فردای اقتصاد: در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها گزارش دادند که پالایشگران خصوصی چین حالا بیشتر از آنکه مشتری نفت روسیه باشند، به خرید نفت ایران تمایل دارند. بلومبرگ عامل آن را ارزان بودن نفت ایران نسبت به روسیه می‌داند و می‌نویسد: رقابت برای خرید نفت روسیه از سوی پالایشگاه‌های بزرگ دولتی چین و خریداران هندی باعث شده که بشکه‌های نفت مسکو نسبتاً گران‌تر از نفت ایران شود.
در واقع به نظر می‌رسد خرید نفت روسیه از سوی مراجع رسمی برای چین و هند هزینه سیاسی کمتری نسبت به خرید نفت از ایران دارد، چراکه تحریم‌های علیه نفت ایران بسیار شدیدتر از تحریم خرید نفت روسیه است. از این رو پالایشگران بزرگ چین و هند برای خرید نفت از روسیه که نسبت به بازار ارزان‌تر است، به رقابت می‌پردازند و نفت مسکو را به نفت تهران ترجیح می‌دهند، همین موضوع هم موجب افزایش قیمت نفت روس‌ها نسبت به ایران شده است. در این میان پالایشگاه‌های کوچک و خصوصی چین که مراودات مالی بین‌المللی کمتری دارند و آزادانه‌تر می‌توانند نفت کشورهای تحریمی را بخرند به نفت ایران علاقمند شده‌اند، چراکه نفت ایران ارزان‌تر از نفت روسیه است و این موجب افزایش صادرات نفت ایران به چین شده است.
اما لی، تحلیلگر ورتسکا (Vortexa)، یک شرکت اطلاعاتی و ردیابی نفتکش‌ها، به بلومبرگ گفته است: تخمین زده می شود که پالایشگاه‌های خصوصی چین، به اصطلاح به آنها تی‌پات گفته می‌شود در ماه مارس ۸۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی از ایران وارد کرده‌اند که ۲۰ درصد نسبت به فوریه افزایش داشته است.
به گفته این تحلیلگر، واردات از ایران به استان شاندونگ (محلی که اکثر پالایشگاه‌های خصوصی چین در آن واقع شده) احتمالا در ماه‌های آینده هم در سطح بالایی باقی بماند.
اطلاعات رسمی از میزان صادرات نفت ایران به چین وجود ندارد، بنابراین بازار به آمار شرکت‌های ردگیری نفتکش‌ها متکی است. این شرکت‌ها با ردگیری مسیر نفتکش‌ها قصد دارند تصویر واقعی از میزان عرضه نفت ایران که توسط ایالات متحده تحریم شده به دست آورند.
به غیر از ورتسکا یکی دیگر از این شرکت‌ها کپلر است. همایون فلکشاهی، تحلیلگر ارشد نفت خام در شرکت Kpler، می‌گوید: بیشتر نفت ایران قبلا به پالایشگاه‌های دولتی چین می‌رفت، اما حالا پالایشگاه‌های خصوصی در استان شاندونگ با شدت بیشتری از ایران نفت خریداری می‌کنند.
بر اساس آمار کپلر، صادرات نفت ایران به چین در ماه فوریه به حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافته که دومین رکورد واردات این کشور از ایران از آغاز سال ۲۰۱۷ محسوب می‌شود.
نفت ایران ارزان‌تر از روسیه
بلومبرگ مدعی است که نفت ایران نسبت به روسیه ارزان‌تر است و همین موضوع هم موجب استقبال تی‌پات‌ها از نفت ایران شده است.
بر اساس این گزارش، نفت ایران برای عرضه در ماه مه با اختلاف حدود ۱۲ دلار در هر بشکه نسبت به نفت شاخص برنت فروخته شده، در حالی که نفت اورال روسیه با اختلاف قیمت کمتر از ۱۰ دلار ارزان‌تر از برنت بوده است. این یعنی حداقل دو دلار نفت ایران ارزان‌تر بوده است. دیگر نفت شاخص روسیه که ESPO نام دارد هم با تخفیف ۶ دلار در هر بشکه نسبت به برنت عرضه شده است. به گفته تاجرانی که در بازار مشارکت دارند، با توجه به این اختلاف قیمت، پالایشگران خصوصی نفت چین به خرید نفت از ایران به جای روسیه تمایل پیدا کرده‌اند.
پالایشگاه‌های خصوصی در استان شاندونگ که با ظرفیت پالایشی ۳.۷ میلیون بشکه در روز حدود ۲۰ درصد از کل ظرفیت پالایشی این کشور را تشکیل می‌دهند، به دلیل تخفیف‌های عمیق، تقریبا تنها به نفت‌های تحریم‌شده متکی هستند و ایران، روسیه و ونزوئلا برای فروش نفت به این خریداران با هم رقابت می‌کنند.
به گفته اما لی از ورتسکا، شرکت‌های بزرگ چینی و پالایشگاه‌های هندی در حال حاضر به‌طور فزاینده‌ای برای خرید نفت گرید ESPO روسیه با هم رقابت می‌کنند، این در حالی است که این گرید نفتی برای مدت‌های مدید گرید مورد علاقه تی‌پات‌ها بوده است. این بدان معناست که نفت خام و میعانات گازی ایران به گسترش سهم بازار در میان تی‌پات‌ها ادامه خواهد داد.
روسیه بزرگترین تامین‌کننده نفت چین
با این حال از آنجایی که روسیه چندین برابر ایران نفت تولید میکند، در مجموع سهم بیشتری هم از بازار نفت چین به عنوان بزرگترین خریدار نفت جهان دارد. بر اساس داده‌های گمرک چین در ماه گذشته، روسیه بزرگترین تامین‌کننده نفت‌خام به چین در ماه‌های ژانویه و فوریه بود و از عربستان سعودی که سال گذشته اولین تامین‌کننده نفت به چین بود، پیشی گرفت. از آنجایی که چین خرید نفت خام ارزان قیمت روسیه را شدت بخشیده است، واردات نفت خام چین از روسیه با ۲۳.۸ درصد افزایش سالانه نسبت به سال گذشته به ۱.۹۴ میلیون بشکه در روز (بشکه در روز) در ژانویه و فوریه ۲۰۲۳ رسیده است.
هند نیز به نوبه خود واردات نفت روسیه را به سطوح بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. در ماه فوریه، روسیه برای پنجمین ماه متوالی بزرگترین تامین‌کننده نفت هند باقی ماند.
هند و چین هیچکدام از سقف قیمتی گروه ۷ برای خرید نفت روسیه اعمال کرده است، تبعیت نمی‌کنند زیرا نفت ارزان مسکو فرصت بزرگی را در مقابل اقتصاد این کشورها قرار داده است.
با این حال خرید نفت از ایران با قوانین شدیدتری مواجه است و بر اساس تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا هیچ شرکتی اجازه خرید نفت از ایران را ندارد و در صورت تخلف مشمول تحریم می‌شود. به طور مثال از بازار سهام آمریکا محروم شده یا بانک‌های بین‌المللی به آن خدمات ارائه نخواهند کرد.
از این رو بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۱۸ هیچ یک از پالایشگران هندی از ایران نفت خریداری نکرده‌اند و چین هم آمار خرید نفت از ایران را در آمار گمرک خود لحاظ نمی‌کند.