ساخت تاسیسات تولید انرژی خورشیدی در خاک این کشور را تشویق می‌کرد و شرکت‌ها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه کردند.
در حال حاضر هیچ کارخانه تولید شمش خورشیدی یا ویفر در ایالات متحده وجود ندارد، اما حداقل دو شرکت Qcells که زیرمجموعه شرکت کره‌ای Hanwha Group است و استارتاپ تحت حمایت بیل گیتس یعنی CubicPV Inc، برنامه‌های پیشرفته‌ای را برای پر کردن این شکاف اعلام کرده‌اند و انتظار می‌رود در چند سال آینده این برنامه‌ها نتیجه دهد.
فرآیند ساخت شمش‌های سیلیکونی و ویفرها مشابه فرآیندی است که در ساخت نیمه‌رساناها به کار گرفته می‌شود (زنجیره تامینی که ایالات متحده بر آن مسلط است). کاخ سفید سال گذشته محدودیت‌های گسترده‌ای بر صادرات نیمه‌رساناها به چین اعمال کرد که تهدیدی برای تضعیف جاه‌طلبی‌های فناوری این کشور است.
به گفته تحلیلگران این صنعت، به نظر نمی‌رسد برنامه‌های چین تلافی محدودیت‌های نیمه‌هادی ایالات متحده باشد، اما به احتمال زیاد برای تضمین تسلط چین در بخش انرژی‌های خورشیدی و مختل کردن تلاش‌های سایر کشورها برای ایجاد زنجیره تامین خود طراحی شده‌اند.
به گفته تحلیلگران، محدودیت‌های خورشیدی چین در صورتی که اجرا شوند، به اندازه کنترل‌های تراشه‌های ایالات متحده آسیب‌رسان نخواهد بود، زیرا تولید انرژی خورشیدی به همان سطح دقتی که در تراشه‌ها مورد نیاز است، احتیاج ندارد و ایالات متحده دانش لازم برای ساخت این ماشین‌ها را دارد.
به گفته ایلاریا مازوکو، کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مستقر در واشنگتن، این حرکت باعث آسیب محسوسی به ایالات متحده خواهد شد.
به گفته دان وانگ، تحلیلگر شرکت مشاوره Gavekal Dragonomics نیز از آنجایی که انرژی خورشیدی یک فناوری شدیدا کالایی است، رقابت در هزینه یکی از مزایای کلیدی بخش انرژی خورشیدی چین است. وی گفت که ناتوانی در دسترسی به فناوری ساخت ماژول‌های بزرگ احتمالاً هزینه‌های تولید در ایالات متحده را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این تولیدکنندگان بالقوه در ایالات متحده را مجبور می‌کند که تجهیزات مورد نیازشان را در جای دیگری جستجو کنند یا منتظر تولید داخلی برای آن ماشین‌ها بمانند و این فرآیندی است که ممکن است چند سال طول بکشد.
به گفته تحلیلگران TrendForce، این طرح می‌تواند با پیچیده‌تر کردن تلاش‌های این کشور برای جهانی‌سازی و متنوع‌سازی زنجیره‌های تامین خود، به صنعت انرژی خورشیدی خود نیز آسیب برساند.
در پاسخ به افزایش تعرفه‌های ایالات متحده برای واردات پنل‌های خورشیدی چینی، شرکت‌های چینی کارخانه‌هایی را در آسیای جنوب شرقی راه‌اندازی کرده‌اند که تقریباً ۸۰ درصد از واردات پنل‌های خورشیدی ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. در ماه دسامبر، تحقیقات وزارت بازرگانی نتیجه‌گیری اولیه‌ای را منتشر کرد که مبنی بر آن برخی از شرکت‌های تولید پنل‌های خورشیدی چینی تعرفه‌های ایالات متحده را با مسیریابی فعالیت‌های خود در جنوب شرقی آسیا دور زده‌اند، در حالی که هنوز بیشتر تولیدات پرارزش مانند تولید شمش و ویفر را در چین انجام می‌دهند.
به گفته خانم Mazzocco، اکنون به نظر می‌رسد چین علیه جریان آزاد استعداد، فناوری و سرمایه که صنعت خورشیدی این کشور را قادر به رشد و تسلط بر بازار جهانی این صنعت کرده بود، ایستاده است. وی در ادامه گفت: «ما باید ببینیم که چگونه این عمل در دنیایی با محدودیت‌های بسیار بیشتر، باز بودن کمتر فضا برای توسعه و زمانی که که انرژی‌های تجدیدپذیر بخشی از گفتمان امنیت ملی آمریکا است، کار خواهد کرد.