سهم کدام شرکت را بخرم؟ شرکت الف که قیمتش ۱۰۰۰ تومان است یا شرکت ب با قیمت ۲۰۰ تومان؟ این مقایسه سیب و پرتقال است و اساسا معنایی ندارد چرا که مهم این است که هر کدام از این شرکت‌ها چقدر «سود» می‌سازند. اینجاست که به یکی از مشهورترین نسبت‌های ارزشگذاری سهام به اسم قیمت به درآمد یا پی به ای (PE) می‌رسیم. اصلا این نسبت چیست و چطور محاسبه می‌شود؟
خیلی ساده است. قیمت هر سهم درصورت قرار می‌گیرد و سود هر سهم یا EPS در مخرج. مثلا اگر قیمت سهم شرکت الف ۱۰۰۰ تومان بوده و قرار است امسال به ازای هر سهم ۲۰۰ تومان سود بسازد، نسبت قیمت به درآمد آن ۵ واحد می‌شود.
یعنی به ازای هر یک تومان سود این شرکت، سرمایه‌گذارها حاضرند ۵ تومان سرمایه‌گذاری کنند. حالا فرض کنید یک سهم پی به ای ۸ داشته باشد. آن وقت برای هر یک تومان سود، باید ۸ تومان سرمایه‌گذاری کنید، پس در ظاهر سهامی که پی به ای ۵ داشت جذاب‌تر است، چون شما برای میزان سود یکسان سه تومان پول کمتری پرداخت می‌کنید.
در نگاه اول به نظر می‌رسد هرچه پی به ای پایین‌تر باشد بهتر است یا اینطوری بگوییم اگر سهمی پی به ای بالایی دارد، یعنی قیمت سهم زیادی بالا رفته و به اصطلاح به حبابی شدن نزدیک شده است. اما همیشه اینطور نیست. سهم‌ها بر اساس نوع عملکرد و حوزه فعالیتشان می‌توانند تفاوت‌های اساسی داشته باشند.
قصه به این موضوع برمی‌گردد که در زمان سرمایه‌گذاری دو جبهه سودآوری وجود دارد (یک پولی که به عنوان سود نقدی یا dividend به شما پرداخت می‌شود و دوم، سودی که به خاطر افزایش قیمت آن سهم کسب می‌کنید که به آن بازده سرمایه یا capital gain می‌گویند)، شرکتی که به صورت دائم شاهد بهتر شدن فعالیت و ساخت سود بزرگتری است، به تناظر آن قیمت سهام آن شرکت هم دائما بالاتر می‌رود. بنابراین، شما روی رشد قیمت سهم یا «بازده سرمایه» بیشتر حساب می‌کنید تا سود نقدی که میخواهد تقسیم کند. چنین سهم‌هایی عمدتا در حوزه‌هایی مثل صنایع تکنولوژی یا صنایع کوچک همچون صنعت دارو و غذا که یک بهبود نسبی باعث تغییر سریع درآمدشان می‌شود پیدا شده و پی به ای بالاتری دارند.
اما در شرکت‌های حوزه زیرساختی مثل مخابرات و برق یا خیلی از شرکت‌های معدنی-فلزی که قرار نیست عملکردشان با تغییرات اساسی همراه شود، عموما تنها منبع کسب سود سرمایه‌گذارها همین سود نقدی هست؛ در نتیجه این شرکت‌ها معمولا پی به ای پایین‌تری دارند.
در پایان خوب است یک نکته معاملاتی هم یاد بگیریم؛ پی به ای پایین هم همیشه خوب نیست، اتفاقا وقتی پی به ای یک سهم بیش از اندازه پایین بود، حتما به آن شک کنید. در این خصوص دو حالت خطرناک وجود دارد؛ اول اینکه، قرار است بلایی سر آن سهم آمده و کارشناس‌ها پیش‌بینی می‌کنند شرکت اصلا نتواند مثل قبل سود بسازد یا حتی قرار است زیان‌ده بشد. حالت دوم اینکه ممکن است شرکت یک سود غیرقابل تکرار در آن سال داشته و این باعث کاهش شدید پی به ای شده است؛ مثلا یک زمین یا یک سهمی را فروخته که برای سال بعد آن دارایی را دیگر برای فروش ندارد تا سود آن را تکرار کند. در این حالت‌ها، پی به ای‌های خیلی پایین ممکن است فریبنده باشند؛ اینجاست که توصیه می‌شود پی به ای آینده‌نگر را مبنا قرار بدید نه گذشته‌نگر.
برای اطلاع از انواع پی بر ای (PE) قسمت‌های بعدی سواد بورسی را از دست ندهید.