فردای اقتصاد: به‌تازگی سندی غیررسمی با نام «پیش‌نویس سند ریال دیجیتال» منتشر شده که حاوی توضیحاتی درباره پروژه ارز دیجیتال ملی ایران است. بانک مرکزی تا کنون واکنشی در جهت رد و یا صحت مندرجات این پیش نویس نداشته است.
طی یک سال اخیر بارها زمان‌های متفاوتی برای رونمایی از این رمزارز اعلام شده اما مکررا به تعویق افتاده است. آخرین بار در تیر ماه رئیس کل بانک مرکزی از انجام این طرح در شهریور امسال خبر داد، اما تاکنون اطلاعات زیادی در رابطه با رمزریال منتشر نشده است. در حال حاضر سوالات زیادی در خصوص این پروژه مطرح است از جمله اینکه این ارز دیجیتال ملی از چه تکنولوژی استفاده خواهد کرد و یا بر روی چه بستری منتشر خواهد شد. شنیدها حاکی از این هستند که هدف از رمزریال ایجاد ابزاری برای پرداخت‌های خرد خواهد بود، اما زمانی که سرویس‌های پرداخت‌های الکترونیکی از حداقل کارایی مطلوب برخوردارند رمزریال به دنبال رفع چه نیازی است؟
رمزریال چیست؟
رمزریال همان پول فیات با تمامی خصوصیات آن است، با این تفاوت که بر بستر بلاکچین عرضه خواهد شد. پشتوانه رمزریال، ریال است و گفته شده است که برای پرداخت‌های خرد و همچنین انتقال‌های بین بانکی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در واقع رمزریال و یا به طور کلی رمزارزهای ملی که توسط بانک‌های مرکزی منتشر می‌شوند را نمی‌توان یک رمزارز در نظر گرفت. آنها متمرکز هستند و از سمت بانک‌های مرکزی کنترل و عرضه می‌شوند.
عباس آشتیانی، مدیر عامل انجمن بلاکچین ایران، در مورد این سند به فردای اقتصاد گفت : که این سند قابلیت استناد ندارد زیرا که به نظر می‌رسد ترجمه و گرفته شده از منابع خارجی است و توضیحاتی در آن ذکر نشده است.
به گفته آشتیانی رمزریال شکل جدید پول است که بعد از سکه، اسکناس، کارت‌های بانکی در جایگاه چهارم قرار می‌گیرد. در آغاز کار بانکداری الکترونیک، کمتر کسی پیش‌بینی چنین پیشرفتی را در این زمینه داشت، در حال حاضر می‌توان انتظار داشت که در آینده نیز این سناریو برای رمزریال تکرار شود.
وی در ادامه افزود: تفاوت عمده رمزارزهای ملی در نحوه تسویه و انتقال است. در این سیستم تراکنش‌ها به صورت همتا به همتا و بدون نیاز به واسطه انجام می‌گیرد . همچنین در این سیستم احتمالا نظام پرداخت‌های مالی دستخوش تغییرات شوند و نیازی بر برخی واسطه‌ها مانند شاپرک نخواهد بود.
آشتیانی گفت: رمزریال به واسطه استفاده از بستر بلاکچین، دارای شفافیت مالی خواهد بود، اما بسیاری از ویژگی‌های آن بستگی به تصمیمات بانک مرکزی دارد. قطعا بلاکچینی که بانک مرکزی مورد استفاده قرار خواهد داد با آنچه در بیت‌کوین و یا سایر رمزارزها وجود دارد متفاوت است. ویژگی رمزریال تا حد زیادی وابسته به محدودیت‌هایی خواهد بود که بانک مرکزی بر این سیستم اعمال خواهد کرد.
وی در مورد چالش‌های این حوزه گفت: احتمالا یکی از بزرگترین چالش‌ها پذیرش عام است که نیاز به آموزش گسترده دارد.
استفاده از فناوری‌های فن‌آوری نوین در دستور کار تمامی بانک‌های مرکزی دنیا است، ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عقیده آشتیانی، ممکن است در آینده سیستم تسویه جهانی از سویفت به بلاکچین تغییر کند و کشورها باید برای چنین تغییری مان آمادگی داشته باشد.
