فردای اقتصاد: این روزها بورس تهران روزهای پرنوسانی را دنبال می‌کند و سهامداران در حال تماشای بازی رنگ‌ها در نقشه معاملات تالار شیشه‌ای هستند. دلیل این اتفاق چیست؟ بورس در نهایت چه مسیری را در پیش می‌گیرد؟
نماگرهای بورس امروز علی‌رقم رشدی که در ابتدای معاملات شروع کرده بودند، به مرور با فشار عرضه‌ها جهت خود را تغییر دادند و در نهایت در محدوده منفی به کار خود پایان دادند. شاخص کل بورس در پایان دادوستدهای روز جاری با کاهش ۰.۶۲ درصدی به محدوده یک میلیون و ۴۲۹ هزار واحدی نزول کرد و نماگر هم‌وزن که همچنان به لطف برخی تک‌نمادها شرایط بهتری دارد، ۰.۲۲ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. عدم دریافت پاسخ صریح و سریع از طرف آمریکایی، ریزش قیمت دلار، شناسایی سود از برخی سهام رشد کرده، روند خنثی در بازارهای جهانی و... همگی از دلایل تغییر چهره بورس تهران پس از پشت سر گذاشتن روزهای آرام هفته قبل است. در این بین اما امروز سهامداران از یک نگرانی دیگر نیز سخن می‌گفتند و آن کاهش شکاف میان دو نرخ دلار آزاد و نیمایی به کمتر از ۸ درصد طی دو روز گذشته و احتمال کاهش نرخ دلار نیما بود.
ادامه واکنش‌های برجامی در بازار ارز
بمباران خبرهای عموما غیررسمی مربوط به مذاکرات برجامی باعث شده است که بازارهای سرمایه‌گذاری کشور با روندهای مختلفی مواجه شوند. واکنش‌ها متفاوت است اما واکنش دلار به این موضوع بسیار جدی‌تر بوده است. این ارز که از دیرباز همواره به عنوان هوشمندترین بازار، سریع‌ترین و بیشترین واکنش را به خبرها و اتفاقات سیاسی کشور نشان می‌داد، طی دو روز گذشته و از ابتدای هفته جاری نیز نزدیک به ۱۶۰۰ تومان از قیمت خود را از دست داده است و اکنون فاصله بیش از ۱۳ درصدی با سقف تاریخی خود دارد که این سقوط سریع می‌تواند نشان از احتمال بالای احیای برجام و دستیابی به یک توافق هسته‌ای در کوتاه‌مدت داشته باشد.
طی چند سال گذشته بورسی‌ها همواره یک نگاه خود را به روند نوسانات دلار در بازار آزاد دوخته بودند و به اندک نوسان آن واکنش می‌دادند به طوری که بسیاری اعتقاد داشتند روند بازار سرمایه دقیقا در جهت نوسانات این ارز خواهد بود. این دیدگاه از آنجا ناشی می‌شد که رشد و نزول قیمت دلار در اقتصاد کشور به دلیل لنگر کردن نرخ ارز، همواره نماگر خوبی برای انتظارات تورمی بود و از آنجا که بورس نیز دوره‌های صعود تورمی خوبی را در ذهن خود داشت، بسیاری از فعالان بازار رشد شاخص‌های تالار شیشه‌ای را در گرو افزایش قیمت این اسکناس آمریکایی می‌دانستند و وزن کمی به متغیرهای بنیادی می‌دادند. در حال حاضران طرفداران این دیدگاه به نظر پرتعداد نیستند با این حال هم کاهش فاصله دلار آزاد و نیمایی به کمتر از ۸ درصد، سبب شده تا برخی از نگرانی‌های خود در خصوص احتمال کاهش نرخ دلار نیمایی برای حفظ شکاف ماه‌های اخیر سخن می‌گویند. موضوعی که در صورت وقوع می‌تواند سود شرکت‌های بورسی را هدف قرار دهد.
