فردای اقتصاد: دیروز بازار نفت نوسان نسبتا قابل توجهی را تجربه کرد. در ساعات اولیه معاملات نفت شاخص برنت بیش از ۲ دلار کاهش یافت و تا حدود ۸۲ دلار افت کرد اما تا پایان معاملات این مسیر معکوس شد و در نهایت این نفت شاخص در قیمت نزدیک به ۸۶ دلار معاملات را به پایان برد. رفت و برگشت قیمت نفت به انتشار خبری و تکذیب آن ظرف چند ساعت باز می‌گشت؛ وال‌استریت ژورنال در گزارشی به نقل از چند منبع آگاه مدعی شد که امارات به طور جدی در حال بررسی پرونده خروج از اوپک است؛ سازمانی که اوایل دهه ۶۰ میلادی توسط کشورهای تولیدکننده نفت تشکیل شده و تنها سازمان جهان سومی و توسعه نیافته است که توانسته در مقاطعی در برابر کشورهای توسعه یافته عرض اندام کند. خروج امارات از اوپک به معنای تضعیف سازمانی است که مدافع جدی کاهش عرضه نفت در ماه‌های اخیر بوده و همزمان احتمال افزایش تولید از سوی این کشور مطرح است. از این رو این خبر به افت قیمت‌ها در بازارها منجر شد و تکذیب آن افزایش قیمت‌ها را در پی داشت.

بلومبرگ به نقل از برخی منابع آگاه اعلام کرد که امارات برنامه‌ای برای خروج از اوپک ندارد. در واقع هرچند این کشور در سال‌های اخیر دل خوشی از عضویت در اوپک نداشته و شکاف بین این کشور و عربستان به عنوان بزرگ‌ترین عضو اوپک مدام در حال افزایش است، اما ابوظبی همچنان نگران تبعات سیاسی خروج از این سازمان و تیره شدن روابطش با همسایگان عرب خود است. از این رو ظاهرا هنوز وزنه عدم خروج از اوپک برای امارات سنگینی می‌کند.

کارآمدترین سازمان جهان سومی

اوایل دهه ۶۰ میلادی با مشارکت ۵ کشور تولیدکننده نفت یعنی ایران، عراق، ونزوئلا، عربستان و کویت سازمانی متولد شد که اوپک (Organization of the Petroleum Exporting Countries) نامیده شد. در آن زمان این سازمان اولین سازمان جهان سومی و تولیدکننده مواد خام بود و هدف از تشکیل آن حمایت از کشورهای تولیدکننده در مقابل شرکت‌های بزرگ نفتی بود که قیمت‌گذاری نفت را در دست داشتند. در حدود ۱۰ سال اول این سازمان چندان مورد توجه کشورها و رسانه‌های خارجی قرار نگرفت و کسی گمان نمی‌کرد که قدرت چندانی داشته باشد. اما در سال ۱۹۷۳ به دنبال جنگ اعراب و اسرائیل که به تحریم نفتی غرب توسط اعضای عرب اوپک منجر شد قیمت نفت تا حدود ۴ برابر بالا رفت و آنجا بود که اوپک مورد توجه جهان قرار گرفت.

اعضای این سازمان به مرور افزایش یافت و حالا اعضای این سازمان حدود ۱۲ کشور است که در مجموع نزدیک به ۸۰ درصد ذخایر اثبات شده نفت و حدود ۵۰ درصد تولید جهانی آن را در دست دارند.

بعد از اوپک و مشخص شدن اثرگذاری این سازمان، تولیدکنندگان بسیاری از دیگر مواد اولیه و خام تلاش کردند که دست به تشکیل سازمان مشابهی بزنند اما در این مسیر موفقیتی نداشتند و اوپک تنها سازمان کارآمد کشورهای تولیدکننده مواد خام باقی ماند.

چرا خبر خروج امارات قیمت نفت را کاهش داد؟

امارات از سال ۱۹۶۷ یعنی برای حدود ۵۶ سال است که در اوپک عضویت دارد و این موضوع خود به تنهایی خروج این کشور از اوپک را مهم می‌کند.

دیگر موضوعی که خروج امارات را از اوپک مهم می‌کند این است که امارات با تولید روزانه ۳ میلیون بشکه نفت، در حال حاضر بعد از عربستان و عراق سومین تولیدکننده بزرگ اوپک است و سهم حدود ۱۰ درصدی از تولید این سازمان دارد. این کشور با داشتن ۹۸ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت، سهم ۸ درصدی از کل ذخایر اثبات شده اوپک دارد.

موضوع دیگر ریشه در دلیل تمایل این کشور برای خروج از اوپک دارد. امارات در سال‌های اخیر با تصمیم اوپک برای کاهش عرضه نفت مخالف بوده است، تصمیمی که بزرگ‌ترین مدافع آن عربستان سعودی، متحد و همسایه عرب امارات است. همین موضوع هم باعث افزایش شکاف در اوپک شده به طوری که گفته می‌شود خروج امارات می‌تواند راه را برای خروج دیگر کشورهایی که به دنبال افزایش ظرفیت تولید و کسب درآمد بیشتر از فروش نفت هستند، باز کند. این یعنی ضعیف‌ شدن هرچه بیشتر اوپک، سازمانی که همیشه یکی از افتخارات آن متحد بودن در درون با وجود اختلافات بیرونی بوده است.

اولین خروج یکی از اعضای مهم اوپک به ژانویه ۲۰۱۹ یعنی حدود ۴ سال پیش باز می‌گردد، زمانی که قطر به عضویت ۵۷ ساله خود در اوپک پایان داد. در آن زمان هم اختلاف با عربستان مهمترین دلیل خروج قطر از اوپک عنوان شد.

