پاسخ ایران به پیشنهادات آمریکا برای احیای برجام در پنج‌شنبه (۱۰ شهریور) واکنش منفی آمریکایی‌ها و کشورهای اروپایی را به همراه داشته‌است. از یک سو، ایران معتقد است که برای روز «باز اجرا» شدن توافق باید همه پرسش‌های آژانس در زمینه نظارتی یا به عبارت دیگر مسائل پادمانی بسته شود. از سوی دیگر، کاخ سفید و اروپایی‌ها بر این باور هستند که هیچ ارتباطی میان احیای برجام و توقف بازرسی‌های آژانس وجود ندارد.
به گزارش فرارو، در چنین شرایطی این مساله مطرح می‌شود که اساسا موضوع اختلافات پادمانی میان ایران و آژانس چیست؟ و تا چه اندازه این مسائل جدی هستند و می‌توانند بر آینده توافق میان ایران با کشورهای ۱+۴ و آمریکا تاثیرگذار باشند؟ به روایت شفاف‌تر در وضعیت جاری مساله مهم این است که بعد از پاسخ ایران و با توجه به واکنش آمریکا و اروپا، موضوع اصلی اختلاف چیست و تا چه اندازه «توافق» همچنان در دسترس است؟
«فرارو» در راستای پرداختن به این مسائل و پرسش‌های مهم، دیدگاه رحمان قهرمانپور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای را جویا شده است.
رحمان قهرمانپور در ارتباط با واکنش منفی غربی‌ها به پاسخ ایران به پیشنهادات آمریکا برای احیای برجام و مطرح کردن عدم ارتباط نظارت‌های آژانس با برجام تاکید کرد: «بحث پادمانی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر چهار سایت (مریوان، ورامین، تورقوزآباد و شیان) است. آژانس مدعی است که ایران در این سایت‌ها فعالیت‌هایی داشته که از آن‌ها مطلع نبوده است. اساسا باید توجه داشت که این اختلافات مربوط به گذشته هستند و همچنان مناقشات فنی پیرامون آن‌ها ادامه دارد. برای نمونه در سایت مریوان در «آباده» موضوع «آزمایش انفجاری»، در بحث تورقوزآباد مساله دستگاه‌های آلوده به اورانیوم و در مورد شیان نیز مباحث پادمانی مطرح است.»
او افزود: «این چهار سایت جزء مکان‌هایی هستند که اسرائیل بعد از ادعای سرقت اسناد هسته‌ای ایران، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده است. در این میان، ایران تاکید می‌کند که بر اساس کنوانسیون و معاهدات وین، اسرائیل به دلیل عدم عضویت در NPT (پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای) نمی‌تواند در این حوزه هیچ‌گونه اطلاعاتی بدهد یا مداخله‌ای داشته باشد. در سوی مقابل ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید دارد مطابق با اساس‌نامه این نهاد در هر زمینه‌ای که ابهام وجود داشته باشد، آن‌ها می‌توانند از هر منبعی کسب اطلاع کنند؛ لذا می‌توان از یک اختلاف حقوقی میان دو طرف در این زمینه سخن به میان آورد.»
ایران نگران چیست؟
این کارشناس مسائل انرژی هسته‌ای، در ادامه اظهارات خود با تاکید بر این‌که ایران اعتقاد دارد درخواست‌های پادمانی آژانس مربوط به گذشته است، ادامه داد: «از نگاه تهران این موضوع در جریان توافق ۲۰۱۵ و در قالب پرونده مربوط به PMD (ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران) بسته شده‌اند لذا باید این طرح سوال‌های نظارتی نیز بسته شوند. در مقابل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این دو موضوع را از یکدیگر مجزا می‌کند و معتقد است که از نظر حقوقی، طرح نظارت‌های جدید در قالب مختومه شدن پرونده‌های گذشته نمی‌گنجد.»
قهرمانپور در ادامه تصریح کرد: «اساسا نگرانی منطقی ایران این است که موضوع تنها به این چهار سایت ختم نخواهد شد. ظاهرا اسرائیل اسناد دیگری را در اختیار دارد که با وجود حل شدن مساله این چهار مکان، در ارتباط با مکان‌های دیگری مطرح می‌کند. در واقع، نگرانی تهران تکرار این روند در روزهای بعد از احیای برجام است که هر بار می‌تواند طرح سوال از یک مکان جدید در اولویت‌های مهم شورای حکام قرار بگیرد. در مجموع موضوع اختلاف میان ایران و آزانس دو نوع تفسیر حقوقی متفاوت است.»
توافق در دسترس است
این کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای، در پاسخ به این پرسش که اختلاف‌نظر میان ایران و کشورهای غربی بر سر مسائل پادمانی تا چه اندازه می‌تواند مانعی برای احیای توافق باشد، به «فرارو» گفت: «با توجه به این‌که در گذشته موضوعات بسیار دشواری همچون PMD حل شده، اختلاف‌نظر کنونی، چندانی جدی به نظر نمی‌رسد؛ مگر این‌که آمریکایی‌ها واقعا اراده بر هم زدن توافق را داشته باشند که البته این نیز بعید به نظر می‌رسد.»
او در پایان تاکید کرد: «اساسا اختلافات میان ایران و آژانس چندان جدی نبوده و می‌تواند ظرف دو هفته، با آمدن بازرسان آژانس به ایران و گرفتن پاسخ پیرامون سایت‌های مورد درخواست، به سرعت حل‌وفصل شود. اما همچنان باید توجه داشت که خوانش‌های طرفین از اختلافات پادمانی، تعیین کننده نهایی خواهد بود. البته باید توجه داشت که برجام بدون حل مسال پادمانی نیز قابل احیا شدن است و این مسائل در آینده می‌تواند حل‌وفصل شود، اما این ایران است که بر تعیین تکلیف نهایی اختلافات در این حوزه تاکید قطعی دارد.»
منبع: فرارو