فردای اقتصاد: اظهارات هفته پیش وزیر انرژی عربستان سعودی، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان در خصوص احتمال کاهش تولید در صورت افت بیشتر قیمت‌ها بار دیگر نفت را به بالای ۱۰۰ دلار کشاند؛ این پیام هرچند خطاب به معامله‌گران بازار نفت صادر شد اما همزمانی آن با داغ شدن تب مذاکرات هسته‌ای این گمانه را ایجاد کرده که مخاطب این اظهارات بایدن، رئیس جمهور آمریکا بوده و سعودی‌ها بار دیگر در تلاش برای اثرگذاری بر مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب هستند.
اثر عربستان بر بازار نفت
عربستان به عنوان اولین صادرکننده نفت جهان همواره قدرت اثرگذاری بالایی بر بازار نفت داشته است. از این رو زمانی که وزیر انرژی این کشور سه‌شنبه هفته پیش اعلام کرد در صورت نوسان بیشتر قیمت‌ها اوپک پلاس آماده است هر کاری برای متعادل شدن قیمت‌ها انجام دهد، از جمله اینکه از تولیدات خود بکاهد، بهای نفت که هفته‌ها تحت تاثیر نگرانی از رکود اقتصاد جهانی و احتمال افزایش عرضه نفت ایران در مسیر کاهشی قرار گرفته بود، رو به رشد گذاشت و بار دیگر به قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار بازگشت. بر این اساس این اظهارات توانست قیمت نفت را حدود ۵ درصد افزایش دهد. این در حالی است که نفت از اوایل ماه جاری میلادی در قیمت‌های کمتر از ۱۰۰ دلار معامله می‌شود.
دیروز هم با وجود نگرانی از اظهارات جرمی پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا و نگرانی از ادامه سیاست افزایش نرخ بهره، قیمت نفت رشد محدودی را نشان داد و سطوح بیش از ۱۰۰ دلار را حفظ کرد. یکی از دلایل واکنش تند بازار نفت به اظهارات وزیر انرژی سعودی‌ها عدم انتظار برای کاهش تولید است.
چرا بازار نفت شوکه شد؟
علاوه بر اهمیت عربستان برای بازار نفت، بخش دیگری از واکنش بازار به اظهارات شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان شوکه شدن بازار از احتمال کاهش عرضه بود.
در آوریل ۲۰۲۰ به دلیل افت شدید تقاضا برای نفت به دلیل پندمی کرونا، قیمت‌ها به شدت کاهش یافت به طورکه برای اولین بار در تاریخ نفت‌خام آمریکا در محدوده منفی معامله شد. اوپک و متحدانش در خارج از این سازمان برای متعادل کردن بازار نفت به توافق بی‌سابقه‌ای دست زدند و در مجموع حدود ۱۰ میلیون بشکه از تولیدات خود کاستند.
اما چند ماه بعد یعنی از ژانویه ۲۰۲۱ با بهبود قیمت‌ها اوپک پلاس در مسیر افزایش تولید قرار گرفت و این مسیر تاکنون با وجود برگزاری ۲۰ نشست مشترک بین کشورهای عضو و غیرعضو اوپک ادامه داشته است. چراکه قیمت‌ها در مسیر افزایشی قرار گرفته و حمله پوتین به اوکراین هم مزید بر علت شده بود از این رو عربستان و دیگر کشورها با رصد مداوم بازار نفت و توافق برای افزایش عرضه تلاش داشتند که کمبود نفت بازار را جبران کنند.
کشورهای مصرف‌کننده نفت با وجود نگرانی‌های اخیر از رکود اقتصاد جهانی، این رشد عرضه را کافی نمی‌دانستند و از اوپک به خصوص عربستان می‌خواستند که با افزایش بیشتر عرضه مانع از رشد بیشتر قیمت‌ها شود. از این رو صحبت از کاهش تولید موضوعی بود که هیچکس در بازار نفت منتظر آن نبود و بازار را شوکه کرد.
پیام عربستان برای بایدن؟
فایننشال تایمز در گزارشی انگیزه‌های احتمالی سعودی‌ها برای بیان چنین مسئله‌ای را مطرح کرده است. این رسانه بر این باور است که مهمترین عامل پشت پرده مطرح شدن چنین موضوعی از سوی سعودی‌ها در مقطع کنونی این است که عربستان تلاش داشته که پیام مهمی را به آمریکا برساند و به شکل غیرمستقیم بر مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا اثر بگذارد.
