فردای اقتصاد: اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی در اقدامی غیرمنتظره از تصمیم خود برای کاهش بیش از یک میلیون بشکه‌ای عرضه نفت از ماه آینده خبر داد، اقدامی که نه تنها می‌تواند قیمت‌ها در بازار طلای سیاه را تا ۱۰ دلار در هر بشکه افزایش دهد بلکه ممکن است همه بازارهای جهانی را با شوک همراه کند. چراکه این اقدام به معنای اهرمی برای فشار بیشتر بر تورم و در مواجهه با آن نیاز به افزایش بیشتر نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی کشورهای جهان برای کنترل تورم است.

در واقع اقدام اوپک پلاس نه تنها قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد بلکه در نهایت می‌تواند احتمال وقوع رکود در اقتصاد جهانی را افزایش دهد. اما جزئیات این تصمیم چه بوده است؟ چرا بازارهای جهانی از اعلام این تصمیم شوکه شده‌اند؟ هدف از آن چه بوده؟ چه میزان می‌تواند قیمت‌ها را در بازار نفت افزایش دهد و در نهایت اینکه چه تاثیرات سیاسی برای منطقه خواهد داشت؟

در زمان تنظیم این گزارش (ساعت ۲:۴۰ بامداد دوشنبه) و در لحظات اولیه بازگشایی بازارهای بین‌المللی، قیمت نفت با رشد حدود ۷ درصدی آغاز به کار کرد. قیمت نفت خام آمریکا به حدود ۸۱ دلار و قیمت نفت برنت به بیش از ۸۵ دلار بر بشکه رسیده است. 

جزئیات تصمیم اوپک پلاس

عربستان سعودی با وعده کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه خود در روز این تصمیم را رهبری کرده است. اعضای دیگر از جمله کویت، قزاقستان، عراق، امارات متحده عربی و الجزایر نیز از این روند پیروی و در مجموع این کشورها به همراه عربستان حدود یک میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه از تولیدات خود کم خواهند کرد. این مقدار به غیر از کاهش تولیدی است که روسیه پیش از این برای مقابله با تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا در تولید نفت خود لحاظ کرده بود. این کشور در ماه فوریه اعلام کرد که در فاصله مارس تا ژوئن تولید خود را ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد. حالا معاون نخست وزیر روسیه همراستا با تصمیم دیگر کشورهای عضو اوپک پلاس اعلام کرده که کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید خود را تا پایان سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داد.

بر این اساس، تصمیم اوپک پلاس به این معنا است که روی کاغذ بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز از تولیدات نفت این کشورها کاسته خواهد شد.

این در حالی است که در اکتبر گذشته این کشورها برای کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای تولید توافق کرده و این توافق را از نوامبر به اجرا درآورده بودند. بر این اساس اوپک پلاس در حال حاضر توافقی برای کاهش تولید ۳.۶ میلیون بشکه‌ای نسبت به سهمیه تولید این کشورها در دست اجرا دارد.

با این حال تحلیلگران می‌گویند که در این خصوص قدری اغراق شده است چراکه برخی از کشورهایی که در حال حاضر در توافق حضور دارند نمی‌توانند به اندازه سهمیه تولید خود نفت استخراج کنند و از این رو مقدار کاهش تولید در عمل کمتر از مقداری است که روی کاغذ قید شده است.

بلومبرگ به نقل از آربی‌سی مارکت می‌نویسد، از مقدار ۱.۱۵۰ میلیون بشکه کاهش تولیدی که امروز روی آن توافق شده، تنها حدود ۷۰۰ هزار بشکه‌ آن قابلیت اجرایی دارد.

چرا اقدام اوپک پلاس غیرمنتظره بود؟

این اقدام در حالی انجام شد که تا پیش از این اوپک پلاس بارها اعلام کرده بود که تصمیم قبلی خود مبنی بر کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای عرضه که در ماه اکتبر اتخاذ شده بود را تا پایان سال ۲۰۲۳ بدون تغییر اجر خواهد کرد.

