فردای اقتصاد - برای سالها چین به واسطه ایجاد زنجیره‌های کامل تولید، قلب سخت‌افزار جهان و تولید کننده بزرگترین محصولات تکنولوژیکی بوده است حالا اما شرکتهای تکنولوژی به آرامی تولیدات خود را از چین خارج می‌کنند.  گوگل، اپل و دیگر بازیگران حاضر در این کشور که سال‌ها مشهورترین محصولاتشان را در چین تولید کرده‌اند به دلیلی نگرانی‌ها از تنش‌های ژئوپلیتیکی و سیاست‌های سخت‌گیرانه چین در مقابله با کرونا و تعطیلی‌های گسترده تحت فشار قرار گرفته‌اند و واحدهای تولیدی خود را به کشورهای اطراف منتقل می‌کنند.  

طی هفته‌های پیش رو اپل و گوگل نسل جدید گوشی‌های خود را رونمایی خواهند کرد. یکی از مهم‌ترین تغییراتی که این گوشی‌ها نسبت به نسل قبل کرده‌اند که کمتر مورد توجه کاربران قرار گرفته است، آن است که برخی از این تلفن‌ها در چین ساخته نخواهند شد. به گفته منایع آگاه برخی از جدیدترین تولیدات اپل در هند و بخشی از پیکسل‌های گوگل در ویتنام تولید خواهند شد.

این تغییر پاسخی به نگرانی‌های گسترده در مورد تنش‌های ژئوپلیتیکی و اختلالات موجود در زنجیره تامین ناشی از رویکرد چین در مقابله با بیماری کرونا است. چین مدت‌هاست که پایگاهی امن و پذیرای کارخانه‌های الکترونیکی با فناوری‌های پیشرفته بوده است. توانایی کشور چین در تامین نیروی کار ماهر و تامین ظرفیت بالای تولید برای پوشش تقاضا بی‌رقیب است.

ریسک‌های بزرگ تولید در چین

اما آمریکایی‌ها ریسک‌های بیشتری در چین می‌بینند. این موضوع در طول جنگ تجاری چین و آمریکا در زمان ترامپ و وضع تعرفه‌های متعدد روی کالاهای چینی شکل گرفت و پس از سفر نانسی پلوسی به تایوان به اوج خود رسید. آمریکایی‌ها از آن می‌ترسند که اگر کل زنجیره تامین‌شان در چین باشد، به یکباره خود را وسط درگیری‌های گسترده‌ای میان آمریکا و چین بر تایوان بیابند.

با این حال چین با اختلاف بزرگترین تولیدکننده لوازم الکترونیکی است. اما این تنها شرکت‌های فعال در حوزه تولید گوشی‌های هوشمند نیست که از این کشور خارج میشود. اپل آیپدهای خود را در شمال ویتنام تولید می‌کند و مایکروسافت هم امسال کنسول‌های ایکس باکس را به خارج از شهر هوشی‌مین برده است. آمازون نیز تولید دستگاه‌های Fire TV خود را به چنای هند انتقال داده است. چند سال پیش تمام این محصولات در خاک چین تولید می‌شد.

بر اساس شاخص‌های منتشر شده مانند شاخص مدیران خرید، فعالیت کارخانه‌ها برای دومین ماه متوالی در ماه اوت کاهش یافته است.
لیور سوزان، بنیان‌گذار شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) اکلیپس که در حوزه استارتاپی و سخت افزار سرمایه‌گذاری می‌کند در رابطه با این موضوع گفت: امپراطوری تولید در چین به لرزه افتاده است و هرروز سرمایه‌های بیشتری از بخش تولید این کشور خارج می‌شود و شرکت‌ها به فکر پیدا کردن جایگزین هستند.

