فردای اقتصاد - چند سال پیش، چین در مسیر به چالش کشیدن تسلط ایالات متحده در هوش مصنوعی بود و حتی موازنه قدرت به سمت چین متمایل شده بود زیرا داده‌های فراوان، کارآفرینانان بلندپرواز، دانشمندان بزرگ و سیاست‌های حمایتی خوبی داشت. این کشور در ثبت اختراعات مرتبط با هوش مصنوعی در جهان هم پیشتاز بود.

امروز شرایط خیلی تغییر کرده است. مایکروسافت - نماد فناوری آمریکایی - به استارت‌آپ OpenAI کمک کرد تا ربات آزمایشی چت خود، یعنی ChatGPT را وارد جهان کند. کارآفرینان فناوری چین شوکه و تضعیف شده‌اند. بسیاری از آنها متوجه شده‌اند که علیرغم هیاهوی تبلیغاتی، چین در زمینه هوش مصنوعی و نوآوری در فناوری بسیار عقب است.

سوالات و گزاره‌های اساسی این است که "چرا ChatGPT در چین ظهور نکرد؟ " و "تفاوت محصول ChatGPT در چین و ایالات متحده چقدر است؟ " "معادل چینی ChatGPT؟ پس نباید آن را جدی گرفت"

آنها همچنین سؤالات اساسی‌تری در مورد محیط نوآوری این کشور نیز می‌پرسند: آیا سانسور، تنش‌های ژئوپلیتیکی و کنترل فزاینده دولت بر بخش خصوصی باعث شده است چینی‌ها در نوآوری تضعیف شوند؟

Xu Chenggang، محقق ارشد پژوهشی در مرکز استنفورد در اقتصاد و موسسات چین، گفت: «توسعه هر محصول تکنولوژیکی مهم از سیستم و محیطی که در آن فعالیت می‌کند جدایی ناپذیر است. او از اپلیکیشن رقیب چینی زبان TikTok به نام Douyin به عنوان نوعی نوآوری یاد می‌کند که ممکن است شرکت‌های چینی به دلیل محدودیت‌های دولت در صنعت نتوانند در آینده به آن دست یابند.

وی گفت: زمانی که محیط آزاد  از بین برود، ایجاد چنین محصولاتی چالش برانگیز خواهد بود.

چین از قله فناوری پایین می‌آید 

اگر یک دهه پیش چین، شرق وحشی برای کارآفرینی و نوآوری در فناوری بود، اما اکنون چین کشوری بسیار متفاوت است.

با شروع دهه ۱۹۹۰، همه بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری کشور، شرکت‌های خصوصی بودند که با پول خارجی تأمین مالی می‌شدند. دولت نیز عمده این صنعت را به حال خود رها کرد زیرا اینترنت را درک نمی‌کرد و انتظار نداشت آنقدر قدرتمند شود.

در اواسط دهه ۲۰۱۰، چین به یک قدرت فناوری تبدیل شده بود که می‌توانست با ایالات متحده رقابت کند. ارزش شرکت‌های اینترنتی برتر آن در بازار تقریباً برابر با همتایان آمریکایی بود. بسیاری از محصولات شرکت‌های چینی، مانند اپلیکیشن پیام‌رسان WeChat و سرویس پرداخت  Alipay، بهتر از محصولات مشابه آمریکایی کار می‌کنند. سرمایه‌های خطرپذیر از سراسر جهان به شرکت‌های چینی سرازیر شدند. برای مدتی این کشور به اندازه سیلیکون‌ولی، تک شاخ یا استارت‌آپی به ارزش بیش از یک میلیارد دلار تولید می‌کرد.

همه اینها در چند سال گذشته تغییر کرده زیرا پکن به دنبال برخی از بزرگترین شرکت‌های فناوری کشور و کارآفرینان برجسته فناوری خود بوده. هدف اولیه این بود که اطمینان حاصل شود که هیچ نهاد یا فردی نتواند تأثیری بر جامعه چین داشته باشد که رقیبی در مقابل حزب کمونیست ایجاد نشود. دولت در برخی از این شرکت‌ها سهام ممتاز و کرسی‌های هیئت مدیره را در اختیار گرفت و در آن شرکت‌ها کنترل موثر داشت.

