محسن صفایی‌فراهانی

۱. ظهور و سقوط ملت‌ها: نیروهای تغییر در جهان پسابحران، روچیر شارما، ترجمه سودابه قیصری، نشر کتاب پارسه

۲. چه کسی بر جهان حکومت می‌کند، نوام چامسکی، ترجمه حسین جعفری‌موحد، نشر معارف

۳. انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر، یووال نوح هراری، ترجمه نیک گرگین، نشر نو

هر سه کتاب، ذهن ما را که در جهان سوم با بسیاری از مشکلات اجتماعی، سیاسی و... روبرو هستیم کمی باز می‌کند، البته به‌شرط آنکه کتاب را مثل روزنامه نخوانیم و با تعمق بیشتر، آن را با جهانی که جلوی دریچه چشم ما بوده است، تطبیق دهیم.

مهدی کرباسیان

۱. انقلاب‌های ۱۹۸۹: سقوط امپراتوری شوروی در اروپا، ویکتور شبشتین، ترجمه بیژن اشتری، نشر ثالث

آقای شبشتین، علل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و دلایل متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی هریک از کشورهای بلوک (لهستان. بلغارستان. چکوسلواکی و…) را با دقت نگاشته است. ترجمه آقای اشتری نیز سلیس و روان است.

۲. شاه‌عباس: پادشاهی که ایران را از نو ساخت، شعله کوئین، ترجمه مانی صالحی‌علامه، نشر نامک

خانم کوئین با سال‌ها تحقیق و جمع‌آوری مستندها به‌ویژه از سفرا و جهانگردان خارجی که در آن زمان ایران آمده‌اند، به بررسی فرمانروایی شاه‌عباس پرداخته و خصوصیات او بر وحدت و اقتدار ایران و استفاده از مشاورین دانا را به نگارش درآورده است.

۳. صدراعظم: ادیسه آنگلا مرکل، کاتی مارتون، ترجمه سعید کلاتی، نشر ثالث

صدراعظم نوشته کاتی مارتون، خصوصیات سیاستمداری دلسوز ملت و ساده‌زیست و مردمی که اروپا را متحد کرد و نرخ رشد خوبی برای آلمان فراهم کرد را به نگارش درآورده است. مرکل در سال‌های دراز صدر اعظمی، اقتدار و سرسختی و پافشاری بر اصول حکمرانی را به منصه ظهور می‌گذارد.

۴. چهل‌سال و یک‌شب: چهاردهه خاطرات مهدی کرباسیان، بهراد مهرجو، انتشارات رادیو تراژدی - نگاه نو تهران

چهل‌سال و یک‌شب، جدا از خاطرات شفاهی من، تلاش ۴۰ سال مدیریت در نفت، گمرک، حمل‌ونقل، معادن و بخش‌خصوصی در دهه اول انقلاب و جنگ و بازسازی تا برجام را روایت می‌کند. این کتاب ظرایف اداره بنگاه‌های بزرگ و اداره آن‌ها با مقررات و سلایق متغیر را می‌گوید و شاید بتواند برای علاقمندان مفید باشد.

محمد بحرینیان

در این نوشته، مطالعه دو کتاب ارزشمند را قویاً به هر ایرانی پیشنهاد می‌کنم و در آغاز، این بیت از حافظ که بیانگر معنای گسترده‌ای از رفتارهای اجتماعی ایران است را یادآور می‌شوم:

سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد /  آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد

۱. مقدمه، عبدالرحمن بن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، انتشارات علمی و فرهنگی

دانشمند نابغه تونسی مسلمان، عبدالرحمن بن خلدون که هفت قرن پیش می‌زیست، یکی از نوادر مسلم جهان در علم جامعه‌شناسی و اقتصاد است و همپای بزرگان علم ایران همچون ابن‌سینا، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، موسی خوارزمی و...، در دو جلد کتاب «مقدمه»، موارد علمی بسیاری در سیاست و اقتصاد را مطرح کرده که به‌کرات مورد استناد دانشمندان اروپایی قرار گرفته است. او در این کتاب به خوبی نشان می‌دهد:

۱. چگونه دولت‌ها به شکوه می‌رسند و سپس چگونه به ذلت دچار می‌شوند.

۲. نشان می‌دهد که چگونه پرده‌هایی در مراحل مختلف بین حاکمان و مردم ایجاد شده و سپس دولت‌ها و تمدن‌ها دچار انحطاط می‌شوند.

۳. در اقتصاد حدود چهار قرن قبل از آدم اسمیت، بنیانگذار علم اقتصاد مدرن، هشدار می‌دهد که دولت‌ها نباید وارد اقتصاد شوند.

۴. قبل از آدم اسمیت، از اهمیت تولید در اقتصاد سخن می‌گوید.

۵. پنج قرن پیش از انقلاب صنعتی، اهمیت صنایع و ارتقای جوامع انسانی بر اثر تمرکز بر آن ‌را تحلیل می‌کند.

۶. پنج قرن جلوتر از انقلاب صنعتی، استدلال و اثبات کرد که صنعت و علم بر هم اثر می‌گذارند و پیشرفت و ثروتمند شدن جوامع را سبب می‌شوند. نتیجه آن را در اروپای غربی شاهد شدیم.

۷. هفت قرن پیش از نظریه‌پردازان جدید، تشریح می‌کند که صنعت بدون حمایت دولت‌ها، نمی‌تواند راه تعالی و پیشرفت را در پیش گیرد.