بر اساس این گزارش، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان از اشاره به رقیب منطقه‌ای عربستان یعنی ایران خودداری کرد و در عوض، تمرکز صحبتش بر نوسانات قیمت بازار نفت بود که از اوایل ژوئن تا حالا ۲۵ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. با این حال هرگونه تلاش برای کاهش عرضه در مقطع کنونی می‌تواند به معنای نمایش قدرت و اثرگذاری این کشور بر بازار نفت و خط و نشان کشیدن برای غرب باشد.
افراد آشنا با نگرش دولت عربستان می‌گویند مداخله ناگهانی وزیر نفت این کشور که باعث شد بهای نفت بازهم به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه برسد آنهم همزمان با داغ شدن مذاکرات هسته‌ای، پی‌آمد اجازه بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی برای آمریکا بود. از زمان حمله روسیه به اوکراین، جو بایدن عربستان سعودی را تحت فشار قرار داد تا تولید نفت خود را افزایش دهد و تلاش او در سفری به جده در ماه جولای به اوج رسید.
هلیما کرافت، تحلیلگر بازار نفت در شرکت آربی‌سی کپیتال گفته است که اوایل امسال عربستان سعودی و دیگر بازیگران منطقه مطمئن بودند توافق با ایران در آینده نزدیک اتفاق نخواهد افتاد اما اکنون که مذاکرات داغ شده، آن‌ها هم بر وضعیت بازار نفت و هم بر پیامدهای امنیتی گسترده‌تر این توافق تمرکز کرده‌اند. همانطور که این کشور در مذاکرات سال ۲۰۱۵ مخالفت خود را با توافق ایران و غرب به طور آشکار اعلام کرده بود.
توافق با ایران می‌تواند صادرات ۱.۳ میلیون بشکه در روز نفت یعنی معادل حدود ۵ درصد کل عرضه اوپک را احیا کند و نگرانی از کمبود را کاهش دهد. موسسه انرژی اسپکتز هشدار داده بود که در صورت بازگشت کامل ایران به بازار نفت ممکن است قیمت نفت خام به زیر ۸۰ دلار یا حتی ۷۰ دلار در هر بشکه کاهش یابد مگر اینکه اوپک پلاس تولید را کم کند.
اما حصول یک توافق در اوپک پلاس برای کاهش تولید می‌تواند تمام امتیازات اقتصادی توافق هسته‌ای با ایران را برای دولت بایدن از بین ببرد. بایدن برای عدم توافق با ایران به شدت تحت فشار اسراپیل و سناتورهای تندرو حزب رقیب است. از این رو از بین رفتن منافع اقتصادی برجام می‌تواند فشارها بر او را بیشتر و تمایل به حصول یک توافق را کمرنگ‌تر کند.
تلاش برای نزدیکی به روسیه؟
برخی از کارشناسان البته بر این باورند که دامنه مخاطبان پیام عربستان گسترده‌تر بوده و محدود به نگرانی از توافق ایران و آمریکا نیست. باب مک‌نالی، رییس کنونی گروه راپیدان انرژی، گفته است که هدف اظهارات امیر عبدالعزیز «فراتر از موضوع ایران بوده است». مک‌نالی بر این باور است که وزیر انرژی عربستان قصد داشته با توجه به مشکلات جهانی مانند کاهش نقدینگی، ابهامات اقتصادی به خصوص خطر رکود و روند تحریم اتحادیه اروپا علیه نفت روسیه، به ثبات در بازار آتی نفت کمک کند.
او همچنین معتقد است که روسیه هم که یکی از کشورهای عضو اوپک پلاس است، از مخاطبان وزیر سعودی بوده است. در حالی که عربستان مایل است روابط خود با آمریکا را در راستای اهداف امنیتی تقویت کند، همزمان برای نزدیکی به روسیه تلاش می‌کند، کما اینکه توجه نه چندان کافی به درخواست بایدن برای افزایش تولید می‌تواند ریشه در جلب رضایت پوتین داشته باشد.
امیر عبدالعزیز همچنین گفته است که تامین تقاضای جهانی برای نفت مستلزم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشورهای مختلف است که نشان از تمایل این کشور به قیمت بالاتر نفت دارد. قیمت بالاتر در راستای سیاست‌های بودجه دولت سعودی هم خواهد بود زیرا محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تلاش می‌کند اقتصاد کشورش را توسعه دهد.