فردای اقتصاد: طبق آخرین داده‌هایی که بانک مرکزی در سایت خود منتشر کرده نرخ سود بین بانکی با افزایش جزئی به ۲۰.۷۴ درصد رسیده و مجددا روند صعودی ملایمی را طی می‌کند. هفته گذشته نیز با انتشار گزارش اجرایی عملیات بازار باز حداقل نرخ سود ریپو -نرخ سودی که بانک مرکزی در ازای دریافت وثیقه اوراق از بانک‌ها به آن‌ها وام می‌دهد- به بالای میانگین نرخ بین بانکی رفته است که تا حدی به روند نرم صعودی سود شبانه کمک می‌کند. روند این دو نرخ سود در نمودار بالا قابل مشاهده است.
یکی از دلایل اهمیت نرخ سود بین بانکی حجم بالای بازار بین بانکی است که پیش‌تر در گزارشی به جزئیات آن پرداخته‌ایم. در این حجم بالا تغییرات اندک نرخ سود هم می‌تواند روی توزیع نقدینگی میان بازیگران بازار بین بانکی تغییرات بزرگی ایجاد کند.
نحوه اتصال سیاستگذاری بانک مرکزی به بازار بین بانکی
یک هدف بانک مرکزی از برگزاری عملیات بازار باز (OMO) که در ازای دریافت اوراق دولتی از بانک‌ها به آن‌ها وام کوتاه‌مدت می‌دهد، این است که نرخ سود را در بازار بین بانکی -بازاری که بانک‌ها در آن به هم وام بسیار کوتاه‌مدت می‌دهند- تحت تأثیر قرار دهد؛ چرا که تغییر نرخ در این بازار می‌تواند روی رفتار بانک‌ها اثر بگذارد و تا حدی سیاست پولی مدنظر بانک مرکزی را اجرا کند. البته موانعی جدی برای تأثیرگذاری این ابزار سیاستی وجود دارد، مثل این که نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات به شکل دستوری تعیین می‌شود و در نتیجه بانک‌ها نمی‌توانند با توجه به شرایط روز خود، دست به تغییر آن بزنند. بنابراین تغییر نرخ سود بین بانکی نمی‌تواند اثر چندانی روی نرخ سپرده و تسهیلات بگذارد که اثر مستقیمی روی رفتار آحاد اقتصادی برای پس‌انداز و وام‌گیری می‌گذارند. در نتیجه توان تأثیرگذاری روی این نرخ‌ها ابزار مهمی برای بانک مرکزی است که فعلا از مسیر بازار بین بانکی تا حدی غیر فعال است.
اما فارغ از ارتباط ضعیف نرخ سود بین بانکی با نرخ سود سپرده‌ها، سوال این است که آیا نرخ سود بازار ثانویه عملیات بازار باز (نرخ سود ریپو) واقعاً روی نرخ سود بین بانکی مؤثر است؟ اگر انتشار اثر سیاست پولی نیازمند عبور از دو معبر باشد، معبر اول آن که نرخ سود ریپو روی نرخ سود بین بانکی تاثیر بگذارد که با موانع کمتری در ساختار فعلی همراه است؛ با این حال در میزان اثرگذاری این ارتباط هم تردید وجود دارد. معبر دوم هم که اثرگذاری نرخ سود بین بانکی روی نرخ سود سپرده‌هاست، با موانع بیشتری همراه است چرا که ما در شرایط سرکوب مالی قرار داریم و نرخ سود تسهیلات و سپرده به صورت دستوری تعیین می‌شوند.
همراهی ضعیف بازار بین بانکی با عملیات بازار باز بانک مرکزی
در دو هفته گذشته با وجود افزایش قابل توجه نرخ سود در بازار ثانویه عملیات بازار باز، نرخ سود بین بانکی تأثیر چندانی نپذیرفت. در هفته اول تنها یک‌صدم درصد بیشتر شد و در هفته دوم، یعنی هفته اخیر، افزایش ۰.۰۹ درصدی داشت. در واقع نمی‌توان از اثر نرخ سود ریپو روی سود بین بانکی چشم پوشید اما اندازه اثرگذاری این ابزار سیاستی بانک مرکزی فعلاً اندک است، به طوری که با وجود افزایش‌های زیاد نرخ سود سیاستی، نرخ سود بین بانکی چندان افزایش نیافته است.