فردای اقتصاد: تصمیم اوپک پلاس برای کاهش عرضه نفت با رهبری عربستان سعودی می‌تواند یک فرصت تاریخی برای احیای برجام در اختیار ایران قرار دهد. به این ترتیب که با کاهش شدید عرضه از سوی این کشور و دیگر کشورهای عضو برآوردها از قیمت نفت همگی افزایشی است و پیش‌بینی می‌شود که بازار نفت در ماه‌های پیش رو بیش از آنچه که گمان می‌شد با محدودیت مواجه شود. از این رو غرب بیش از گذشته به احیای توافق با ایران و عرضه نفت کشور به بازارهای جهانی برای متعادل کردن قیمت‌ها نیاز دارد.

عرضه نفت چقدر کاهش خواهد یافت؟

تعدادی از کشورهای عضو اوپک پلاس روز یکشنبه به شکل غیرمنتظره اعلام کردند که در مجموع حدود ۱.۱۵ میلیون بشکه در روز از تولیدات نفت خود از ماه آینده میلادی خواهند کاست.

این مقدار به غیر از کاهش تولیدی است که روسیه پیش از این برای مقابله با تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا در تولید نفت خود لحاظ کرده بود. این کشور هم قرار است ۵۰۰ هزار بشکه از تولیدات خود تا پایان سال بکاهد. بر این اساس، تصمیم اوپک پلاس به این معنا است که روی کاغذ بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز از تولیدات نفت این کشورها کاسته خواهد شد.

این در حالی است که در اکتبر گذشته این کشورها برای کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای تولید توافق کرده و این توافق را از نوامبر به اجرا درآورده بودند. بر این اساس اوپک پلاس در حال حاضر توافقی برای کاهش تولید ۳.۶ میلیون بشکه‌ای نسبت به سهمیه تولید این کشورها در دست اجرا دارد.

با این حال تحلیلگران می‌گویند که در این خصوص قدری اغراق شده و میزان نفتی که از تولیدات این کشورها کاسته خواهد شد کمتر از این مقدار خواهد بود. چراکه برخی از کشورهای عضو اوپک پلاس توان تولید در سطح سهمیه خود را ندارند و همین حالا هم کمتر از آنچه که باید نفت عرضه می‌کنند.

پیش‌بینی‌ها از افزایش قیمت نفت

با این حال اعلام این تصمیم بازار نفت را در شوک فرو برده است. بازار نفت در ساعات اولیه بازگشایی بعد از تعطیلات دو روزه پایان هفته، با رشد حدود ۸ درصدی قیمت‌ها همراه شد و در حال حاضر نفت‌خام آمریکا در قیمت‌های بیش از ۸۱ دلار و برنت در قیمت‌های بیش از ۸۵ دلار معامله می‌شود که تقریبا حدود ۶ دلار بیشتر از قبل از توافق اوپک پلاس است.

کارشناسان بر این باورند که رشد قیمت نفت در واکنش به تصمیم کاهش تولید اوپک پلاس ادامه خواهد داشت و تاثیر آن بر بازار نفت بسیار بیشتر از توافق قبلی این گروه در اکتبر برای کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای عرضه خواهد بود. گلدمن ساکس ساعاتی بعد از اعلام تصمیم اوپک پلاس پیش‌بینی خود از متوسط قیمت نفت برنت برای سال ۲۰۲۳ را ۵ دلار افزایش داد و به ۹۵ دلار بر بشکه رساند. این بانک آمریکایی همچنین پیش‌بینی کرد که متوسط نفت برنت در سال آینده ۱۰۰ دلار بر بشکه باشد که ۳ دلار بیشتر از برآورد قبلیش بود.

تینا تنگ، تحلیلگر سی‌ام‌سی مارکتس، به سی‌ان‌بی‌سی گفته است: طرح اوپک پلاس برای کاهش بیشتر تولید ممکن است با در نظر گرفتن بازگشایی اقتصاد چین و کاهش تولید روسیه قیمت نفت را دوباره به مرز ۱۰۰ دلار برساند.

باب مک نالی، رئیس گروه راپیدان انرژی هم پیش‌بینی مشابهی از وضعیت بازار نفت دارد. این تحلیلگر بازار بر این باور است که اگر تقاضای چین در نیمه دوم سال جاری به ۱۶ میلیون بشکه در روز برگردد، قیمت نفت می‌تواند به سرعت به ۱۰۰ دلار افزایش یابد و افت عرضه روسیه هم تاثیر مشابهی خواهد داشت.

رئیس شرکت سرمایه‌گذاری پیکرینگ انرژی پارتنرز نیز بر این باور است که این تصمیم قیمت جهانی نفت را ۱۰ دلار در هر بشکه افزایش خواهد داد.

خورخه لئون، معاون ارشد ریستاد انرژی نیز در یادداشتی گفت، اگر این کاهش‌ها به طور کامل اجرا شوند، می‌تواند قیمت نفت را حدود ۱۰ دلار در هر بشکه افزایش دهد و برنت را تا تابستان امسال به حدود ۱۱۰ دلار در هر بشکه برساند.