چالش‌های زنجیره تامین کالا 

مشکلات و چالش‌های فراوانی در زنجیره تامین آسیا وجود دارد. آثار این موضوع را می‌توان در افزایش قیمت زمین‌های صنعتی در ویتنام و افزایش تقاضا برای کارگران کم‌دستمزد در هند دید. باتوجه به اینکه چین در حال تجربه کمترین رشد اقتصادی خود در دهه‌های اخیر است، می‌تواند این موضوع ضربه‌ای مهلک قلمداد شود.
آناکاترینا شیدلتسکی بنیان‌گذار شرکت اینسترومنتال که خطوط مونتاژ شرکت‌های الکترونیکی را از راه دور کنترل می‌کند، گفت: همه بدون اینکه کاری کنند، به حرکت و پیشرفت فکر می‌کنند.

زمانی که به موجب اولین موج شیوع کرونا کارخانه‌های چین را در سال ۲۰۲۰ تعطیل کرد، موجب کاهش فروش شرکت‌های مثل اپل شد و برنامه‌های فروش این شرکت را تحت تاثیر قرار داد. به طوریکه این شرکت مجبور شد پیش بینی فروش سه ماهه خود را کاهش دهد.
سه کارمند سابق اپل به نیویورک تایمز گفته‌اند که تیم عملیات اپل شروع به بررسی مکان‌های مناسب برای جایگزینی مکان فعلی به موجب محافظت در برابر تعطیلی‌های آینده در چین کرده است. به گفته یکی از این افراد، ویتنام که اپل آن را از سال ۲۰۲۰ برای تولید AirPod ها درنظر گرفته است تبدیل به یکی از گزینه‌های مورد بحث و محتمل برای انتقال تبدیل شده است. از زمان مذکور تا کنون اپل شروع به تولید ساعت‌های هوشمند خود در این کشور کرده و بخشی از تولیدات IPad را هم به آنجا منتقل کرده است. در جدیدترین فهرست ۲۰۰ تامین کننده برتر منتشر شده از سوی اپل، شاهد آن هستیم که ۲۰ کارخانه در ویتنام مستقر شده است. با این وجود همچنان ۱۵۵ کارخانه از این تعداد در خاک چین قرار دارد.

اپل قصد دارد بخش کوچکی پرچمدار جدید خود یعنی آیفون ۱۴ را برای اولین بار در هند مونتاژ و بسته بندی کند. در حالی که بخش اعظم تولید اولیه و حیاتی این دستگاه همچنان در چین انجام می شود. اپل در آینده بخش‌ بیشتری از تولید کلی آیفون را به هند منتقل خواهد کرد.
حتی زمانی که اپل برنامه‌های خود را در چین پیش می‌برد، این شرکت مراقب بود که با حزب کمونیست حاکم در چین مخالفت نکند؛ زیرا اکثریت قریب به اتفاق محصولاتش هنوز که هنوز است در خاک این کشور ساخته می‌شوند.  
طبق گزارشی که در روزنامه نیکی ژاپن منتشر شده، در حالی که چین در طول سفر خانم پلوسی در اطراف تایوان تمرین‌های نظامی انجام می‌داد، اپل به تامین‌کنندگان تایوانی خود یادآوری کرد، قطعاتی را که به مقصد چین می‌روند را اینگونه برچسب‌گذاری کنند که در «چین تایپه» یا «چین، تایوان» ساخته شده‌اند.

رشد قیمت زمین در ویتنام و تایوان

اپل، مایکروسافت و آمازون تاکنون از اظهار نظر در این مورد خودداری کرده‌اند. بزرگترین برنده اتفاقات مذکور تاکنون ویتنام بوده است. به گزارش رسانه‌ دولتی، فاکسکان، یعنی بزرگترین سازنده قراردادی اپل، اخیرا قراردادی ۳۰۰ میلیون دلاری جهت توسعه و احداث کارخانه‌های جدید در شمال ویتنام امضا کرده است. این کارخانه می‌تواند سبب ایجاد ۳۰ هزار شغل جدید در ویتنام شود. این عدد را می‌بایست کنار ۱.۵ میلیارد دلاری که فاکسکان تاکنون در این کشور سرمایه‌گذاری کرده است، گذاشت.