۸. تشریح کرد که آموزش حین کار بهترین روش آموزش است و علم جدید هم اخیراً به همین روش (Learning by Doing ) رسیده است.

۹. تشریح می‌کند که چگونه خردمندی (قوه تشخیص خوب از بد) ماحصل پیشرفت و اتکاء به صنعت است و به‌نوعی دموکراسی را ناشی از صنعتی شدن می‌داند.

۱۰. مباحث بسیاری در مالیات‌ستانی در اقتصاد دارد. منحنی لافر(laffer) در بحث مالیات که در اقتصاد مطرح می‌شود، طبق گفته ارائه کننده آن، پروفسور لافر، از نظریه ابن‌خلدون اقتباس شده و در فروتنی تمام اذعان می‌دارد که کار شخص پروفسور لافر نیست.

۱۱. نقش ایرانیان را در بسط علم در جهان اسلام تا آن زمان را تحسین و تأیید می‌کند.

با مطالعه این کتاب ارزشمند، صدها نکته دیگر نیز حاصل می‌شود، اما یک برداشت از نظر من کاملاً واضح است و آن اینکه وضعیت فعلی ایران عزیز و بزرگ ما، عدم توجه به تجارب گذشته کشورمان و تجارب جهانی است که مطالعه‌کنندگان این کتاب به‌راحتی به آن خواهند رسید.

۲. نظم و زوال سیاسی، فرانسیس فوکویاما، ترجمه رحمن قهرمان‌پور، نشر روزنه

کتاب دیگری که مطالعه آن را پیشنهاد می کنم،  «نظم و زوال سیاسی» اثر فرانسیس فوکویاما است که توسط رحمن قهرمان‌پور، ترجمه و نشر روزنه آن را عرضه کرده است. در حقیقت به نظر اینجانب، این کتاب در ادامه نظریه ابن‌خلدون درخصوص صنعت و نقش آن در پیشرفت کشورها و دستیابی به دموکراسی است. فوکویاما در این کتاب به زیبایی نشان می‌دهد که بدون صنعتی شدن، دموکراسی، ظاهری خواهد بود و نشان می‌دهد که دموکراسی از نوع ظاهری آن به فساد منجر خواهد شد. کمااینکه در کشورهای تقلیدکننده، همچون کشور ما، با این پدیده روبه‌رو هستیم. استاد داوری اردکانی در یکی از جلسات خود به این نکته اشاره کردند که «مشروطه ناپخته ماند» که گویای تقلید، بدون اتکاء به زیرساخت‌های موردنیاز است. در حقیقت ما وارد مدرنیته شدیم، اما از مسیر مصرف و نه از مسیر توسعه. فوکویاما در این کتاب، با دقت مثال‌زدنی و استنادات فراوان، نقش صنعت در حصول به پیشرفت و دموکراسی را تحلیل و تشریح می‌کند.

به نظر اینجانب، مطالعه این دو کتاب می‌تواند افق بسیاری وسیعی را فراروی ما در جهت دلایل عقب‌ماندگی کشورمان قرار دهد.

امیر شاهرخی، مشاور و مدرس مدیریت

۱. دید اقتصادی: داستانی جذاب برای آموختن اقتصاد، پیتر شیف، ترجمه سهند حمزه‌ئی، انتشارات آریانا قلم

این کتاب با شبیه‌سازی ساده اقتصاد یک جزیره که فقط چند نفر در آن گیر افتاده‌اند، معرفی مفاهیم اقتصادی خود را آغاز می‌کند و به‌مرور که به پیچیدگی داستان می‌افزاید، مفاهیمی مانند نیروی کار، پس‌انداز، سرمایه، ریسک، ارز، تبادلات تجاری و... را به زبانی قابل فهم به مخاطب معرفی می‌کند.

۲. قصه‌های شب برای مدیران، هنری مینتزبرگ، ترجمه محمدحسین نقوی، علی بابایی، حانیه محمدی، نشر میلکان

هنری مینتزبرگ در این کتاب کوچک، سعی می‌کند ذهن استراتژیست‌های سازمانی را از «اول فکر کن» فراتر ببرد و به دو جایگزین واقعی که عملا در دنیای کسب‌وکار موفقیت‌های بزرگی خلق کرده‌اند هم متوجه کند.

۳. چرا این همه مردان بی‌کفایت رهبر می‌شوند؟ و چطور می‌توان این مشکل را حل کرد، توماس چامارو-‌پرموزیک، ترجمه سمیه تهوری، دکتر فاطمه امیرآبادی و شیدا جعفری، نشر کتاب معنا

این کتاب (از انتشارات هاروارد) هم برای کسانی‌که در موقعیت رهبری قرار دارند و هم برای افرادی که در حوزه رهبری، به‌خصوص توانمندسازی زنان برای رهبری، مطالعه می‌کنند، کتاب بسیار مهمی است. در اهمیت دانستن مفاهیم کتاب برای رهبران، احتمالاً نقل‌قولی از یکی از روسای سابق یکی از مهم‌‎ترین دانشکده‌های مدیریت کشور کافی است که می‌گفت اگر این کتاب قبل از مسئولیت به دست ایشان رسیده بود، نحوه اداره دانشکده حتماً متفاوت می‌بود. این کتاب به یک موضوع بسیار جالب در حوزه رهبری می‌پردازد: ویژگی‌هایی که باعث می‌شود پیروان، یک فرد را شناسایی و رهبر کنند، بسیار متفاوت از شایستگی‌هایی است که یک رهبر اثرگذار به آنها نیاز دارد.