فردای اقتصاد: یکی از پرسش‌های پیش روی دانشجویان و دانش‌آموزان این است که آیا بهتر است حین تحصیل کار کنند یا تمرکز بیشتری روی یادگیری بگذارند تا بعداً از سرمایه انسانی باکیفیت‌تری در بازار کار بهره‌مند باشند. اگر فرض کنیم تنها معیار تصمیم‌گیری این است که در آینده کدام حالت درآمد بیشتری برای فرد ایجاد می‌کند، جواب خیلی مشخص و روشنی برای آن وجود ندارد. در بعضی کشورها اشتغال حین تحصیل با محدودیت‌هایی روبه‌روست و از سوی دیگر، کارکردن حین درس‌خواندن در کشورهایی تشویق می‌شوند.

همان‌طور که نمودار بالا نشان می‌دهد، درصدی از افراد ۱۸ تا ۲۴ساله که هم‌زمان تحصیل و کار می‌کنند، طی سال‌های گذشته در ایران حدود ۵ تا ۹ درصد بوده است و روندی نزولی در آن مشهود است. همچنین اگر افراد ۱۵ تا ۱۹ساله را در نظر بگیریم، ۲ تا ۵ درصد هم‌زمان با درس‌خواندن شاغل هم بوده‌اند. نمودار زیر روند تغییرات این نسبت در ایران را نمایش می‌دهد. این نسبت برای کشورهای پیشرفته OECD در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۱۴ درصد بوده است. در کشورهایی مثل فرانسه، ژاپن، ایتالیا، مکزیک و شیلی این نسبت کمتر از ۱۰ درصد است. اما در دانمارک، هلند و سوئیس تا ۴۰ درصد از دانش‌آموزان ۱۵ تا ۱۹ساله کار می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد جدا از کیفیت متفاوت تحصیلات در ایران، عدم تجربه شغلی دانش‌آموزان و دانشجویان باعث می‌شود گذار از مرحله تحصیل به اشتغال دشوارتر شود و درآمد حاصل از تحصیل کمتر باشد.

در آغاز سال جاری میلادی مقاله‌ای آکادمیک در یکی از مجلات معتبر اقتصادی منتشر شد که کوشیده با کمک داده‌ها و شواهد به این دوراهی جواب دهد. این مقاله می‌خواهد پاسخ دهد که آیا کار در مدرسه انتقال دانش‌آموزان و دانشجویان به بازار کار را تسهیل می کند؟ نویسندگان شواهدی را در مورد این سوال با استفاده از یک برنامه تحصیلی-شغلی یک ساله ارائه می کنند که از میان بیش از ۹۰۰۰۰ متقاضی دانشجو در اروگوئه به صورت تصادفی به عده‌ای پیشنهاد شغلی می‌دهد. قوانین برنامه کارفرمایان را از استخدام شرکت کنندگان در همان شغل پس از اتمام برنامه منع می‌کرده و کمتر از ۵ درصد از شرکت‌کنندگان بار دیگر در همان شرکت کار کردند. دو سال پس از این برنامه، شرکت‌کنندگان در برنامه ۸ درصد درآمد بیشتری نسبت به دیگران داشتند. نتایج نشان می‌دهد که تمرکز برنامه بر مهارت‌های مرتبط با کار، مکانیزم کلیدی برای افزایش درآمد بوده است. اجرای تصادفی انتخاب پذیرفته‌شدگان عامل مهمی بوده تا این مقاله علمی بتواند اثر علّی تحصیل همراه با کار را بسنجند. پیش از این امکان بررسی مناسب تجربی این موضوع نبوده است.

آثار مثبت و منفی تحصیل با اشتغال چیست؟

بنا بر بررسی‌های مقاله، از یک طرف، تئوری می‌گوید که کار در مدرسه ممکن است انتقال از مدرسه به شغل را هموار کند. جوانان ممکن است مهارت‌هایی را در محل کار کسب کنند که در مدرسه به دست نمی‌آید. این‌ها می‌توانند مهارت‌های سخت (مانند دانستن نحوه نوشتن گزارش‌های تجاری) و مهارت‌های نرم (مثلاً نگرش‌های کاری مانند کار تیمی و سازگاری)، مهارت‌های عمومی یا خاص یک بخش باشند. به طور مشابه، تجربه کاری اولیه می تواند سیگنالی را به کارفرمایان ارائه دهد که بهره‌وری یا انگیزه کارگران را آشکار می کند، که می تواند به ویژه زمانی مرتبط باشد که نمرات مدرسه یا مدرک تحصیلی فاقد اطلاعات در مورد سطوح مهارت باشد. علاوه بر این، اشتغال ممکن است برای دانشجویان بودجه‌ای برای ادامه تحصیل فراهم کند. از سوی دیگر، کار می‌تواند زمان مطالعه را کم کند، و اگر جوانان نتوانند زمان خود را بهتر سازماندهی کنند، ممکن است به نتایج تحصیلی آسیب برساند و سرمایه انسانی عمومی را که در مدرسه به دست می‌آید کاهش دهد.

شواهد تجربی در فواید کارکردن حین تحصیل

بر اساس سنجش تجربی مقاله نام‌برده، برنامه ترکیبی تحصیل و کار انتقال دانش‌آموزان به بازار کار را هموار می‌کند. این موضوع سرمایه انسانی را از طریق کانال آموزش ایجاد می‌کند، زیرا تمایل به تحصیل را ۰.۱۷ سال افزایش می‌دهد. فراتر از مهارت‌های شناختی که معمولاً در مدرسه به دست می‌آیند، تأثیرات کوچکی بر مهارت‌های نرم هم دیده می‌شود. این برنامه به طور قابل توجهی وظیفه‌شناسی را به طور معناداری افزایش می‌دهد. همچنین نگرش‌های کاری مرتبط با مدیریت زمان و انعطاف پذیری را بهبود می بخشد. علاوه بر این، سرمایه انسانی که از طریق کانال تجربه کاری به دست می‌آید، مختص بخش کاری خاصی نیست، بلکه عمومی به نظر می‌رسد.

مقاله هیچ شواهدی مبنی بر اثرات منفی قابل توجه بر تلاش تحصیلی و نتایج مدرسه پیدا نکرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دانش‌آموزان با کاهش زمان اختصاص داده شده به اوقات فراغت و کارهای خانه، موفق می‌شوند هم‌زمان با درس‌خواندن کار کنند.

بر این اساس، به نظر می‌رسد تلاش برای پیداکردن تجربه کاری حین تحصیل باعث بهبود بازدهی تحصیل و درآمد در آینده می‌شود. با این حال، از آنجا که در ایران به طور کلی سطح اشتغال پایین است و اقتصاد ظرفیت بالایی برای جذب نیروی کار ندارد، افراد در حال تحصیل هم تمایل زیادی به کارکردن نشان نمی‌دهند.

برای مطالعه مقاله علمی مورد استفاده، کلیک کنید.