فردای اقتصاد: با انتشار اطلاعیه گشایش انبار میعانات گازی و نفت خام، نخستین ابزار ارزی بازار سرمایه به آغاز به کار کرد. خریدار نفت در این بازار با دریافت گواهی سپرده نفتی هر زمان که اراده کند در بازه زمانی مشخص می‌تواند مستقیما نفت خود را از شرکت ملی نفت ایران تحویل بگیرد.

گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی، یک دارایی جدید در نظام اقتصادی ایران برای فعالان بخش خصوصی است که در بورس انرژی عرضه و معامله می‌شود. هر گواهی معادل یک بشکه نفت خام یا میعانات گازی است و دارنده‌ی آن می‌تواند در صورت رسیدن تعداد گواهی‌ها به یک نصاب مشخص، آن را به شرکت ملی نفت ایران تحویل دهد و در ازای آن، نفت در صورتی که دارنده این گواهی تمایل داشته باشد، می‌تواند نفت خام و میعانات گازی را (به صورت فیزیکی) مشروط به رسیدن به حجم قابل تحویل در انبار شرکت ملی نفت دریافت کند.

خریدار نفت در این بازار با دریافت گواهی سپرده نفتی هر زمان که اراده کند در بازه زمانی مشخص می‌تواند مستقیما نفت خود را از شرکت ملی نفت ایران تحویل بگیرد. این گواهی به دلیل وابستگی به قیمت جهانی نفت از نوسانات قابل توجه و جذابیت برای سرمایه‌گذاری حرفه‌ای برخوردار خواهد بود. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای می‌توانند با استفاده از این گواهی از منافع نوسان‌گیری در بازار جهانی نفت بهره‌مند شوند. گواهی سپرده نفتی می‌تواند به عنوان وثیقه و ضمانت پروژه‌ها در شبکه بانکی مورد استفاده قرار گیرد. دسترسی پذیری مشتریان داخلی و خارجی به صورت مستقیم و بدون واسطه، از کانال بورس به هر دو صورت ارزی و ریالی از مزایای این طرح است.طرح گواهی سپرده نفتی در آینده می‌تواند بستری برای خلق نفت ‌ارز، به عنوان یک رمزارز جذاب و با پشتوانه به شمار آید. همچنین تعریف طبقه جدیدی از دارایی، جهت سرمایه‌گذاری از نتایج این طرح است.

اوراق گواهی سپرده نفت خام ابزاری برای تأمین مالی است؟  

اوراق گواهی سپرده نفت خام ابزاری برای تأمین مالی است؛ اما تأمین مالی صرفا یک کارکرد فرعی برای این ابزار است و هدف اصلی طراحان این اوراق، ارائه طبقه جدید دارایی جهت سرمایه‌گذاری و گسترش بازار فیزیکی نفتی بوده است. دیگر کارکردهای فرعی این ابزار عبارتند از: پرداخت بدهی‌ها، ارائه ضمانت‌نامه‌ها و توثیق. در واقع گواهی سپرده نفت خام جزو اوراق بهادار محسوب می‌شود و امکان دریافت تسهیلات از بانک یا موسسه‌های مالی و اعتباری با وثیقه گذاشتن این گواهی وجود دارد.

جامعه هدف گواهی سپرده نفت خام چه کسانی هستند؟

در این مرحله تمامی سرمایه‌گذاران حقوقی، سرمایه‌گذاران دارای قرارداد با سبدگردان‌ها و معامله‌گران نفت دارای کد بورسی جزو جامعه هدف این گواهی هستند.