همه ۱۴ معامله‌گر و تحلیلگر بازار نفت که هفته گذشته در نظرسنجی سایت خبری و تحلیلی بلومبرگ شرکت کرده بودند بر این باور بودند که هیچ تغییری در سهمیه‌های تولید اوپک پلاس در این دور از نشست این گروه اعمال نخواهد شد. آنها این پیش‌بینی را با تکیه بر اظهارات شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی انجام داده بودند که ماه گذشته گفته بود که سهمیه‌های فعلی تولید اوپک پلاس تا پایان سال بدون تغییر باقی خواهد ماند.

علاوه بر این تا روز جمعه، نمایندگان عضو این گروه به طور خصوصی به رسانه‌ها اعلام کرده بودند که قصدی برای تغییر سهمیه‌های تولیدشان ندارند.

این تصمیم همچنین در چگونگی شیوه اعلام آن هم برای بازار غیرمنتظره بود. اوپک پلاس روز یکشنبه، یک روز قبل از تشکیل کمیته نظارت اوپک پلاس تصمیم خود را برای کاهش تولید اعلام کرد که روشی بی‌سابقه برای تصمیم‌گیری در مورد سیاست‌های این گروه بود.

واکنش بازار نفت چه خواهد بود؟

هرچند که کارشناسان بر این باورند که در عمل کاهش تولید کمتر از مقدار توافق شده خواهد بود، اما به یقین این تصمیم بازار نفت را شوکه خواهد کرد. به خصوص اینکه همه برآوردها و تحلیل‌ها تا کنون بر این محور بوده که در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ بازار با کمبود نفت مواجه خواهد شد و قیمت‌ها تا سطوح ۱۰۰ دلار رشد خواهد کرد.

نفت ماه گذشته به دلیل آشفتگی ناشی از بحران بانکی به پایین‌ترین حد خود در ۱۵ ماه گذشته رسید، اما قیمت‌ها در هفته‌های اخیر کمی بهبود یافته بود زیرا نشانه‌هایی از بازگشت ثبات به اقتصاد جهانی ظهور کرده بود. نفت خام برنت، روز جمعه در قیمت‌های نزدیک به ۸۰ دلار در هر بشکه بسته شد که ۱۴ درصد نسبت به ماه مارس افزایش را نشان می‌داد. نفت خام آمریکا هم در سطوح بیش از ۷۵ دلار معامله شد.

آنطور که رویترز می‌گوید برخی تحلیلگران بر این باورند که تصمیم اوپک پلاس می‌تواند قیمت نفت را ۱۰ دلار در هر بشکه افزایش دهد، در حالی که کارگزار نفتی PVM گفته است که انتظار می‌رود با شروع معاملات جهش فوری در قیمت‌ها دیده شود.

در زمان تنظیم این گزارش (ساعت ۲:۴۰ بامداد دوشنبه) و در لحظات اولیه بازگشایی بازارهای بین‌المللی، قیمت نفت با رشد حدود ۷ درصدی آغاز به کار کرد. قیمت نفت خام آمریکا به حدود ۸۱ دلار و قیمت نفت برنت به بیش از ۸۵ دلار بر بشکه رسیده است. 

چرا اوپک پلاس تصمیم به کاهش تولید گرفت؟

هرچند قیمت نفت در حال حاضر همچنان از نگاه کشورهای مصرف‌کننده به خصوص کشورهایی که قصد فشار بر اقتصاد روسیه را دارند، بالا است اما تحلیلگران بر این باورند که تصمیم اوپک پلاس به دنبال نیاز اقتصادی این گروه به قیمت‌های بالاتر نفت اتخاذ شده است. در واقع اوپک پلاس قیمت‌های کنونی را برای نفت کافی نمی‌داند.

