در یکسال گذشته و تاکنون به چه مرحله و نتایجی رسیدید؟
اسدیلاری: واقعیت این است به نظر من سه مشکل اساسی وجود دارد: یکی اینکه کیفرخواستی که صادر شده کاملا غلط است و متاسفانه این عبارت را باید عرض کنم که ظالمانه است و بازپرس و هیاتی که روی این مساله کار کردند و بحث کارشناسی همهاش زیرسوال است (خیلی سربسته عرض کردم.) نکته دوم اینکه محدود است به تعدادی نظامیهایی که از جهت ما دونپایه هستند، البته بالاترینشان سرتیپ... که ظاهرا یک درجه هم از او گرفتند و نفر دوم هوافضا بودند. به نظر ما اینها دونپایه هستند و ما حتما امرای اصلی را میخواهیم.
گویا شما از چندین فرمانده و فرد مهم که اسامیشان هم منتشر شده، شکایت کردید.
اسدیلاری: بله به هر حال چندین فرمانده هستند؛ هدف ما آمران است. نکته دیگر اینکه این کیفرخواست فقط افراد نظامی را دربرمیگیرد در حالی که مسوولان و افراد غیرنظامی دیگری هم هستند؛ از وزیر وقت راه تا رییس سازمان هواپیمایی تا خیلی از افراد دیگر و از جمله فرمانده نیروی انتظامی سابق که تمام منطقه را به هم ریختند و از جمله اجساد و ابدان مطهر بچههای ما را زیر لودر گرفتند. وزیر کشور و سایر مقاماتی که باید آسمان را میبستند ولی اینکار را نکردند. همین آخرین جلسه یعنی روز یکشنبه (دوم بهمن) از متهم ردیف اول (م.خ) که فرمانده سامانه بوده است، ۱۹۰ پرسش مطرح و تقدیم کردیم که باید هیات قضات آنها را در جلسه بعد مطرح کنند، چون قول دادند.
همین جا این را هم بپرسم که پیشتر بحثی درباره احراز هویت متهم مطرح کرده بودید و گویا بعضی شاکیان معتقد بودند فردی که در دادگاه حاضر میشود ممکن است متهم واقعی نباشد. در این باره به نتیجهای رسیدید؟
اسدیلاری: برای دادگاه احراز هویت شده و نه برای ما؛ یعنی ما دیانای فرد را که ندیدیم و ما اطلاعات دیگری نداریم. باید به دادگاه اعتماد کنیم و چارهای غیر از این نداریم. در مورد بقیهشان هم همین است. نفر دوم هم همین الان من ۱۵۰ سوال دارم و نفر سوم به همین ترتیب یا نفر دهم که (ص) باشد ولی آیا دادگاه به اینها خواهد پرداخت؟ نمیدانیم ولی همه اینها مستند هست برای بررسی و پرونده بینالمللی.
منظورتان همین دادگاه لاهه است که به تازگی اخبار پذیرش پرونده در این دادگاه مطرح شده است؟
اسدیلاری: نه، این دادگاه را نمیگویم، این صرفا برای غرامت است و ما این روند را قبول نداریم. این صرفا برای غرامت است و برای ما اصلا ارزشی ندارد.
چون بحث غرامت شد، این را هم بپرسم؛ در یکی از روایتهایی از روند دادگاه که یک خبرگزاری رسمی این روزها منتشر کرد به موارد و پروندههایی مشابه در چند سال گذشته پرداخت (یعنی سرنگونی هواپیماهای مسافربری) و آنجا پس از فهرست کردن موارد مشابه به شیوه برخورد این کشورها با خانواده جانباختگان و شیوه جمعبندی پرونده پرداخته بود. بهطور خلاصه میگفت که در همه این موارد غرامتی به خانوادهها پرداخت شده و در ایران هم الان هر خانوادهای بخواهد، میتواند غرامت دلاری خود را بگیرد. به عبارتی آن گزارش رسانه رسمی مدعی بود که در ایران هم مشابه دیگر امکان پرداخت غرامت ایجاد شده و حتی دادگاه هم در حال برگزاری است؛ پس چرا گروهی میخواهند برای کشور هزینهتراشی و تحریمسازی کنند؟ پاسخ شما به چنین مواردی که به شیوههای مختلف مطرح میشود، چه هست؟
اسدیلاری: ما به هیچ عنوان حرفی از پول و غرامت چه در داخل و چه در خارج نزدهایم و نخواهیم زد. داشته و نداشته ما مال بچهها بود و به همین دلیل هیچ وقت دنبال پول و غرامت نبودهایم.