چه ظرفیت‌هایی با انتشار این اوراق فعال می‌شود؟

گسترش بازار فیزیکی نفت از طریق مکانیسم بورس، بستر شکل گیری تأمین مالی معامله‌گران از طریق قراردادهای OTC، افزایش اشتغال‌زایی در فرآیند تحویل نفت، ابزارهای مالی، تحلیل‌گری نفت و پوشش ریسک و هجینگ، تقویت و ارتقای نظام مالی، امکان انتشـار نفت ارز بر پایه این اوراق در آینده، ورود به حوزه قیمت‌گذاری نفت خام

آیا این اوراق می‌توانند به محلی برای جذب سرمایه‌های خرد داخلی و خارجی واقع شوند؟

با توجه به امکان رفع تعهد ارزی در آینده برای صادرکنندگانی که ارز خود را به خرید این اوراق اختصاص می‌دهند، این انگیزه برای صادرکننده ایجاد می‌شود که ارز صادراتی خود را از این طریق به اوراق نفتی تبدیل کنند تا هم از تورم و کاهش ارزش ریال مصون بماند و هم بدون نیاز به فروش ارز با نرخ پایین در سامانه نیما تعهدات ارزی خود را ایفا کند. سایر ابزارهای مالی هم می‌توانند بر این اوراق سوار شوند؛ از جمله صندوق‌های کالایی مبتنی بر نفت، مشتقات فیوچرز و اختیار معامله که می‌توانند در ادامه به گسترش و افزایش عمق و نقدشوندگی و پوشش ریسک این بازار کمک کند.

معاملات گواهی سپرده نفت خام ریالی است یا دلای؟

محاسبه قیمت گواهی سپرده نفت خام به صورت ارزی به دلار و تسویه آن به صورت ریالی انجام می‌شود. برای تسویه ریالی، نرخ تسعیر بر مبنای حواله‌های مرکز تبادلات ارزی صورت خواهد گرفت.

چقدر نفت قرار است با صدور گواهی سپرده نفت خام عرضه شود؟

 ۳۶ میلیون برگه گواهی سپرده نفت خام معادل ۳۶ میلیون بشکه نفت خام و ۳۶ میلیون برگه گواهی سپرده میعانات گازی معادل ۳۶میلیون بشکه میعانات گازی

۳۶ میلیون بشکه با چه شدت و در چه فاصله زمانی عرضه خواهد شد؟

این میزان عرضه به فراخور تقاضا و به صورت هفتگی خواهد بود. همچنین در صورت وجود تقاضا، امکان افزایش ظرفیت عرضه تا سقف ۵  درصد ظرفیت تولید نفت کشور از این طریق میسر است.

دوره معاملاتی گواهی سپرده نفت خام چقدر است؟

دوره معاملاتی این اوراق ۳۶ ماه پس از اولین روز عرضه در بورس انرژی خواهد بود.

حداقل تعداد گواهی سپرده قابل خریداری و همچنین قابل تحویل چه میزان است؟

برای خرید این اوراق نیاز است تا به میزان حداقل ۱۰۰۰ برگه (معادل هزار بشکه)سفارش‌گذاری شود. همچنین حداقل مقدار تحویل از انبار ۷۰۰ هزار بشکه دریایی است.

تسویه حساب به چه صورت است؟

عملیات تسویه و انتقال وجوه بر عهده سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) است. روز تسویه برای معاملات گواهی سپرده حامل‌های انرژی دو روز کاری پس از انجام معامله خواهد بود و مهلت زمانی تسویه بر اساس مصوبه هیئت‌مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قابل تغییر است. کاهش مدت تسویه معاملات گواهی سپرده حامل‌های انرژی تا یک روز پس از انجام معامله با درخواست بورس و تایید شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه امکان‌پذیر است.

تحویل نفت خام چگونه خواهد بود؟

تحویل محموله برای گواهی سپرده نفت خام از نوع FCA ,FOB وEXW  هستند.

در موعد سررسید تحویل، تکلیف گواهی‌های سپرده نفت خام باقیمانده در دست اشخاص چه می‌شود؟

در صورت عدم تمایل یا توان دارنده اوراق جهت تحویل فیزیکی نفت خام، امکان فروش نفت خام به وکالت از دارندگان اوراق توسط شرکت ملی نفت و کسر کارمزد ناچیز وجود دارد. همچنین امکان تمدید اوراق پس از پرداخت هزینه انبارداری، برای دوره‌های معاملاتی بعدی نیز وجود دارد.