کاهش شکاف دلارها
روز شنبه نرخ دلار در بازار آزاد وارد کانال ۲۸ هزار تومان شد و امروز نیز به نوسان در همین کانال ادامه می‌دهد(در ساعات معاملاتی بورس تهران، دلار آزاد تا ۲۸هزار و ۴۰۰ تومان نزول کرده بود). نرخ دلار در سامانه نیما نیز در حال حاضر عدد ۲۶ هزار و ۶۱۹ تومان را نشان می‌دهد. به عبارتی شکاف میان این دو نرخ که در میانه خردادماه از ۳۰ درصد فراتر رفته بود حالا به کمتر از ۸ درصد (۲هزار تومان) رسیده است. در این میان سرمایه‌گذاران که عادت کرده‌اند اختلافی حداقل ۴ هزار تومانی میان نرخ غیررسمی دلار و نرخ نیمایی وجود داشته باشد، حالا نگرانند که مبادا افت برجامی نرخ دلار آزاد، دلار نیمایی را نیز کاهشی کند. موضوعی که بخشی از افت روز جاری شاخص‌های بورسی را نیز به آن ارتباط می‌دهند. از آنجایی که ۶۰ درصد از ارزش کل بازار سهام در اختیار شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز کامودیتی‌محور است، فشار فروش‌های ناشی از نگرانی‌هایی از این دست قابل درک بوده و می‌تواند به سرخ‌پوشی نماگرها بینجامد. (وزن دلاری‌ها در بازار سهام) اما این دست نگرانی‌ها چقدر قابل توجه است؟
عمده کارشناسان بورسی، این دست از نگرانی‌ها را بی‌مورد می‌دانند و با انتظار برای مشاهده سیاست‌گذاری باکیفیت از سوی دولت پس از احیای برجام، تک نرخی شدن ارز را متحمل پیش‌بینی کرده و معتقدند به نظر نمی‌رسد دلار نیمایی از سطوح فعلی پایین‌تر بیاید چرا که بهترین زمان برای فراهم کردن زمینه‌های دلار تک نرخی، پس از توافق است. با این حال سابقه دولت‌های قبلی در ناکامی برای تک نرخی کردن ارز را نباید فراموش کرد. رویکرد دولت کنونی نیز نشان می‌دهد که باید حتی احتمال کنترل نرخ دلار با ارزپاشی را در گوشه‌ای از تحلیل‌ها مدنظر قرار داد. سیاستی که در صورت وقوع با اثرگذاری کاهشی بر نرخ‌های موجود، می‌تواند حاشیه سود شرکت‌های صادرکننده را در چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت با چالش لنگر ارزی روبه‌رو کند. هر چند در بلندمدت سیاست‌هایی از این دست پایدار نخواهد ماند.
نگرانی دلاری محلی از اعراب ندارد
نوید قدوسی یکی از کارشناسان بازار سرمایه اما این نگرانی‌ها تا حد زیادی بی‌مورد می‌داند و معتقد است افت بیش از حد نرخ دلار آزاد پس از احیای برجام بعید به نظر می‌رسد چرا که این روند کاهشی بیشتر راه را طی کرده است.
به گفته وی، ممکن است در کوتاه‌مدت شاهد کاهش بیشتر نرخ دلار باشیم اما در میان‌مدت و بلندمدت بعید به نظر می‌رسد که قیمت تعادلی دلار، پایین‌تر از سطوح فعلی باشد و از این رو نگرانی فعالان تالار شیشه‌ای در خصوص کاهش نرخ دلار نیمایی و فشار بر سودآوری شرکت‌های بورسی، به نظر محلی از اعراب ندارد.
قدوسی، احیای برجام را فرصتی مناسبی برای تک نرخی کردن ارز عنوان کرده و می‌گوید: تک نرخی شدن دلار طی سالیان گذشته به موضوعی فرسایشی تبدیل شده و حصول موفقیت در این خصوص پس از توافق نیز به نظر سیاستگذار و برنامه‌های او وابسته است اما قطعا، اگر قرار است چنین سیاستی عملیاتی شود، بهترین زمان برای فراهم کردن زمینه آن، پس از حصول توافق است.
این کارشناس بازار سهام در ادامه مشکل فعلی بازار و عوامل کاهنده قیمت سهام را بسیار فراتر از نگرانی‌های دلاری عنوان کرده و گفت: نمی‌توان بازار را صرفا بر مبنای تغییرات نرخ ارز تحلیل کرد و لازم است مجموعه‌ای از عوامل مورد توجه فعالان بازار قرار گیرد. در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاران در انتظار گرفتن جواب قطعی از نتیجه مذاکرات هسته‌ای هستند و از آنجایی که هنوز بلاتکلیفی‌ها و اخبار ضد و نقیض در این خصوص کاملا از بین نرفته، شاهد کاهش علاقه سرمایه‌گذاران به دارایی‌های ریسکی و تحت فشار قرار گرفتن بازار سهام هستیم.