رمزریال جایگزین پول نقد می‌شود نه سیستم بانکی
یزدان عباسی، محقق بلاکچین، در گفت و گو با فردای اقتصاد در مورد رمزریال گفت: رمزارزهای ملی ذاتا هیچ ارتباطی با مفهوم و ماهیت ارزهای دیجیتال ندارند. هدف از رمزارزها تبادل مالی آزاد به وسیله بلاکچین بوده است اما در مورد رمزارزهای منتشر شده توسط بانک مرکزی این موضوع صدق نمی‌کند.
عباسی معتقد است که رمزریال مانند دارایی قرار داده شده در بانک نیست و در واقع شباهت بالایی با پول نقد دارد. به پول نقد سود تعلق نمی‌گیرد. برای برداشت و یا خرج کردن پول نقد نیازی به حساب بانکی نیست. رمزریال نیز دقیقا خصوصیات مطرح شده را دارد. برای خرج کردن رمزریال هرچند ممکن است نیاز به احراز هویت وجود داشته باشد اما الزامی به افتتاح حساب در یک بانک نیست .
از طرف دیگر تفاوت‌هایی نیز وجود دارد، در تبادلات به وسیله پول نقد هویت افراد طرف معامله ثبت نمی‌شود اما، در رمزریال به واسطه احراز هویت، مقصد مشخص است.
نیم نگاهی به الگوی چین
به گفته یزدانی، مهمترین پروژه رمزارز ملی در حال حاضر در چین انجام شده است. آنها در وایت‌پیپر منتشر شده ۵ هدف برای توسعه رمزارز ملی مطرح کرده‌اند. ایجاد یک واحد پولی در سطح بین‌المللی، امکان دسترسی بسیاری از افراد در شرق چین به خدمات مالی و کاهش استفاده از پول نقد و در نتیجه کاهش هزینه‌های مرتبط با آن، بخشی از اهداف مطرح شده بوده است.
اپراتورهای بخش پرداخت در چین، در دست بخش خصوصی قرار دارد. آنها همواره در تلاش برای کاهش هزینه‌ها و درنتیجه افزایش سودآوری خود هستند. لذا دولت چین نگران صرفه‌جویی در تامین امنیت شبکه پرداخت است. آنها با استفاده از یوان دیجیتال به دنبال ایجاد یک شبکه پرداخت هستند که امنیت بالایی داشته باشد.
یکی دیگر از اهداف ذکر شده برای ایجاد رمزارزهای ملی، کاهش پرداخت‌های خرد در شبکه بانکی است. یزدانی اشاره کرد که ۸۰ درصد تراکنش‌ها در سیستم شاپرک شامل پرداخت‌های خرد می‌شود که می‌توان آنها را توسط رمزارز ملی انجام داد.
یزدانی در ادامه به این موضوع اشاره کرد که بزرگترین چالش در این زمنیه میزان دانش استفاده کنندگان است که در سطح پایینی قرار دارد. در طی این سال‌ها رسانه‌ها نقد زیادی بر رمزارزها داشته‌اند و اطلاع رسانی کافی در این زمینه وجود نداشته است.
رمزارز ملی ممکن است شرایطی را فراهم کند که بانک مرکزی ارزهای دیجیتال را بپذیرد. در این حالت به دلیل فقدان دانش کافی در مردم و همچنین در صورت عدم تلاش بانک مرکزی برای آگاه سازی، زمینه برای سواستفاده و ظهور پروژه‌های کلاه‌برداری فراهم خواهد شد.
عباسی در مورد چگونگی ترغیب مردم به استفاده از رمزریال در آینده گفت: در تمام دنیا بر تراکنش‌های بانکی کارمزد اعمال می‌شود، اما در ایران فرد پرداخت کننده کارمزد پرداخت نمی‌کند. تا زمانی که سیستم مالی کارمزد محور نباشد انگیزه‌ای برای استفاده از ارز دیجیتال ملی وجود نخواهد داشت. تراکنش‌ها در این پلتفرم بسیار ساده‌تر از سیستم بانکی است.
به عقیده وی استفاده عمومی از رمزریال نیاز به یک بازه ۵ تا ۶ ساله دارد.