گواهی سپرده نفت خام چقدر کارمزد دارد؟

مثل همه انواع گواهی‌های سپرده کالایی، گواهی سپرده نفت خام نیز دارای کارمزد قانونی و متعارف است. کارمزد معاملات نیز مطابق مصوبه هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود.

هزینه‌های انبارداری نفتی که پشتوانه گواهی سپرده نفت خام قرار می‌گیرد، بر عهده کیست و چقدر است؟

طول دوره معاملاتی ۳۶ ماه بوده که ۱۸ ماه اول از پرداخت هزینه انبارداری معاف است. با شروع ۱۸ ماه دوم معاملات، هزینه انبارداری ثابت و به ازای هر بشکه ۴۲ سنت در ماه خواهد بود.

آیا معاملات ثانویه اوراق گواهی سپرده نفت خام شامل مالیات بر ارزش افزوده است؟

با توجه به مصوبه قانون بودجه سال ۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی و قانون مالیات بر ارزش افزوده، این نوع فروش شامل مالیات بر ارزش افزوده نخواهد شد.

درآمد حاصل از فروش این گواهی ها چگونه و کجا هزینه خواهد شد؟

تمامی وجوه حاصل از فروش گواهی سپرده نفت خام به حساب شرکت ملی نفت واریز می‌شود و مطابق عملیات رایج در واحد مالی شرکت ملی نفت ایران تسهیم خواهد شد. این اوراق به صورت ارزی بوده و در گام نخست دریافت و تسویه وجه آن به صورت ریالی خواهد بود.

آیا گواهی سپرده نفت خام دارای سود تضمینی است؟

از آنجایی که گواهی سپرده نفت خام اوراق بدهی نیست و از نوع اوراق بهادار است پس دارای سود تضمینی نخواهد بود.

سرمایه‌گذار خارجی چگونه می‌تواند از گواهی سپرده نفت خام استفاده کند؟

سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند با خرید نفت از طریق گواهی سپرده نفت خام و تحویل گرفتن محموله‌های نفتی و صادرات آن سرمایه خود را به صورت ارزی حفظ کند. در واقع می‌توان از این گواهی برای گارانتی برگشت پول سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کرد.

انتشار این اوراق فشاری به بازار سرمایه وارد نمی‌کند؟

در این مرحله چون کف تضمین شده قیمتی مشخص نمی‌شود، جذابیت بالایی برای عموم مردم در مرحله اول ندارد و به بازار سرمایه و بازار ارز هم فشاری وارد نمی‌کند. اما همانطور که اشاره شد برای اینکه ریسک خریداران قابل مدیریت باشد، امکان هجینگ برای این خریداران وجود خواهد داشت. همچنین در صورت جذابیت زیاد این بازار و خروج سرمایه از بازار سهام، می‌توان ساز و کارهایی همچون تخفیف قابل توجه در تبدیل این اوراق به سهام ارائه کرد تا مجدد سرمایه خارج شده از بازار سهام به این بازار برگردد.

چه تمهیداتی برای پوشش ریسک معامله گران این اوراق در قبال نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی اندیشیده شده است؟

برای کنترل قیمت‌ها از بازارگردان استفاده خواهد شد. همچنین قرار است در مراحل بعدی صندوق‌های کالایی حامل‌های انرژی برای گواهی سپرده نفت‌خام راه‌اندازی شود. این صندوق‌ها، واسطه‌ای برای کاهش ریسک معاملات خواهند شد. از همه مهم‌تر قرار است اوراق مشتقه نفتی نیز در بورس انرژی ایجاد شود که کمک قابل توجهی به پوشش ریسک فعالان این بازار خواهد کرد. همچنین امکان هجینگ از طریق واسطه‌های مالی در بازارهای بین‌المللی نیز فراهم خواهد شد.