خلاصه پرسش این است که شما دقیقا به چیزی میخواهید برسید؟
اسدیلاری: ما دنبال دادخواهی هستیم. دنبال روشن شدن حقایق و پیگیری این قضایا هستیم. یعنی اول کشف حقیقت و بعد هم پیگیری.
البته ما خیلی از نکات را پیدا کردیم، خیلی از نکات که مربوط به همین یکسال گذشته هم هست. خیلی از نکات را ما هنوز مطرح نکردیم و خیلی از نکات را ظرف کمتر از یک ماه گذشته پیدا کردیم و متاسفانه گزارش رسمی ایران کلا زیرسوال است، گزارش کارشناسی ایران کلا زیرسوال است.
همان گزارش رسمی که پیشتر هم منتشر کرده بودید؟
اسدیلاری: بله و دروغ گفتند. این را برای اولینبار به شما میگویم، اینها متاسفانه دروغ گفتند: موشک دوم اصابت کرده دقیقا به هواپیما. برخلاف آنچه گزارش رسمی ایران گفته و به بدترین جای هواپیما هم خورده است.
ممکن است کمی بیشتر درباره این موضوع و شیوه اطلاع پیدا کردن از آن بگویید؟
اسدیلاری: نه دیگر، بگذارید اگر خانم دکتر خواستند وارد شوند.
مجد: نه من هم نمیدانم.
پس اجازه بدهید به این شکل پرسش را مطرح کنم که روند دادگاه تاکنون شما را به چه نتایجی رسانده است؟ به چه اطلاعات تازهای؟
اسدیلاری: ما هنوز در مرحله شنیدن اظهارات متهمان هستیم (تا زمان انجام مصاحبه) و البته پرسشهایی که مطرح شود. از این پرسشها و توضیحات شاید بالاخره یکسری نکات دربیاید که من فکر میکنم اگر اینها را بگذاریم به عهده زمان شاید بهتر باشد، چون من هر نکتهای اینجا بیان کنم که اتفاقا خیلی هم زیاد هست، بیخود و بیجهت روند دادخواهی را مقداری دچار مشکل خواهد کرد. بگذارید در روند زمان منتشر شود و الان همین نکته موشک دوم را بدانید خوب است.
فکر میکنید این دادگاه کی به سرانجام برسد؟
اسدیلاری: اگر بخواهند روند واقعی و دقیق را پی بگیرند (و اتفاقا آقای اژهای جلسهای با برخی خانوادهها، جانباختگان عزیزی که دانشجوی دانشگاه شریف بودند، داشتند و یکی از عزیزان که وکیل هم هست و برادرش کنار محمد من هم نشسته بود، نکاتی را مطرح کردند. جهت استحضارتان بگویم که کارشناسی واقعا زیرسوال است، چون کارشناسان به همان سازمانی وابسته هستند که متهم است و تضاد منافع واضح است) به هر حال باید این روند طی شود. ما مطمئن هستیم که بچهها در دادگاه هستند، بچهها در دادگاه هستند. من در تمام لحظاتی که تا نیمههای شب درگیر و پیگیر پرونده هستم حضور بچهها را میبینم و بعضی وقتها که به مساله میخورم، میگویم محمد کمک کن و کمک هم میکند؛ بعضی وقتها علنی، بعضی وقتها مخفی و بعضی وقتها هم به امر خداوند ممکن است به زمان بخورد. چیزهایی که تا الان رسیدیم به نظرم با کمک محمد و زینب و خیلی از بچههای دیگه بوده. خون مظلوم پایمال نمیشود و بنیاد ظلم را هم البته میکند.
شما دنبال این هستید که در مرحله اول حقیقت مشخص شود و پس از آن هم تصمیم گرفته شود که با عاملان چه برخوردی انجام شود؟
مجد: بله ولی سیستم قضایی باید برخورد کند و ما شخصا قرار نیست برخورد کنیم.
