فردای اقتصاد: بوشهر از جمله استان‌های ثروتمند ایران در زمینه نفت و گاز است و هم‌زمان ظرفیت‌های گردشگری قابل توجهی دارد. با این وجود، از نظر رفاه و توسعه وضعیت نامناسبی دارد و کشاورزی‌اش هم با خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
اقتصاد استان بوشهر عمدتا وابسته به نفت و گاز است، به طوری که سه بخش تولید و توزیع گاز طبیعی، تولید مواد شیمایی و فرآورده‌های شیمیایی و استخراج نفت در مجموع ۸۳ درصد ارزش افزوده استان را تشکیل می‌دهند. با این وجود، بخش زیادی از ارزش افزوده استان از استان خارج می‌شود و این در حالی است که استان با چالش‌های زیست‌محیطی فراوانی مواجه است و بر این اساس لازم است وزارت نفت در مسئولیت‌های اجتماعی خود بابت جبران آسیب‌های زیان‌بار محیط زیستی اهتمام ویژه داشته باشد. با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های ویژه استان بوشهر، ساکنان استان باید از رفاه بالاتری بهره‌مند باشند و این در حالیست که استان در شاخص توسعه‌یافتگی رتبه ۲۶ کشوری را دارد و جزو استان‌های محروم به حساب می‌آید و لذا بهبود رتبه استان نیازمند توجه ویژه است.
استان بوشهر از ظرفیت‌های فراوانی در حوزه کشاورزی و گردشگری برخوردار است. این استان از جزایر متعدد و سواحل گردشگری بکری برخوردار است که توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز می‌تواند گردشگری ساحلی و دریایی آن را تقویت نماید و برای ساکنان استان اشتغال آفرین نیز باشد.
استان بوشهر با مسئله خشکسالی مواجه است و این در حالی است که حدود ۴۰ درصد از چاه‌های آبی مورد استفاده در بخش کشاورزی غیرمجاز هستند و برداشت‌های زیادی از آب‌های زیرزمینی صورت می‌گیرد و میزان استفاده از آب خلیج فارس برای شیرین‌سازی جهت مصارف آب شرب و کشاورزی پایین است. در حال حاضر ۱۴ درصد خرمای کشور (رتبه سوم)، ۱۲ درصد گوجه فرنگی خارج فصل (رتبه اول)، ۵۰ درصد میگوی پرورشی و ۱۰ درصد صید آبزیان در استان بوشهر تولید می‌شود و بهره‌وری کشاورزی آن بالاتر از میانگین کشوری است. با این وجود استان با بحران آب مواجه است و افزایش سهم فعلی ۱۲ درصدی آب‌شیرین‌کن در تامین منابع آبی استان می‌تواند پایداری و بهبود تولیدات کشاورزی استان را تضمین نماید.
۷۰ درصد گاز کشور در بوشهر
استان بوشهر با مساحتی بالغ بر ۲۲.۷ هزار کیلومتر مربع حدود ۱.۴ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده و از دو بخش جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل شده که دارای پوشش گیاهی ضعیفی است. استان با مشکل خشکسالی و بحران آب مواجه است و ۷۰ درصد منابع آبی استان از خارج استان تامین می‌شود. استان بوشهر با ۹۶۷ کیلومتر، بیشترین مرز آبی کشور را با خلیج فارس دارد و ۷۰ درصد گاز کشور در استان بوشهر تولید می‌شود و ۹۵ درصد صادرت نفت خام کشور از پایانه خارک صورت می‌گیرد.
نابرابری کمتر نسبت به کشور
براساس پیش‌بینی مرکز آمار ایران، جمعیت استان در سال ۱۴۰۱ به ۱۲۵۳ هزار نفر خواهد رسید که با ۱.۵ درصد از جمعیت کل کشور رتبه ۲۴ام را به خود اختصاص می‌دهد. حدود ۴۶ درصد از جمعیت استان زیر ۳۰ سال سن دارند. ضریب شهرنشینی استان ۷۵ درصد در مقابل ضریب شهرنشینی ۷۶ درصدی کل کشور است و بر این اساس سهم جمعیت شهری آن اندکی کمتر از میانگین کشوری است. تراکم جمعیت آن ۵۵ نفر در هر کیلومترمربع است که این رقم برای کل کشور ۵۱ نفر است. در سال ۱۴۰۰، نرخ باروری آن ۱.۶۶ نفر در مقابل نرخ باروری ۱.۷۴ نفری کل کشور بود. در سرشماری سال ۱۳۹۵، میزان مهاجران خارج شده حدود ۱۸.۲ هزار نفر کمتر از مهاجران وارد شده به استان بوده است. نسبت قابل توجهی از ساکنان استان از کمیته امداد مستمری دریافت می‌کنند و نرخ محرومیت استان از میانگین کشوری پایین‌تر است. ضریب جینی در مناطق شهری ۰.۲۹ در مقابل ۰.۳۸ کشور و در مناطق روستایی ۰.۲۶ در مقابل ۰.۳۶ کشور است و خانوارهای روستایی استان از کمترین ضریب جینی برخوردار هستند.
تولید غیرنفتی بوشهر زیاد است؟
به روایت مرکز آمار ایران، ارزش افزوده استان بوشهر در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۲۰ همت (هزار میلیارد تومان) بود که بیانگر سهم حدود ۵.۸ درصدی در ارزش افزوده کل کشور است و پس از استان‌های تهران و خوزستان در رتبه سوم قرار دارد. از منظر ارزش افزوده بدون نفت نیز استان بوشهر پس از استان‌های تهران و اصفهان رتبه سوم را در بین استان‌ها دارا است. بخش اعظمی از ارزش افزوده استان متعلق به شهرستان عسلویه است و این شهرستان بعد از استان فارس رتبه هفتم را در اقتصاد کشور دارد.