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) هم اعلام کرد کاهش تولید نفت خطر کمبود نفت در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ و افزایش قیمت نفت به دنبال آن را تشدید خواهد کرد و این ریسک بزرگی را پیش روی مصرف‌کنندگان نفت که همین حالا با فشارهای تورمی دست به گریبان هستند قرار می‌دهد. 

نگرانی آمریکا از تصمیم اوپک پلاس

برآوردها از رشد نفت در حالی است که غرب نیاز بسیاری به کاهش قیمت‌ها دارد. این کشورها از سویی با تورم شدیدی در یک سال اخیر دست به گریبان بوده و برای کنترل آن بارها به افزایش نرخ بهره متوسل شده‌اند. اقدامی که به تزریق رکود به اقتصاد جهانی منجر شده است. در حالی که به نظر می‌رسید که این تقلاها برای کنترل تورم تا حدی به نتیجه رسیده، تصمیم اوپک پلاس می‌تواند بار دیگر تورم را در مسیر افزایشی قرار دهد. چراکه افزایش قیمت نفت به معنای افزایش هزینه تولید بسیاری از کالاها است.

از سوی دیگر غرب که از پارسال و به دنبال حمله روسیه به اوکراین در تقابل شدیدی با مسکو قرار گرفته، تمایل دارد قیمت نفت در سطوح پایینی قرار گیرد تا موتور تامین هزینه‌های جنگی روسیه خاموش شود. به این معنا که افت قیمت نفت به معنای کاهش درآمدهای نفتی روسیه و ناتوانی این کشور برای تامین هزینه‌های جنگ است. از این رو اقدام اوپک پلاس به رهبری عربستان هرچند به نظر به بهانه‌های اقتصادی رخ داده اما می‌تواند موجب افزایش تقابل آمریکا و عربستان شده و به معنای گرایش سعودی‌ها به روسیه نیز تلقی شود.

در همان ساعات اولیه اعلام تصمیم اوپک پلاس آمریکا نارضایتی خود را اعلام کرد. جان کربی، هماهنگ‌کننده راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در واکنش به کاهش تولید اوپک‌پلاس گفته است: «فکر نمی‌کنیم کاهش تولید نفت اوپک پلاس منطقی باشد». او همچنین تاکید کرد در حال حاضر به دلیل فقدان اطمینان اقتصادی، با کاهش تولید اوپک‌پلاس موافق نیست.

حداقل در یک سال اخیر آمریکا و عربستان بارها بر میزان عرضه نفت این کشور به اختلاف بر خورده‌اند. بایدن در ماه جولای سفری به عربستان داشت که یکی از اهداف آن همراه کردن سعودی‌ها برای افزایش عرضه نفت عنوان می‌شد. اما این سفر بدون هیچ دستاوردی در راستای راضی کردن سعودی‌ها برای افزایش تولید نفت به پایان رسید. سپس در ماه اکتبر، اوپک پلاس یک هفته قبل از انتخابات میان دوره‌ای ایالات متحده کاهش غیرمنتظره حدود ۲ میلیون بشکه در روز را انجام داد. بایدن در آن زمان قول داد که این اقدام «عواقبی» برای عربستان سعودی خواهد داشت. البته که این تصمیم نتوانست قیمت نفت را در مسیر افزایشی قرار دهد و شاید به همین دلیل هم آمریکا ترجیح داد که به مقابله با عربستان نرود.

اگر این بار کاهش عرضه نفت همانطور که پیش‌بینی می‌شود به افزایش قیمت نفت منجر شود ممکن است که شاهد تقابل شدیدتر واشنگتن و ریاض باشیم.

ایران می‌تواند تصمیم اوپک پلاس را بی‌اثر کند؟

در این میان نفت ایران می‌تواند یک سوپاپ اطمینان برای بازار نفت باشد به شرط آنکه توافقی شکل گیرد و این نفت اجازه عرضه به بازارهای جهانی را بیابد.

هرچند گفته می‌شود که ایران در یک سال اخیر تولید و صادرات نفت خود را به شکل چشم‌گیری افزایش داده اما همچنان سطح تولید نفت کشور بسیار پایین‌تر از توان آن است. بر اساس آمار منابع ثانویه اوپک، میزان تولید نفت خام ایران در حال حاضر حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز است که ۱.۳ میلیون بشکه کمتر از میزان آن پیش از خروج ترامپ از برجام محسوب می‌شود. علاوه بر این ایران ظرفیت زیادی هم برای صادرات میعانات گازی دارد. بنابراین در صورتی که توافق حاصل شود، کشور با رشد تولیدات خود نه تنها کاهش تولید کشورهای عضو اوپک پلاس بلکه افت تولید نفت روسیه را هم می‌تواند جبران کند. 

این درست مانند فرصتی است که ایران در دهه ۷۰ میلادی بعد از جنگ اعراب و اسرائیل و تحریم نفتی غرب توسط کشورهای عربی عضو اوپک به دست آورد. فرصتی که ایران را به یک مهره کلیدی در بازار نفت برای کشورهای مصرف‌کننده بدل کرد.