در ماه اکتبر زمانی که این گروه تصمیم به کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای تولید گرفت، تیمیپر سیلوا، وزیر نفت دولت نیجریه گفته بود: «اوپک پلاس قیمت‌هایی در حدود ۹۰ دلار می‌خواهد.»

گری راس، مشاور کهنه کار نفت و مدیر صندوق تامینی در بلک گلد اینوستور هم روز یکشنبه به بلومبرگ گفته است: «اوپک پلاس به وضوح خواهان قیمت‌های بالاتر است. این گروه اقدامی پیشگیرانه انجام داده است و سعی دارد قیمت نفت را از چنگال احساسات اقتصاد کلان خارج کند.»

هلیما کرافت، رئیس استراتژی کالا در آربی‌سی کپیتال مارکت هم می‌گوید: « این تصمیم تنها نشانه دیگری است از اینکه عربستان سعودی تصمیمات خود برای میزان تولید نفت را با توجه کامل بر منافع اقتصادی خود اتخاذ می‌کند.»

ریاض روز یکشنبه گفت که کاهش تولید یک اقدام پیشگیرانه با هدف حمایت از ثبات بازار نفت بوده است.

روابط آمریکا و عربستان چه می‌شود؟

تحلیلگران بر این باورند که این اقدام غافلگیرکننده می‌تواند بار دیگر تنش‌ها را بین ایالات متحده و عربستان سعودی شعله‌ور کند، به خصوص اینکه کاخ سفید به سرعت به این اقدام واکنش نشان داده و گفته است که کاهش‌های جدید را غیرمنطقی می‌داند.

روابط بین عربستان سعودی و ایالات متحده از سال گذشته، زمانی که تلاش‌های کاخ سفید برای تشویق پادشاهی به پمپاژ بیشتر نفت به در بسته خورد، پرتنش بوده است.

بایدن در ماه جولای گذشته سفری بحث برانگیز به منطقه داشت، اما این سفر بدون هیچ دستاوردی در راستای راضی کردن سعودی‌ها برای افزایش تولید نفت به پایان رسید. سپس در ماه اکتبر، اوپک پلاس یک هفته قبل از انتخابات میان دوره‌ای ایالات متحده کاهش غیرمنتظره حدود ۲ میلیون بشکه در روز را انجام داد. بایدن در آن زمان قول داد که این اقدام «عواقبی» برای عربستان سعودی خواهد داشت، اما دولت آمریکا تا کنون اقدامی علیه سعودی‌ها انجام نداده است. البته اینکه قیمت نفت به دنبال تصمیم اوپک پلاس رشد نکرد در بی‌واکنشی واشنگتن احتمالا اثرگذار بوده است.

جان کربی، هماهنگ‌کننده راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، حالا در واکنش به کاهش تولید اوپک‌پلاس گفته است: «فکر نمی‌کنیم کاهش تولید نفت اوپک پلاس منطقی باشد». او همچنین تاکید کرد در حال حاضر به دلیل فقدان اطمینان اقتصادی، با کاهش تولید اوپک‌پلاس موافق نیست. کربی همچنین افزود دولت ایالات متحده به‌منظور تضمین رشد اقتصادی و کاهش قیمت‌ها برای شهروندان این کشور، به همکاری با تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت ادامه می‌دهد.

این اقدام البته بار دیگر نشان می‌دهد که عربستان در سیاست‌های خود تغییراتی لحاظ کرده و حالا بیش از آنکه با آمریکا غرب همراه باشد با کشورهایی چون روسیه که در جنگ با کشورهای غربی است همراهی می‌کند و همین مسئله می‌تواند خشم واشنگتن را برانگیزد. باید دید واکنش‌های بعدی آمریکا به این اقدام چیست و آیا ممکن است بالاخره بعد از دهه‌ها تهدید لایحه نوپک که در تضاد کامل با منافع کشورهای عضو اوپک است به طور جدی به جریان افتد؟