به طور متوسط طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، گروه نفت ۱۹ درصد ارزش افزوده استان را تشکیل می‌دهد و سهم گروه صنایع و معادن معادل ۶۷ درصد، سهم گروه خدمات معادل ۱۱ درصد و سهم گروه کشاورزی معادل ۳ درصد از ارزش افزوده استان بوده است. قابل ذکر است طی سال‌های اخیر سهم بخش نفت از ارزش افزوده استان کاهش یافته است. به طور خاص، در سال ۱۳۹۸، سه بخش تولید و توزیع گاز طبیعی با ۵۳ درصد، تولید مواد شیمایی و فرآورده‌های شیمیایی با ۲۲ درصد و استخراج نفت خام، گاز طبیعی با نزدیک به ۸ درصد، در مجموع ۸۳ درصد از ارزش افزوده استان را تشکیل می‌دادند.
رشد سالیانه تولید ناخالص داخلی استان طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ به طور متوسط معادل ۳.۳ درصد است و این در حالی است که رشد متوسط کل کشور طی دوره یاد شده ۱.۴ درصد بوده است. باید اشاره شود در سطح استان و در طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ به طور متوسط ارزش افزوده گروه صنایع و معادن سالیانه ۵.۹ درصد، ارزش افزوده گروه خدمات سالیانه ۴.۵ درصد و ارزش افزوده گروه کشاورزی سالیانه ۰.۳ درصد افزایش داشته‌اند و در مقابل ارزش افزوده گروه نفت سالیانه حدود ۶.۵ درصد افت داشته است. به طور خاص، طی سال ۱۴۰۰ رشد ارزش افزوده استان ۳.۳ درصد و رشد تولید ناخالص داخلی کشور ۴.۵ درصد بوده است.
اشتغال پایین صنعت علیرغم ارزش افزوده بالا
بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار سال ۱۴۰۰، تعداد شاغین استان ۰.۳ میلیون نفر در مقابل ۲۳.۵ میلیون شاغل کل کشور است. در این میان، نرخ مشارکت اقتصادی استان ۳۸.۴ درصد در مقابل ۴۰.۹ درصد برای کل کشور و نرخ بیکاری آن ۹.۰ درصد در مقابل ۹.۲ درصد برای کل کشور است. قابل ذکر است نرخ بیکاری مردان استان ۰.۶ واحد درصد بیشتر از میانگین کشوری و نرخ بیکاری زنان استان ۲.۸ واحد درصد کمتر از میانگین کشوری است. همچنین، نرخ مشارکت اقتصادی زنان استان ۴.۲ واحد درصد کمتر از میانگین کشوری است. باید اشاره شود سهم اشتغال کشاورزی استان ۱۱.۵ در مقابل ۱۶.۳ کشور، سهم اشتعال صنعت استان ۲۵.۴ در مقابل ۳۳.۸ کشور و سهم اشتغال خدمات ۶۳.۱ در مقابل ۴۹.۸ کشور است. بنابراین، اشتغال صنعتی استان متناسب با ارزش افزوده بخش صنعت آن نیست و علیرغم سهم بالای صنعت در ارزش افزوده استان اشتغال صنعتی استان سهمی کمتر از میانگین کشوری دارد.
تورم پایین‌تر از میانگین کشوری
در دی ۱۴۰۱، شاخص قیمت مصرف کننده به سال پایه ۱۳۹۵ برای استان معادل ۵۶۹.۱ و برای کشور معادل ۵۸۷.۴ است که حاکی از اختلاف بیش از ۱۸ واحدی به نفع استان بوشهر است. همچنین، مقایسه متوسط تورم ماهانه از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا دی ۱۴۰۱ بین استان و کشور حاکی از اختلاف ۰.۰۷ واحد درصدی است به طوری که طی دوره یاد شده تورم ماهیانه استان به طور متوسط ۱.۸۹ درصد و تورم ماهیانه کشور به طور متوسط ۱.۹۵ درصد بوده است. نکته دیگر آنکه در حالی که تورم نقطه به نقطه کشور در دی ۱۴۰۱ برابر با ۵۱.۳ درصد بوده این رقم برای استان ۴۳.۹ درصد بوده است.
روند صعودی در تسهیلات‌گیری
مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری استان در پایان آذر ۱۴۰۱ رقمی بالغ بر ۵۲.۳ همت است که نزذیک به ۱.۱ درصد از کل مانده تسهیلات کشور را شامل می‌شود. این نسبت پس از یک روند کلی نزولی طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷، رون صعودی در پیش گرفته و در آذر ۱۴۰۱ به حداکثر خود رسیده است. طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ متوسط نسبت مانده تسهیلات استان به ارزش افزوده جاری استان حدود ۷.۸ درصد بوده است.
-
بودجه دولت
بودجه مصوب استان در سال ۱۴۰۱ معادل ۳.۰ همت بود که ۳.۰ درصد از بودجه استانی را شامل می‌شود. روند نسبت بودجه عمومی استان به کل بودجه استانی، حاکی از یک روند کلی نزولی از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۰ است. این نسبت در سال ۱۳۹۹ به کمترین میزان خود رسیده، اما طی دو سال اخیر بهبود یافته است.