فردای اقتصاد: آمارها نشان می‌دهد نسبت پول به شبه پول در شبکه بانکی در ماه‌های آبان و آذر از ۳۰ درصد گذر کرده و به ۳۰.۸ درصد رسیده است. به عبارت دیگر، از کل نقدینگی کشور، ۲۳.۵۴ درصد به صورت پول (به معنی دو وضعیت اسکناس و سپرده‌های دیداری) وجود دارد و باقی تحت عنوان شبه‌پول (شامل سپرده‌های قرض‌الحسنه، کوتاه‌مدت و بلندمدت) قرار گرفته است. نسبت پول به شبه پول در فروردین ۱۳۹۹ حدود ۲۰.۶ درصد بود؛ سپس از تیر ۱۳۹۹ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ در حوالی ۲۵ درصد نوسان می‌کرد. اما در خرداد با جهشی سریع از ۲۸ درصد عبور کرد. جهش دوم در آبان سال جاری اتفاق افتاد که این نسبت را به بالای ۳۰ درصد انتقال داد. نسبت فعلی از سال ۱۳۹۲ بی‌سابقه است.
اما رشد این نسبت نشان از چه اتفاقی در اقتصاد کلان ایران دارد؟ به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل تبدیل شبه پول به پول، انتظارات تورمی بالاست. نرخ سود بانکی که بسیار پایین‌تر از تورم مورد انتظار برای آینده است، نمی‌تواند افراد را مجاب به نگه‌داشتن پس‌اندازهایشان در سپرده‌های بانکی بکند. در مجموع ترجیح بیشتری برای تبدیل این پس‌اندازها به کالای بادوام، دارایی و مسکن به وجود آمده است و در کل انتظارات تورمی پول را داغ‌تر از قبل کرده که مدام در چرخش برای خرید کالاهاست و بخش کمتری از آن در سپرده‌های بانکی آرام می‌گیرد.
دستاورد کاهش رشد پایه پولی در خطر
آخرین داده‌ها از وضعیت نقدینگی و پایه پولی -به عنوان پول پرقدرت که مایه خلق نقدینگی شبکه بانکی است- نشان می‌دهد رشد پایه پولی که از میانه سال گذشته تا تابستان امسال روندی نزولی را طی می‌کرد، پس از آن روندی معکوس داشته است و تا آذرماه به ۳۶.۶ درصد رسیده است. نقدینگی که با شیب آرامی مقداری کاهش رشد را در ماه‌های اخیر داشته است، با این افزایش رشد پایه پولی می‌تواند دوباره در مسیر افزایش رشد قرار بگیرد. همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد، هر دو متغیر رشد نقدینگی و رشد پایه پولی در سطوحی بسیار بالاتر از سطحشان در بازه ۹۰ تا ۹۸ قرار دارند.
انفجار پایه پولی در آذر
نمودار زیر نشان می‌دهد در ماه آذر پایه پولی رشد ناگهانی بالایی داشته است. این رشد ۵.۳ درصدی که تحت اثر دو عامل بدهی دولت به بانک مرکزی و همچنین سرریز ناترازی‌های بانک‌ها روی بانک مرکزی رخ می‌دهد، باعث افزایش قابل توجه رشد نقطه به نقطه آن شده است. رشد ماهانه نقدینگی کمتر از ماه گذشته و حدود ۱.۷۲ درصد بوده است.