وی با تاکید بر اینکه ابرنوسان و در ادامه رکود فرسایشی بورس طی دو سال گذشته، وجهه بازار سهام را در نگاه سرمایه‌گذاران خراب کرده است، تصریح می‌کند: با وجود بی‌اعتمادی صاحبان سرمایه به بازار سهام و سیاستگذاران آن، از نظر ارزش، موقعیت‌های فعلی بازار مناسب قلمداد می‌شود اما هر گونه سرمایه‌گذاران در سهام لازم است با دید میان‌مدت و بلندمدت باشد. ضمن اینکه باید توجه داشت قیمت و ارزش همیشه منطبق هم نیستند.
کاهش شکاف دلاری را به فال نیک بگیرید
مهدی دلبری از دیگر کارشناسان بورسی نیز اهمیت چندانی به این دست از نگرانی‌ها نمی‌دهد و معتقد است کاهش این شکاف را باید به عنوان برگ برنده‌ای برای بورس و سهامداران دانست. وی در این خصوص می‌گوید: در حال حاضر مهمترین مشکل بازار، بلاتکلیفی‌های برجامی است. فعالان دو بازار ارز و سهام به یگدیگر نگاه می‌کنند و هیچ کدام نمی‌تواند به جوابی راضی کننده در خصوص نتیجه مذاکرات دست پیدا کنند.
دلبری ادامه می‌دهد: کاهش اختلاف دلار آزاد و نیما به کمتر از ۸ درصد از اسفند سال گذشته تاکنون تجربه نشده بود و باید آن را به فال نیک گرفت چرا که از کاهش انتظارات تورمی و احتمال احیای برجام خبر می‌دهد. ضمن اینکه رصد معاملات بورس کالا نشان می‌دهد در این بازار، نگرانی خاصی در خصو افت نرخ دلار نیمایی وجود ندارد و از این رو به نظر فعالان بورسی نیز نباید در این خصوص نگرانی چندانی داشته باشند.
این کارشناس بازار سهام، نگاه خود در خصوص آینده بازار را اینگونه توصیف می‌کند: با مروری بر گزارش‌های ارسالی شرکت‌ها روی سامانه کدال، متوجه بهاری خوب در مقابل تیرماهی ضعیف می‌شویم. در حال حاضر اما انتظار می‌رود به سبب بهبود شرایط نیما، افت تیرماه در مرداد و شهریور جبران شود. ضمن اینکه نسبت قیمت به درآمد گذشته‌نگر بازار سهام به ۶.۸ درصد که کمترین مقدار از آذر ۹۸ است، رسیده و در صورت عدم تغییر محسوس قیمت‌های جهانی و دیگر متغیرهای اثرگذار، نویددهنده روزهایی خوب برای بورس و سهامداران است.
سیاست دولت، تک نرخی کردن ارز با حرکت دلار آزاد به سمت نیما است
پشوتن مشهوری نژاد، کارشناس و مدرس بازار سرمایه نیز نظر مشابهی دارد. وی در این خصوص عنوان می‌کند: با توجه به حجم نقدینگی در حال ایجاد و تورم موجود، به طور قطع در بلندمدت قیمت دلار کاهشی نخواهد بود و به نظر می‌رسد کاهش رقم خورده در روزهای اخیر، عمدتا احساسی و به خاطر جو مثبت موجود در خصوص احیای برجام است. در مجموع اما سیاست دولت به طور قطع تک نرخی کردن دلار خواهد بود اما نه به این صورت که دلار نیمایی به سطوحی کمتر از این نزول کند. اتفاقی که انتظار می‌رود رخ دهد، این است که شکاف و فاصله‌ای که میان نرخ دلار آزاد و نیمایی وجود دارد با افت نرخ غیررسمی دلار و حرکت آن به سمت نرخ نیمایی حذف شود. از این رو سهامداران نباید چندان نگران این موضوع باشند.