فردای اقتصاد: «دفتر افکارسنجی ملت» با همکاری «دفتر مطالعات بخش عمومی و دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی» به منظور شناخت دقیق و معتبر نگرش مردم به صندوق‌های بازنشستگی و ابعاد مختلف اصلاحات آن، پژوهشی را انجام داده است. بر این اساس بیشتر مردم ضمن تاکید بر ضرورت داشتن بیمه بازنشستگی، اذعان کرده‌اند که اگر در زمان بازنشستگی خود محدودیتی برای سن وجود نداشت، مایل به ادامه اشتغال بودند و همچنین معتقدند اگر دیرتر بازنشسته می‌شدند، وضعیت مالی خانواده‌شان بهتر بود. با این حال این موضوع ماهیتا با بازنشستگی‌های پیش از موعد متفاوت است.
در سال‌های اخیر، مشکلات و چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی در کشور به یکی از چالش‌های جدی نظام حکمرانی تبدیل شده است به طوری که بسیاری از کارشناسان و مسـئولان مربوطه نسبت به پیامدهای این بحران هشدار داده‌اند. تداوم وضعیت فعلی ممکن است برخی صندوق‌ها را با مشکل جدی مواجه کند. از این رو به نظر می‌رسد تدوین و اجرای اصلاحات بنیادین در نظام بازنشستگی کشور، امری اجتناب‌ناپذیر است. برای این منظور طرح‌ها و ایده‌های مختلفی از سوی کارشناسـان و خبرگان این حوزه مطرح شده است. پرواضح است که اجرای طرح‌ها و ایده‌ها بدون در نظر گرفتن افکار عمومی و پیامدهای پیش‌بینی نشده، ممکن است چالش‌های جدی سیاسی، اجتماعی و امنیتی به دنبال داشته باشد. لذا «دفتر افکارسنجی ملت» با همکاری «دفتر مطالعات بخش عمومی و دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی» در دی ماه سال ۱۴۰۱ و از طریق ۱۲۰۰ پرسشــنامه از همه افراد ۱۸ سال و بیشتر در کل کشــور به منظور شناخت دقیق و معتبر نگرش مردم به صندوق‌های بازنشستگی و ابعاد مختلف اصلاحات آن، پژوهشی را انجام داده که در ادامه به برخی از یافته‌های آن اشاره می‌شود.
ضرورت بیمه بازنشستگی
از نظر ۸۵/۵ درصد از مردم، لزوم داشتن بیمه بازنشستگی خیلی زیاد یا زیاد است، درحالی که ۶/۶ درصد، ضرورت داشتن بیمه را کم یا خیلی کم عنوان کرده‌اند. ۸۳/۷ درصـد از افـرادی کـه دارای تجربـه پرداخـت بیمـه هسـتند معتقدنـد اگـر بیمـه بازنشسـتگی اختیـاری بــود بـاز هــم خــود را بیمــه می‌کردنــد، در حالی کــه ۱۲/۹ درصــد اذعــان داشــتند کــه در صــورت اختیــاری بـودن بیمـه بازنشسـتگی، خـود را بیمـه نمی‌کردنـد. نیمـی از افـرادی کـه هرگـز تجربـه پرداخـت بیمـه نداشـته‌اند ( ۵۰/۳درصـد) اصلا احتمـال نمی‌دهنـد در چنـد سـال آینـده خـود را بیمـه بازنشسـتگی کننـد و ۲۴/۳درصـد احتمـال آن را کـم می‌داننـد، در حالی کـه ۱۷/۷ درصـد بـه میـزان زیـاد یـا خیلـی زیـادی احتمـال می‌دهنـد کـه در آینـده خـود را بیمـه کننـد.
سن مناسب برای بازنشستگی مردان و زنان
میانگین سن مناسب مردان برای بازنشستگی از نظر مردم ۵۵ سالگی و سن مناسب زنان ۴۸ سالگی برآورد شده است.
در همین رابطه بخوانید: کارمندان در چه سنی بازنشسته می‌شوند؟
منبع درآمد در دوران سالمندی
۶۲/۲ درصد از مردم «مستمری بازنشستگی» را به عنوان منبع درآمد خود در دوران سالمندی در نظر گرفته‌اند. ۱۶/۷ درصد نیز «درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در ملک و بازار» را در نظر دارند. ۲۴/۴ درصد هم گفته‌اند هیچ منبع درآمدی را برای دوران سالمندی خود در نظر نگرفته‌اند.
وضعیت مالی صندوق‌های بازنشستگی
از نظر ۳۱/۸ درصد از مردم، وضعیت صندوق‌های بازنشستگی از لحاظ مالی خوب یا بسیار خوب است؛ در حالی که ۲۲/۳ درصد وضعیت را بد و ۲۵/۶درصد آن را بحرانـی می‌دانند. ۲۳/۷ درصد از آنها علت این وضـع بد و بحرانی را مدیریت ناکارآمد صندوق‌ها، ۲۲درصد فساد مالی، ۲۰/۴ درصد بی‌ثباتی اقتصادی در کشور، ۱۹ درصد عملکرد نامناسب دولت و ۴/۴ درصد افزایش تعداد بازنشستگان می‌دانند.