در طول این مسیر، پکن جاه‌طلبی صنعت را رام کرد و مزیت نوآورانه آن را کمرنگ کرد.

اما شرکت‌های فناوری و سرمایه‌گذاران خود را به خاطر عقب ماندن از همتایان خود در سیلیکون‌ولی مقصر می‌دانند. حتی قبل از اینکه دولت شروع به تحمیل قدرت بیشتری بر آنها کند، رهبران فناوری چین بر روی کسب درآمد تمرکز داشتند و تمایلی به هزینه کردن برای پروژه‌های تحقیقاتی نداشتند که می‌دانستند احتمالاً در کوتاه‌مدت درآمدی برای آنها به همراه نخواهد داشت. پس از هجوم دولت در چند سال گذشته، مدیران اجرایی حتی تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت نیز دارند.

عقبگرد چین در هوش مصنوعی 

در سال ۲۰۲۱، ایالات متحده در مجموع سرمایه‌گذاری خصوصی در هوش مصنوعی و در تعداد محصولات هوش مصنوعی با بودجه جدید در جهان پیشتاز بوده است. براساس گزارش سالانه واحد هوش مصنوعی دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۲۲، این برتری سه الی دو برابر چین بود.

اما دولت چین بزرگترین مانع برای رشد هوش مصنوعی بوده است. وسواس آن با سانسور شاید سنگین‌ترین مانع است. در دسترس بودن طیف وسیعی از داده‌ها برای توسعه فناوری مانند ChatGPT بسیار مهم است و در یک محیط آنلاین سانسور شده به طرز خارق‌العاده‌ای این موضوع سخت‌تر می‌شود.

امروزه جوک‌هایی منتشر می‌شود که حال و هوای تاریک در میان فعالین فناوری را نشان می‌دهد. یک مورد محبوب آن: "ما باید به ماشین‌ها یاد بدهیم که نه تنها چگونه صحبت کنند، بلکه چگونه صحبت نکنند."

پکن شرکت‌ها را به شدت جریمه و مجازات کرده است تا پروتکل‌های سانسور خود را اجرا کنند. طبق گزارش رسانه‌های چینی، Duolingo، که در تجارت آموزش زبان‌های جدید به مردم است، برای نزدیک به یک سال از فروشگاه‌های اپلیکیشن چینی حذف شد تا مقررات محتوای خود را ارتقا دهد.

هائو پیکیانگ، کارآفرین و برنامه نویس سابق در شمال می گوید: «بسیاری از ما در صنعت اینترنت هنگام تولید یک محصول با دو مشکل مواجه می شویم: یا محصولات ما شامل گفتار نیستند، یا باید تحت سانسور زیادی قرار گیرند. شهر تیانجین او گفت: «شرکت‌های بزرگ می‌توانند آن را بپردازند، اما شرکت‌های کوچک‌تر نمی‌توانند. "اگر شرکت های کوچک نتوانند این کار را انجام دهند، نوآوری را خفه می کند. "

OpenAI که ChatGPT را با کمک مالی مایکروسافت توسعه داده است، این ابزار را در چین در دسترس قرار نداده است. کاربران چینی برای دسترسی به آن باید از شبکه های خصوصی مجازی یا VPN استفاده کنند.

به گفته کارشناسان و سرمایه‌گذاران چینی انتظار می‌رود شکاف میان صنعت هوش مصنوعی چین با ایالات متحده همچنان بیشتر شود. یکی از عوامل آن دسترسی شرکت‌های چینی به الگوریتم‌های مختلف است که قوانین اجازه آن را نمی‌دهد. بسیاری از این الگوریتم‌ها به صورت عمومی در دسترس نیستند، بنابراین توسعه آنها برای شرکت‌های چینی زمان‌بر خواهد بود.

تاثیر ممنوعیت صادرات تراشه بر پیشرفت چین

عامل دیگر قدرت محاسباتی است: برخی از افراد در این بخش نگران هستند که دولت ایالات متحده ممکن است ممنوعیت صادرات تراشه‌های کلیدی را اعمال کند که قبلاً آن را ممنوع نکرده است و این اتفاق پیشرفت چین در حوزه هوش مصنوعی و ابزارهایی همچون Chatgpt را کاهش دهد.

سال‌ها است چین به خود می‌بالید که نسبت به ایالات متحده، تعداد اختراع محصولات هوش مصنوعی بیشتری را ثبت کرده است. اما بررسی شاخص‌ها و تحقیقات جدید حاکی از آن است که از سال ۲۰۲۰ به بعد این روند صادق نیست و ایالات متحده از این منظر پیشرو بوده است.

اگر صنعت فناوری چین قبل‌تر توسط شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز خصوصی هدایت می‌شد، اکنون دولت به طور فزاینده‌ای نه تنها نحوه سرمایه‌گذاری پول را هدایت و کنترل می‌کند، بلکه حتی این را کنترل می‌کنند که کدام دسته از فناوری‌ها پول را دریافت کنند. ساختار سیاست‌گذاری چین می‌خواهد اطمینان حاصل کند که پروژه‌های تحقیقاتی مهم منطبق بر هدف کشور مبنی بر خوداتکایی در فناوری مطابقت داشته باشد.

روز دوشنبه، دولت چین توسط شهرداری پکن از یکی از شرکت‌های بزرگ فناوری چینی که مدل‌های پردازش زبان طبیعی را برای رقابت با ChatGPT توسعه می‌دهد، حمایت کرد. نظرات رسانه‌های اجتماعی در مورد این خبر تا حد زیادی کنایه آمیز بود. یکی از کاربران اپلیکیشن Weibo نوشت: «وقت آن است که دوباره یارانه‌ دولتی بگیریم.»

دولت چین هزینه‌های زیادی را صرف تأمین مالی تحقیقات هوش مصنوعی کرده است که نتایج آن مشخص نیست. آکادمی هوش مصنوعی پکن در سال ۲۰۱۸ تأسیس شد و دو سال پیش محصولی شبیه به ChatGPT به نام وو دائو معرفی کرد و آن را به عنوان "اولین و بزرگترین هوش مصنوعی در چین" معرفی کرد. اما این مدل پردازش زبان هیچ وقت به نتیجه نرسید.

البته نفوذ حزب کمونیست در صنعت نقش بسته است. دولت مرکزی چین آزمایشگاه پنگ‌چنگ را راه‌اندازی کرد که رهبری بهبود زیرساخت‌های محاسباتی سراسری چین را بر عهده گرفته است. در صفحه اصلی این آزمایشگاه، رویدادهای آن شامل جلسه‌ای برای بیش از ۴۰۰ عضو حزب کمونیست برای مطالعه روح بیستمین کنگره حزب است. طی این جلسه آنها به دنبال استخدام دو فهرست رسمی از سطح میانه‌رو به عنوان اولین نیاز خود هستند  که دارای ویژگی‌های ایدئولوژیک و سیاسی بالا و پیروی از رهنمودهای دوران جدید سوسیالیسم شی جین پینگ با ویژگی‌های چینی باشند.

به گفته آقای خو، محقق دانشگاه استنفورد، این حس دژاوو یا رویای صادقه است. در سال ۱۹۸۶، وی تحلیل کرد که چرا اتحاد جماهیر شوروی و چین از ایالات متحده و ژاپن در توسعه کامپیوتر عقب افتاده‌اند. حتی در آن زمان برای وی روشن بود که نوآوری زمانی رخ می‌دهد که مردم بتوانند علایق خود را دنبال کنند و آزادانه فکر کنند.

وی می‌گوید که چین می‌تواند به عنوان یک درس هشداردهنده چگونگی کنترل مرکزی رشد و نوآوری‌های فناوری را متوقف کند؛ مانند آنچه در اتحاد جماهیر شوروی سابق انجام داد، پایان یابد.

وی در پایان گفت: «نمونه‌های تاریخی به ما می‌گویند که بسیج ملی نمی‌تواند به پای توسعه چرخ‌های آزاد و خصوصی که به طور طبیعی می‌چرخند، برسد.»

منبع: نیویورک تایمز