فردای اقتصاد: اعداد مختلفی در مورد رقم کسری بودجه در سال ۱۴۰۱ منتشر می‌شود که هر کدام بر اساس فروض متفاوتی هستند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در جدیدترین گزارش خود، رقم کسری بودجه سال گذشته را در صورت عدم استقراض از صندوق توسعه ملی، حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان (همت) برآورد می‌کند. با این حال استقراض از صندوق توسعه و سایر منابع، افزایش مصارف سقف بودجه عمومی و نیز تبصره ۱۴، برآوردها از کسری بودجه را دچار تغییراتی کرده است.

کسری بودجه اولیه

طبق برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، کسری بودجه تأمین نشده لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵۶ هزار میلیارد تومان (همت) بوده است. این برآورد با فرض عدم اعطای مجوز استقراض از صندوق توسعه ملی، به دولت به میزان ۱۳۷ همت افزایش می‌یافت. از آنجایی که این مجوز توسط مقام معظم رهبری به دولت داده نشد، لذا میزان واقعی کسری لایحه بودجه دولت به حدود ۲۹۳ همت رسید. دولت باید اصلاحیه لایحه بودجه برای پوشش کسری ناشی از عدم استقراض از صندوق توسعه ملی را طی نامه‌ای رسمی به مجلس ارسال می‌کرد که در عمل این اصلاح صورت نگرفت. لذا مجلس کسری منابع را از محل افزایش فرض میزان صادرات نفت از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه به ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه و قیمت محاسباتی از ۶۰ به ۷۰ دلار (که واکنشی به افزایش قیمت‌های جهانی نفت ناشی از کاهش کرونا و جنگ اوکراین بود) پوشش داد. در نتیجه کسری بودجه تأمین نشده لایحه دولت با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تفاوت قابل توجهی نداشته و حدود ۳۰۰ همت برآورد می‌شود. البته لازم است که تحلیل منابع و مصارف «تبصره ۱۴» که در سقف منابع و مصارف عمومی منعکس نمی‌شود به صورت مجزا صورت گیرد.

افزایش مصارف بودجه نسبت به سقف

«فردای قتصاد» در گزارشی با عنوان اولین تصویر از کسری بودجه ۱۴۰۱ بر اساس صحبت‌های دکتر میرکاظمی رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه، نشان داد که مصارف بودجه ۱۴۰۱، عددی در حدود ۱۵۴۸ همت بوده که نسبت به سقف قانون بودجه (۱۳۹۴ همت)، ۱۵۴ همت افزایش را نشان می‌دهد. با این حال طبق گزارش شبکه اخبار اقتصادی و دارایی ایران بر اساس آمار اعلام شده از سوی خزانه داری کل کشور و سازمان برنامه و بودجه، مصارف و اجرای مصوبات ستاد مقابله با تحریم در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵۶۷ همت اعلام شده که این عدد ۱۷۳ همت بیشتر از سقف بودجه بود و از تخمین ۱۵۴ هزار میلیارد تومانی بالا نیز فراتر است. علی‌ای‌حال حتی با فرض افزایش ۱۵۴ هزار میلیارد تومانی مصارف نسبت به سقف بودجه، رقم کسری بودجه به ۴۵۴ همت می‌رسد. با این حال بر اساس گزارش قبلی فردای اقتصاد عدد کسری بودجه ۲۶۱ هزار میلیارد تومان بوده که ۱۹۳ همت با این عدد اختلاف دارد. در واقع در برآورد اولیه مرکز پژوهش‌ها، ۳۰۰ همت کسری منابع پیش بینی شده بود در حالی که در عمل، ۱۰۷ همت کسری رخ داده است. لذا می‌توان اینگونه برداشت کرد که بخش زیادی از این ۱۹۳ همت از طریق صندوق توسعه و یا سایر منابع، تامین شده است.

کسری تبصره ۱۴

با تمام این اوصاف، کسری بودجه به اینجا نیز ختم نشده و در عملیات فرابودجه‌ای در قالب تبصره ۱۴ بودجه نیز بر اساس سخنان رئیس سابق سازمان برنامه، پیش‌بینی می‌شود که درآمدها از این تبصره تا پایان سال به ۵۱۳ همت رسیده باشد که با توجه به قانون بودجه ۶۳۷ هزار میلیارد تومانی، کسری بودجه از این محل، حدود ۱۲۴ همت خواهد بود. بر اساس گفته­‌های میرکاظمی، در بودجه امسال ۱۳۳ هزار میلیارد تومان بیشتر از آنچه که در بودجه پیش بینی شده بود، یارانه اضافه شده است که ناشی از افزایش قیمت خرید تضمینی گندم، کنترل قیمت دارو و افزایش قیمت روغن است.

میرکاظمی قبلا برای جبران بخشی از این کسری، به دو روش اشاره کرد. یکی اینکه بر اساس بند ۴ تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۱، تا زمانی که منابع پیش‌بینی شده برای پرداخت یارانه نقدی، یارانه دارو، یارانه نان و یارانه کمیته امداد و بهزیستی و بیمه سلامت ۱۰۰ درصد تحقق پیدا نکند، دولت این حق را ندارد به سایر ردیف‌های تبصره ۱۴ منابعی را پرداخت کند؛ و به همین دلیل پرداخت‌ها در برخی حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و اشتغال به تعویق افتاده و سبب پرسش نمایندگان مجلس در این باره شده است. دوم اینکه درخواست شده است که ۶۰ هزار میلیارد تومان از بخش‌های دیگر بودجه به تبصره ۱۴ منتقل شود تا بخشی از تعهدات عقب‌افتاده محقق شود.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، طبق تغییرات مجلس در جدول تبصره «۱۴» ردیف مصارف سیاست‌های حمایتی جایگزین ارز ترجیحی با عنوان «مابه‌التفاوت نرخ ارز کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات مصرفی پزشکی» از رقم ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به رقم ۱۶۱ هزار میلیارد تومان افزایش یافت. همچنین ردیف جداگانه‌ای برای خرید تضمینی گندم و یارانه نان به مبلغ ۷۱ همت اضافه شد. منابع لازم برای تأمین این مخارج از محل حذف ردیف مربوط به صندوق توسعه و پیشرفت در تبصره ۱۴ لایحه به رقم ۶۶.۴ همت و منابع افزوده شده به جدول از محل تغییر فرض قیمت صادرات فراورده‌های نفتی تأمین شد.

بر این اساس و در صورت اجرای کامل مصارف تبصره ۱۴ بدون تامین از منابع فوق، مجموع کسری بودجه سال ۱۴۰۱ به بیش از ۵۷۱ همت می‌رسد.