اسدیلاری: واقعا من وقتی کیان عزیز را میبینم (کیان پیرفلک) نمیدانم این بچهها مظلومتر بودند یا بچههای من. واقعا نمیدانم. خیلیهای دیگر. من فقط بگویم که با کیان سوختیم و با بقیه هم همینطور. هر کدامشان انگار یک شب ۱۸ دی دیگر برای ما بود، اشک ریختیم...خانم دکتر از کانالهایی که داشت، کانالهای پزشکی خبرها را میگرفت و ما با هم اشک میریختیم.
مجد: واقعا انگار دوباره هی بچههای ما کشته میشدند... آن مظلومی که در زاهدان کشتند، یک پسر بود، خدانور لجهای، مادرش میگفت پسر من بهترین پسر دنیا بود، احساسش را کامل میفهمیدم، هر کسی امیدش، نانآور خانهاش، همه آرزو و آمالش... برای هشت خواهرش پدری میکرده...شما ببینید آن مادر...دیگر اسمش را نمیتوان گفت زندگی...میدانید که یک خواهرش بعدش دق کرد و مرد، یعنی هم پسرش را از دست داد و هم دخترش را. واقعا دوست داشتم دور از این هیاهوها که رسانههای بیگانه میسازند و میخواهند سوار این جریان شوند، از صمیم قلب دوست داشتم بروم پیدایش کنم؛ شاید از نظر مکان، فرهنگ، سواد و...به هم نمیخوردیم ولی یک داغ مشترک داشتیم.
چرا نرفتید؟
مجد: خب زاهدان بود و من از اینکه سروصدا زیاد بشود خوشم نمیآید. شما ببینید از این ماجرا چه بهرهبرداریهایی میشود آن هم از طرف کسایی که شاید [سر سوزنی] دلشان برای مردم ما نمیسوزد. خواسته قلبیام بود، میخواهم احساسم را بگویم. دوست داشتم که این مادر را پیدا کنم و به او بگویم که میفهمم وقتی میگویی پسر من از همه پسرهای دنیا بهتر بود یعنی چی. میدانید! برای او پسرش بهترین بود و برای من هم پسرم بهترین پسر دنیا بود. همین که میگفت من همه چیزم این بچه بود و چقدر به مادرش خدمت میکرد...فقط من میفهمم این زن چه میگوید... یا مثلا برای همین کیان من خیلی آتش گرفتم، پدرش که بیمارستان اهواز بود یکی از آشنایان ما از بیمارستان خبر میآورد و گفتم سلام ما را برسان و بگو که من کامل دردش را حس میکنم. شاید اگر دادخواهی هواپیمایی ما میشد و اگر بشود، دادخواهی برای هواپیمایی نباشد، دادخواهی درباره یک مفهوم بزرگ باشد؛ اینها را خودتان اگر خواستید، بنویسید من نمیتوانم خودم را سانسور کنم.
در حدود سه هفته گذشته چه اتفاق تازهای درباره این پرونده رخ داده است و آیا شما میخواهید توضیحی بر این گفتوگو اضافه بفرمایید؟
در فاصله سه هفته از انجام مصاحبه تا زمان انتشار، تحولات قابل توجهی در جریان رسیدگی رخ داده است. نکات مهمی در جریان اظهارات مسوول بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری (ح ر) دال بر عدم بررسی کارشناسانه این فاجعه در زمینههای مختلف، عدم اطلاعرسانی به خلبانان هواپیمای عزیزان ما، عدم نگهداری از سایت جنایت سرنگونی، تخریب و از بین بردن صحنه جنایت و دهها موضوع مهم که فعلا در خارج از مسیر دادگاه نباید مطرح شود. اظهارات بسیار مهم مدیرکل وقت مراقبت پرواز در زمینه عدم هماهنگی مراجع نظامی و غیرنظامی (در اعلام وضعیت خطر در آن شب) در زمینه امنیت پرواز عزیزان ما، در کنار سایر اطلاعات مهم برآمده از متن دادگاه، مثل نورافکنی بر زوایای تاریک این فاجعه است. یکی از مهمترین موضوعات، اظهارات متهم ردیف دهم (ص) این کیفرخواست بسیار ناقص بود که عملا مسوولیت این فاجعه را متوجه فرماندهان عالیرتبه میکند و توجیهگر فجایع مشابه خواهد بود. قضات محترم دادگاه رسیدگیکننده اگر بر مدار صحیح رسیدگی و احضار فرماندهان ارشد و میانی اصلی که متاسفانه اصلا در جریان تحقیقات بازپرس قرار نگرفته بودند، اصرار بورزند، احتمالا زوایای دیگری از این جنایت بزرگ روشن خواهد شد.
