فردای اقتصاد: کارگزاران به‌عنوان حلقه ارتباطی بین سهامداران و بورس نقش اساسی در توسعه و رشد بازار سرمایه کشور دارند. در سال ۹۹ با توجه به رونق بازار سرمایه، شاهد افزایش تعداد شعب و هزینه های ثابت کارگزاران بودیم که همین موضوع در دوره‌های رکود فشار مضاعفی را به کارگزاران وارد می‌کند و همچنین صندوق توسعه نیز چالش‌هایی برای فعالان این صنعت ایجاد کرده است. در شمارش معکوس امروز همراه با محمدرضا دهقانی احمدآباد، دبیر کل کانون کارگزاران بورس، مشکلات صنعت کارگزاری مورد بررسی قرار گرفت و برنامه‌های این صنعت برای خروج از بحران تشریح شد.
مهمترین چالش‌های صنعت کارگزاران
دبیر کل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در ابتدای صحبت‌های خود در رابطه مهمترین چالش‌های این صنعت عنوان کرد: وجه تمایز بسیار جدی که در صنعت کارگزاری وجود دارد، موضوع تنوع درآمدی شرکت‌های کارگزاری در ایران با دنیا است. بنابر مطالعات تطبیقی موجود از بازارهای توسعه‌یافته، شاید صنعت کارگزاری در ایران جزو معدود نمونه‌هایی باشد که وابستگی بسیار شدید به کارمزد معاملات دارد. از طرفی، کارمزد معاملات هم نقش اساسی در کارایی بازار ایفا می‌کند. به طوری که بخش مهمی از کارایی بازار، مربوط به کارایی عملیاتی است که شاخصه اصلی آن هم هزینه معاملات به شمار می‌آید. در این میان هزینه معاملات از مهمترین اجزای کارمزد معاملاتی شرکت‌های کارگزاری است. در نظر داشته باشید هر چقدر این هزینه معاملاتی بیشتر باشد، کارایی عملیاتی کمتر است، موضوعی که در نهایت به عدم نقدشوندگی منجر می‌شود.
جایگاه صنعت کارگزاری در ایران
دبیر کل کانون کارگزاران افزود: در نگاهی به بازار سرمایه ایران تعداد ۱۰۹ شرکت کارگزاری وجود دارد که احتمالا چند شرکت دیگر هم در آینده به این جمع اضافه می‌شود. با توجه به حجم معاملات و حجم کل بازار بورس، در مقایسه با بازار بورس کشورهای همسایه و کشورهای پیشرفته دنیا، می‌توان گفت یکی از کشورهایی هستیم که به نسبت ارزش معاملات و ارزش کل بازار، بالاترین سرانه تعداد کارگزار را داشته و در این حوزه رقابت داریم. به طور مثال در کشور ترکیه، ارزش بورس و ارزش معاملاتش به مراتب بیشتر از ما است، اما تعداد کارگزارانش حدود ۷۰ شرکت است، اما چون منبع درآمد دیگری ندارند، در نهایت وابسته به کارمزد معاملات بوده و کارمزد معاملات هم از نظر ریاضی نمی‌تواند از هزینه‌های عملیاتی صنعت کمتر باشد. در همین لحظه هم صنعت کارگزاری به طور میانگین زیر نقطه سر به سر کار می‌کند.
نقدی بر مدل کسب و کار کارگزاران
او در نهایت به ارائه راهکار پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد، باید مدل کسب و کاری به غیر از کارمزد تعریف شود تا بتوان هزینه‌های این صنعت را متحمل شد. طی ۱۲ سال گذشته نهاد ناظر و سیاست‌گذار، بیزینس مدلی را که از ابتدا کارگزاران داشتند و با دنیا نیز متفاوت بود را به سمت محدودیت بیشتر سوق دادند؛ به طوری که منابع درآمدی کارگزاران کمتر و بخشی از فعالیت‌شان به شرکت‌ها و نهادهای دیگر داده شد. تا پیش از این شرکت‌های کارگزاری، وظیفه سبدگردانی و کار مشاور سرمایه‌گذاری، مشاور اعضا و پذیرش و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری را انجام می‌دادند، فعالیت‌هایی که به مرور از کارگزاری‌ها جدا شد.
دهقانی تاکید کرد: با بررسی کشور ترکیه، مشاهده می‌شود که بخش زیادی از درآمد شرکت‌های کارگزاری به فعالیت‌های ناشی از بازارگردانی است. بازارگردان خرید و فروش را انجام می‌دهد و از شکافی که در قیمت خرید و فروشی که به بازار پیشنهاد می‌دهد، درآمد قابل ملاحظه‌ای از این محل کسب می‌کند. این معنی با مفهوم بازارگردانی که اکنون در بازار ما در حال انجام است، متفاوت است.