در همین رابطه بخوانید:
مجلس مقابل اصلاحات صندوق‌های بازنشستگی می‌ایستد؟
تأمین حقوق بازنشستگان چگونه بحرانی شد؟
اشتغال پس از بازنشستگی؟
بیش از نیمی از بازنشستگان (۵۳/۲درصد) اذعان کرده‌اند که اگر در زمان بازنشستگی خود محدودیتی برای سن وجود نداشت، مایل به ادامه اشتغال بودند، اما ۴۰/۳ درصد از آنها تمایلی به ادامه اشتغال نداشتند. ۴۲/۷درصد از بازنشستگان معتقدند اگر دیرتر بازنشسته می‌شدند وضعیت مالی خانواده‌شان بهتر بود، در حالی که ۱۴/۹ درصد معتقدند در چنین شرایطی وضعیت‌شان بدتر می‌بود. ۳۸/۳درصد نیز گفته‌اند وضعیت مالی‌شان فرقی نمی‌کرد. مهمترین دلیل اشتغال مجدد بازنشستگانی که پس از بازنشستگی در شـغل دیگری فعالیت داشته‌اند، «کافی نبودن حقوق بازنشستگی» عنوان شده است.
مهمترین مشکل صندوق بازنشستگی
بیش از نیمی از بازنشستگان (۵۵/۶درصد) مهمترین مشکل خود در ارتباط با صندوق‌های بازنشستگی را به غیر از مشکل مالی، در زمینه خدمات درمانی می‌دانند.
مبنای محاسبه حقوق بازنشستگی
به طـور متوسـط بازنشسـتگان معتقدنـد میانگیـن حقـوق ۴سـال و ۴مـاه آخـر خدمـت بایـد مبنـای محاسـبه مسـتمری بازنشسـتگی قـرار گیرد.
بازنشستگی پیش از موعد
با این حال تمایل بالا برای اشتغال بیش از سن بازنشستگی ماهیتا با بازنشستگی‌های پیش از موعد متفاوت است. در این خصوص می‌توان به بازنشستگی‌های پیش از موعدِ مشاغل سخت و زیان‌آور اشاره کرد که مهمترین دسته از بازنشستگی‌های پیش از موعد در سازمان تأمین اجتماعی هستند. علاوه بر این ورود زودهنگام به صندوق‌های بازنشستگی و امکان بازنشستگی صرفاً براساس سنوات حق بیمه پردازی (بدون در نظر گرفتن حداقل سن) را می‌توان یکی از عوامل بازنشستگی در سن پایین عنوان کرد. ورود زودهنگام برخی از گروه‌های شغلی به صندوق‌های بازنشستگی و درنتیجه خروج زود هنگام آنان باعث می‌شود تا سنوات دریافت مستمری افزایش یابد که بار مالی قابل توجهی به صندوق‌های بازنشستگی تحمیل می‌کند. افرادی که دوره تحصیلی آنان جزو سوابق خدمتشان محسوب می‌شود، بخش مهمی از گروه‌های با سن بازنشستگی پایین را تشکیل می‌دهند.
بازنشستگی پیش از موعد معمولاً در راستای سیاست‌های اشتغال‌زایی یا برای جبران رفاه از دست رفته کارکنان برخی مشاغل اعطا می‌شود. اما این امتیاز در سال‌های گذشته از حالت خاص بودن خارج شده و تبدیل به رویه برای قانون‌گذاری شده است. به طوریکه گروه‌های خاص اجتماعی دست از تلاش برای دستیابی به این امتیازات در قانون‌های مختلف نمی‌کشند. روند بازنشستگی پیش از موعد در سال‌های پایانی برنامه ششم توسعه به گونه‌ای است که تعداد بازنشستگان پیش از موعد در سازمان تأمین اجتماعی با تعداد بازنشستگی‌های متعارف برابر شده است. افزایش بازنشستگی پیش از موعد به معنی افزایش تعداد سال‌های مستمری‌پردازی برای سازمان بیمه‌گر است. به عبارتی دیگر با وجود دریافت مبالغی از کارفرمایان و دولت در صورت سنوات ارفاقی، افزایش بازنشستگی پیش از موعد به ویژه در این حجم، تعهدات آتی صندوق بازنشستگی را افزایش داده و به سمت ناپایداری مالی سوق می‌دهد.
همچنین در رابطه با وضعیت صندوق‌های بازنشستگی بخوانید:
صندوق‌ها به دستور چه کسانی بنگاه‌داری می‌کنند؟ داستان افول صندوق‌های بازنشستگی