در روزهای گذشته اخباری درباره روند دادگاه و پس گرفتن شکایت از سوی برخی خانوادهها در اعتراض به روند پرونده منتشر شده است. ماجرا چه هست و آیا شما همچنان به روند پیگیری و دادخواهی از طریق دادگاه ادامه میدهید؟
در جلسه گذشته دادگاه، بر حسب اطلاع 16 نفر از همدردان شاکی بنا به دلایلی (که در این مرحله لازم به توضیح نمیدانم) شکایتشان را مسترد کردند، اما باید توجه داشت که از ابتدا هم میدانستیم که طی این مسیر بسیار سخت، صبر، اهتمام بسیار، ابرام بر دادخواهی و استواری فراوان میخواهد و در این راه، روح بزرگ عزیزانمان راه را نشان خواهد داد. ابدا مسیر آسانی نیست! اینکه مدام میپرسند چه کسی به فرمانده آتشبار (سامانه تور-ام-۱) دستور شلیک به هواپیمای عزیزانمان را داده، فقط سادهسازی این جنایت بزرگ است که ابعاد پیچیده و چندلایه دارد. در صورتی که ما شاکیان و اولیای دماء مظلوم در دادگاه حضور نداشتیم و در صورتی که دادگاه را با صدها سوال تقدیمی تاکنون مواجه نکرده بودیم، بالطبع بررسی جنبههای مختلف پرونده با سوالات کمتر و بدون احضار افراد مرتبط و در زمان کوتاهتر صدور حکم انجام میشد. لازمه رسیدگی به این جنایت در مراجع صالحه بینالمللی، انجام کامل مسیر دادخواهی در کشورمان است و اگر بنا به دلایل مشخص در رسیدگی به این جنایت کوتاهی صورت گیرد آنگاه احتمال رسیدگی در ICC وجود خواهد داشت. طرح شکایت در دیوان داوری بینالمللی که بر اساس اعلام کشورهای متضرر در اواخر سال گذشته میلادی به ایران 6 ماه فرصت مذاکره دادند، صرفا برای حل و فصل موضوع غرامت است و متاسفانه در این زمینه اطلاعات نادرست به افکار عمومی داده میشود. به همین جهت ما همسو با نظر وکیل محترم جناب دکتر علیزادهطباطبایی مصمم هستیم بهرغم اینکه حضور در دادگاه برای من و همسرم بسیار جانکاه و همراه با مشکلات و آسیبهای شدید جسمی و روانی است، روند حضور فعالانه را ادامه دهیم و با توجه به اطلاعات و مستندات پرونده و نیز گزارشهای متعدد فارسی و انگلیسی، تحلیل محتوای اظهارات متهمان، طرح اشکالات، تدوین سوالات دقیق و پیچیده و بررسی جنبههای نظامی و غیرنظامی، در عین فریاد علیه ظلم و جنایت، زمینه احضار متهمان اصلی فراهم شود و تا آخرین نفسمان در دادگاههای داخل و خارج کشور پای دادخواهی عزیزان نخبه و تکرار نشدنیمان ایستادهایم.
تحول دیگر، جلسه دانشگاه جرجتاون در روز ۲۱ بهمن ماه بود که به نوعی مشارکت سخنگوی انجمن خانوادههای داغدار را نیز به همراه داشت و ما نیز در نامهای سرگشاده، به ایشان گفتیم که این موضعگیریها، قطعا در روند دادخواهی در مراجع ملی و بینالمللی خلل جدی ایجاد خواهد کرد و لذا چنانچه او بر اتخاذ این مواضع اصرار دارد، نباید به نام خانوادههای جانباختگان باشد.
این گفتوگوی حدودا دو ساعته نکات و محورهای مهم دیگری هم دارد که در مصاحبه ویدیویی منتشر خواهد شد
۲ اسفند ۱۴۰۱ - ۱۰:۲۱
بخشهایی از مصاحبه با «محسن اسدیلاری» و «زهرا مجد» والدین زینب و محمدحسین درباره شب سرنگونی هواپیما در گفت و گو با روزنامه اعتماد را میخوانید: