این در حالی است که محدودیت های ارزی کشور در شدیدترین حالت خود قرار گرفته است و قیمت ارز رو به افزایش بوده و تامین نیاز ارزی برای تامین بسیاری از نیازها با چالش جدی روبه روست.
کارشناسان در میزگرد کلاب هاوسی بر این موضوع تاکید کردند که با وجود این محدودیت ها و برطرف نشدن موانع زنجیره فولاد پنج میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار محصولات زنجیره فولاد سال گذشته صادر شده البته شاهد افت ارزش ۲۲ درصدی و کاهش ۶ درصدی وزنی در این حوزه بوده ایم.
آمار صادرات نشان می دهد ترکیب صادرات زنجیره فولاد به دلیل قطعی برق و گاز به سوی محصولات خام تر از جمله کنسانتره و گندله آهن سوق پیدا کرده است.
در همین راستا بهرام سبحانی رییس انجمن تولید کنندگان فولاد ایران در این نشست گفت: تامین نشدن گاز و برق ضربه بزرگی به تولید و صادرات فولاد وارد کرده است. سیاستگذاری ها به گونه ای است که به رشد صادرات فولاد کمک نمی کند. وی افزود: تصمیماتی نظیر اجازه صادرات به بازرگانان موجب شده محصولات شرکتها با قیمت پایینتر خریداری شده و در بازارهای صادراتی زیر قیمت شرکت اصلی عرضه شود. به این شکل بازار صادراتی که به زحمت به دست آمده از دست رفته است.
سبحانی گفت: این انتقاد را به زنجیره فولاد وارد می کنند که چرا انرژی ارزان در اختیار این صنعت است ولی نقطه مقابل را مورد توجه قرار نمی دهند که محیط کسب و کار در ایران نامساعد تر از سایر کشورهاست، بسیاری از هزینه ها بسیار بیشتر از سایر کشورهاست. به عنوان مثال هزینه حمل و نقل دوبرابر متوسط جهانی است.
وی افزود: بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید فولاد کشور بدون استفاده مانده است که در صورت فراهم شدن فضای مساعد این ظرفیت به کار گرفته می شود. اینکه این ظرفیت با این حجم سرمایه گذاری در کشور بلااستفاده مانده است خود زیان سنگینی برای کشور است. با توجه به این میزان ظرفیت مازاد بر مصرف داخلی قطعا هیچگونه کمبودی در بازار داخل ایجاد نخواهد شد و نگرانی های وزارت صمت در این خصوص که موجب اعمال محدودیت برای صادرات فولاد شده موضوعیت ندارد.
وی افزود: بر اساس ماده ۲۴ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، انتظار می‌رود که دولت قبل از ابلاغ رسمی هر بخشنامه یا دستورالعمل جدیدی در این رابطه مشورت‌دهی بخش خصوصی را اعمال کند تا فعالان این عرصه در مواجه با این آئین‌نامه‌ها و مصوبه‌ها غافلگیر نشوند. در حالی که این قانون فراموش شده است و تصیمات پشت درهای بسته شکل می گیرد. همین عامل باعث تصمیمات اشتباه می شود. در حالی که دانش و تجربه ارزشمندی در تشکل های با سابقه وجود دارد که می تواند به رشد صادرات کمک کند.
محمد حسین بصیری عضو هیات مدیره هلدینگ گسترش صنایع ماهان و از مدیران با سابقه زنجیره فولاد و از مدیران ارشد وزارت صنایع و معادن سابق در این میزگرد گفت: متاسفانه فضای کسب و کار نامساعد بوده و مواردی که در جلسه درباره تلاش کشورهای متخاصم برای از کار انداختن کارایی دولت مورد اشاره قرار گرفت، متاسفانه بند به بند با موفقیت اجرا شده است.
وی افزود: تشکیل کارگروه ها و کمیسیون های متعدد، استفاده نکردن از نظرات کارشناسان و خبرگان، تصمیم گیری های ناگهانی که موجب از دست رفتن فرصتها می شود و مواردی از این دست موجب شده که صادرات فولاد با چالشهای جدی مواجه باشد آن هم در شرایطی که ما به شدت به ارز حاصل از صادرات بیش از هر زمانی نیازمندیم.
بصیری گفت: در حالی که تلاش می کنیم مشکلات فضای عمومی کسب و کار را بهبود دهیم نباید از تلاش برای صادرات غافل شد و این تلاشها باید موازی و همزمان پیگیری شود.
وی ادامه داد: در همین شرایط نامساعد صادرات زنجیره فولاد توانسته است سهم قابل توجهی از ارزآوری را به خود اختصاص دهد و باید تلاش برای حفظ بازارهای صادراتی و دستیابی به بازارهای جدید ادامه پیدا کند. این امر نیازمند تحقیقات و حضور جدی در بازارهای جدید و منطقه ای است.
بصیری گفت: متاسفانه جلوگیری از صادرات محصولات ابتدایی زنجیره فولاد موجب شده است تولید کنندگان سنگ آهن به جای تمرکز بر کار خود وارد تولید فولاد خام شوند و این موجب برهم خوردن تعادل بازار می شود.
والی فعال و کارشناس زنجیره فولاد نیز در این نشست گفت: متاسفانه تصمیم برای اعمال محدودیت بر صادرات فولاد همزمان با آغاز جنگ اوکراین فرصت بسیار ارزشمندی را از کشور و زنجیره فولاد گرفت و این فرصت سوزی مانع این نشده است که اینگونه اشتباهات متوقف شود.
وی افزود: برنامه منسجمی برای رفع موانع صادرات زنجیره فولاد و تامین ارز کشور از این طریق وجود ندارد و این در حالی است که فرصت های جذابی برای صادرات فولاد دراختیار ما قرار دارد.
والی گفت: در شرایطی که تحریم های شدید و متنوع و پیچیده ای بر صادرات فولاد شدیدترین محدودیت ها را تحمیل کرده است، امسال دولت برنامه ای را به اجرا درآورده است که توقع دارند صادرکنندگان بیایند مشتریان خود را شفاف معرفی کنند. سوال من این است که آیا در این شرایط که به سختی صادرکننده مشتریانی جذب کرده که در شرایط تحریمی، آن را دور بزند و بتواند ارز وارد کشور کند چنین تصمیمی به کشور کمک می کند؟
نعیمی مدیرعامل یک شرکت فولادی و کارشناس صنعت فولاد در این نشست در مورد نامساعد بودن ساختار نهادی حاکم بر کسب وکار فولاد کشور گفت:رتبه ایران در شاخص آزادی اقتصادی از بین ۱۸۰ کشور ۱۶۴ است که نشان می دهد ما در یک اقتصاد غیر رقابتی فعالیت می کنیم.
وی افزود: رتبه محیط کسب وکار ایران در شاخص بانک جهانی در میان ۱۹۰ کشور ۱۲۷ است که نشان می دهد فضای کسب و کار مساعدی نداشته است و رتبه تجارت فرامرزی و تامین برق ایران تنزل یافته است.
نعیمی گفت: ساختار نهادی ایران ساختار مناسبی برای توسعه صادرات و تولید نیست و باید الگوهای حکمرانی اصلاح شود.
کیاداود اسفندیاری تحلیل گر اقتصادی نیز در این نشست گفت: با وجود توسعه گرا نبودن ساختار حکمرانی در ایران و فراگیر نبودن نهادها و نامساعد ترین شرایط ممکن و با وجود تصمیمات اشتباه فراوان در سالهای اخیر صادرات فولاد همچنان ادامه داشته و کاهش شدید نداشته است.
وی افزود: بیشترین میزان صادرات فولاد و محصولات فولادی کشورمان با سهم ۲۱ درصدی به کشور عراق اختصاص دارد، که بیش از یک‌پنجم میزان صادرات این محصولات بوده است. اندونزی با ۱۵.۳ درصد، چین با ۱۵.۱ درصد، تایلند ۹.۴ درصد، عمان ۸.۱ درصد، امارات ۷.۸ درصد، ترکیه ۴.۶ درصد و غنا ۲.۹ درصد، دیگر مقاصد صادراتی تولیدکنندگان بزرگ فولاد کشور بودند. به طور کلی ۵۶ کشور مقصد صادرات فولاد بوده اند.
اسفندیاری گفت: بررسی ها نشان می دهد رشد اقتصادی عراق ناشی از افزایش درآمدهای نفتی و نیاز به بازسازی این کشور فرصت طلایی پیش روی تولیدکنندگان فولاد قرار داده است. همچنین نیاز به بازسازی مناطق زلزله زده ترکیه و سوریه نیز فرصتی تاریخی است. از آنجا که حمل و نقل در قیمت فولاد تاثیر قابل توجهی دارد این بازارهای منطقه ای باید جدی گرفته شود.
وی افزود: توسعه نیافتن حمل و نقل ریلی یکی از چالشهای جدی زنجیره فولاد برای توسعه تجارت بین المللی است. باید تا سال ۱۴۰۴ خطوط ریلی کشور به ۲۵ هزار کیلومتر افزایش می یافت که اکنون صاحب حدود ۱۳۷۰۰ کیلومتر هستیم و با توجه به رشد سالانه ۲۳۰ کیلومتر احتمالا در ۱۴۰۴ حدود ۱۰ هزار کیلومتر از برنامه عقب هستیم.
اسفندیاری گفت: به دلیل الگوهای غیر علمی و غیر رقابتی نرخ تشکیل سرمایه ثابت در کشور طی بیش از یک دهه منفی بوده و انجام نشدن سرمایه گذاری در صنعت برق و گاز و ... زیر ساختها رو به تحلیل رفتن بوده و ما احتمالا به قطعی بیشتری در بخش برق و گاز مواجه خواهیم بود.
وی با اشاره به بازارهای صادراتی جذاب برای صادرات فولاد ایران گفت: معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه وعده داده است که حداکثر همکاری را با صادرکنندگان جهت کمک به ورود ارز صورت دهد. بازارهای جذابی در بالکان، جنوب شرق آسیا بویژه ویتنام و سایر کشورها برای محصولات فولادی کشور وجود دارد. همچنین فراهم شدن فضا برای صدور خدمات فنی مهندسی، سنگ آهن، گندله و محصولات ابتدای زنجیره می تواند صادرات فولاد را مقدار قابل توجهی افزایش دهد.