اکوادور، یکی از کوچک‌ترین اعضای اوپک هم سال ۲۰۲۰ به عضویت خود در این سازمام پایان داد. با این حال شیوع کرونا و محکم شدن پیوند اوپک و کشورهای غیرعضو اوپک برای متعادل کردن بازار نفت موجب شد که قدرت بار دیگر به این سازمان باز گردد و خروج این دو عضو نتواند پایه‌های اوپک را لرزان کند.

چرا امارات تمایل به خروج از اوپک دارد؟

موضوع خروج امارات از اوپک را وال استریت ژورنال در گزارشی با تاکید بر افزایش شکاف بین ابوظبی و ریاض مطرح کرد. آنطور که در این گزارش آمده است، زمانی که امارات میزبان نشست سران خاورمیانه در ماه ژانویه بود، عدم حضور محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به چشم می‌آمد. یک ماه قبل از آن هم، رهبران ارشد امارات متحده عربی از نشست سران چین و اعراب در ریاض صرف نظر کرده بودند. بر اساس این گزارش، دو کشور در چندین جبهه با هم اختلاف دارند که رقابت برای جذب سرمایه خارجی، رقابت بر سر نفوذ در بازارهای جهانی نفت و اختلاف در جهت‌گیری در جنگ یمن مهمترین آنها است.

وال‌استریت ژورنال به نقل از مقامات اماراتی که نامشان فاش نشده نوشت تلاش امارات برای افزایش تولید و صادرات نفت و کسب درآمد بیشتر با مخالفت عربستان به عنوان بزرگ‌ترین و موثرترین عضو اوپک مواجه شده است. از این رو این کشور اکنون در حال بحث درباره خروج از اوپک است.

امارات سال‌ها است که خواستار افزایش سطح پایه تولید خود در اوپک از ۳.۲ میلیون بشکه به ۳.۸ میلیون بشکه در روز بوده است. سطح پایه تولید میزان سهمیه تولید کشورهای عضو اوپک و میزان کاهش تولید آنها در توافقات نفتی را مشخص می‌کند و از این رو برای کشورهای عضو اهمیت ویژه‌ای دارد. تلاش امارات موجب شد که در نهایت عربستان به افزایش پایه تولید این کشور به ۳.۶۵ میلیون بشکه در روز در آوریل ۲۰۲۲ رضایت دهد. با این حال هنوز امارات دل خوشی از عربستان ندارد و این سطح پایه تولید این کشور را راضی نکرده است. چراکه امارات برنامه‌های زیادی برای رشد تولید نفت خود طی سال‌های آتی در سر دارد.

بر اساس گزارش وال استریت ژورنال تصمیم برای خروج از اوپک، ایده جدیدی نیست و امارات متحده عربی سال‌ها است که درباره خروج از اوپک بحث و گفت‌وگو می‌کند. اما این موضوع اخیرا با افزایش اختلاف با ریاض دوباره احیا شده است.

این گزارش موجب شد که دیروز قیمت نفت برنت که حدود ۸۴ دلار بر بشکه بود با افت بیش از ۲ درصدی تا نزدیکی‌های ۸۲ دلار بر بشکه کاهش یابد.

موضع امارات در خصوص گزارش وال‌استریت ژورنال

در این میان بعد از ساعتی از انتشار گزارش وال‌استریت ژورنال، بلومبرگ به نقل از مقاماتی از امارات متحده عربی که نامشان را فاش نکرد، اعلام کرد امارات متحده عربی هیچ برنامه‌ای برای خروج از اوپک ندارد.

بلومبرگ با تایید اختلافات بین عربستان و امارات و پرطرفدار بودن ایده خروج از اوپک در این کشور در سال‌های اخیر نوشت: خروج ناگهانی امارات از اوپک ممکن است پیامدهای سیاسی برای این کشور نه تنها از سوی عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری این کشور، بلکه از سوی دیگر متحدان ابوظبی در خلیج فارس مانند کویت و عراق داشته باشد.

یک فرد مطلع گفته است که بحث‌های امارات در مورد ترک اوپک حداقل به دو سال قبل برمی‌گردد، اما معایب خروج از این سازمان بیشتر از مزایای آن است. این شخص بر این باور است که خروج امارات متحده عربی خطر ناراحتی بسیاری از همسایگان این کشور را در پی دارد و ابوظبی می خواهد از این نتیجه جلوگیری کند، به ویژه اینکه بازارهای انرژی که پس از تهاجم روسیه به اوکراین بسیار آشفته است.

بر اساس این گزارش، شرکت دولتی نفت ملی ابوظبی میلیاردها دلار برای افزایش ظرفیت خود به ۵ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۷ سرمایه‌گذاری خواهد کرد. از این رو این کشور که در حال حاضر ظرفیت رسمی تولید خود را ۴ میلیون بشکه در روز اعلام می‌کند برای افزایش سهمیه‌اش در اوپک تلاش خواهد کرد.

با این وجود، هنوز هیچ نشانه‌ای از خروج امارات از اوپک وجود ندارد و ماه گذشته، سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی، بار دیگر تاکید کرد که این کشور به تولید اوپک پلاس تا پایان سال ۲۰۲۳ متعهد است.

انتشار گزارش بلومبرگ موجب شد که قیمت نفت در مسیر افزایشی قرار گیرد و با حدود ۴ دلار رشد به ۸۶ دلار بر بشکه برسد.