در استان‌های Bac Giang و Bac Ninh در شمال شرقی ویتنام، فاکسکان و سایر تولیدکنندگان قراردادی اپل کارخانه‌های عظیمی را در حومه این شهرها که زمانی مزارع برنج و کشاورزی بوده و توسط معابد و درختان بانیان احاطه شده، دایر کرده است. اکنون کارگرانی از سراسر کشور برای یافتن شغل به سوی این کارخانه‌ها می‌روند.
در شهر Bac Ninh و اطراف کارخانه فاکسکان می‌توانید بیلبوردهایی را مشاهده کنید که نشان می‌دهد این شرکت به دنبال استخدام فوری ۵هزار نیرو با حداقل دستمزد ماهیانه ۳۰۰ دلار است. این عدد کمتر از نیمی از عدد ۶۵۰ دلاری است که فاکسکان در شنژن چین به کارمندان خود می‌دهد. این اختلاف قابل توجه دلیل دیگری است که سبب می‌شود شرکت‌ها به دنبال گزینه‌های جایگزین بروند. طبق گزارش اداره آمار این کشور، طی دهه گذشته کارگران تولیدها در چین درآمد سالانه‌شان سه برابر و به بیش از ۹۳۰۰ دلار رسیده است. البته فاکسکان در این رابطه سکوت کرده است.

مورد دیگر افزایش تعرفه‌ها است که به هزینه‌های تولید در چین افزوده است. در سال ۲۰۱۹، ترامپ تعرفه ۱۵ درصدی را برای محصولات فناوری همانند بلندگوهای هوشمند، ساعت‌های مچی و هدفون‌های بی‌سیم وضع کرد. با تشدید جنگ تعرفه‌ها، گوگل به دنبال جایگزینی برای چین بود. دو نفر از افراد مطلع گفتند که گوگل امسال قصد دارد تولید خود را از تاسیسات فاکسکان در جنوب چین به ویتنام منتقل کند، این شرکت مونتاژ آخرین مدل گوشی‌های پیکسل را هم آغاز خواهد کرده است.

به گفته مردم، این شرکت انتظار دارد ویتنام نیمی از گوشی‌های پیکسل را در سال آینده تولید کند. اما برنامه‌ریزی‌های گوگل برای گوشی‌های آتی نشان می‌دهد که خروج کامل شرکت‌ها از چین چقدر سخت خواهد بود. به گفته این منابع، گوگل در حال بررسی تولید یک گوشی تاشو برای سال ۲۰۲۳ است، ساخت چنین دستگاهی با استفاده از فناوری صفحه نمایش تاشو و لولای جدیدتر احتمالاً نیازمند تولید این قطعات نزدیک به تامین کنندگان چینی خواهد بود. گوگل هم از اظهار نظر در این رابطه خودداری کرده است.

طی دو دهه اخیر، صنعت فناوری مجموعه عظیمی از تامین‌کنندگان را ایجاد کرده است که سیم‌ها، دکمه‌ها و ماشین‌های صنعتی را برای مونتاژ گوشی‌های هوشمند و رایانه‌ها الزامی می‌کند. البته تمرکز تامین‌کنندگان در یک منطقه محدود جغرافیایی سبب کاهش هزینه‌های حمل و نقل خواهد شد و حتی موجب تسهیل روند تعمیر قطعات معیوب نیز خواهد شد.

مهدی حسینی، تحلیلگر ارشد مالی در گروه بین‌المللی Susquehanna که تسلط ویژه‌ای روی زنجیره تامین فناوری در دنیا دارد، گفت: «ما راه طولانی برای متنوع‌سازی و تکمیل کل زنجیره تامین در خارج از خاک چین داریم.»

بنابراین برای انتخاب کشوری به عنوان جایگزین چین، نزدیکی به این کشور بسیار امر مهمی تلقی می‌شود. علاقه فاکسکان و دیگر بازیگران بزرگ این صنعت برای کوچ به خارج از کشور چین باعث شده است که قیمت املاک صنعتی در ویتنام از سال ۲۰۱۹ بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده و به ۱۰۵ دلار در هر متر مربع رسیده است. در حالی که به گفته Cushman & WakeField، یک شرکت جهانی فعال در حوزه املاک تجاری، هزینه انبارها هم در این کشور ۲۰ درصد افزایش یافته است.