فردای اقتصاد: قیمت نفت از اوایل ماه جولای روند افزایشی را طی کرده و درحال‌حاضر حدود ۲۰ دلار معادل بیش از ۲۵ درصد بیشتر از سطوح آن زمان است. نفت خام آمریکا امروز در آستانه ۹۰ دلار بر بشکه قرار گرفت و نفت برنت هم در قیمت‌های بیش از ۹۰ دلار معامله می‌شود. هرچند که انتشار آمار تورم آمریکا قیمت‌ها در ساعات گذشته کاهشی کرد. با این حال همچنان برآوردهای قوی از احتمال ۱۰۰ دلاری قیمت نفت در سه ماهه پایان سال ۲۰۲۳ وجود دارد. حال این سوال مطرح است که رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار چه فرصتی در اختیار ایران قرار خواهد داد و اصولا کشور از ابتدای سال چقدر توانسته از رشد قیمت‌ها بهره‌مند شود؟
چرا قیمت نفت افزایش یافت؟
کاهش عرضه خودخواسته عربستان و روسیه مهمترین عامل افزایش قیمت‌ها در هفته‌های اخیر است. این دو کشور بعد از افت قیمت‌ها در فصل دوم سال اعلام کردند که در مجموع ۱.۳ میلیون بشکه از عرضه خود را برای یک ماه کم خواهند کرد. این دو کشور به طور غیرمنتظره‌ای هفته پیش از تداوم این کاهش عرضه تا پایان سال ۲۰۲۳ خبر دادند. حالا بازار بر این باور است که در فصل چهارم سال ۲۰۲۳ بازار نفت با کمبود عرضه مواجه خواهد شد و این مسئله به تداوم هرچه بیشتر قیمت نفت کمک کرده است.
این مسئله در حالی است در سمت مقابل نگرانی‌های گسترده‌ای از سمت تقاضا وجود دارد. اقتصاد جهانی با خطر رکود مواجه است. گفته می‌شود ممکن است چین آنطور که برآورد می‌شد نتواند واردات خود را در سطح بالایی نگه دارد. از سوی دیگر تورم در اروپا و آمریکا ادامه دارد. همین ساعاتی پیش اعلام شد که تورم آمریکا در ماه گذشته بار دیگر افزایش یافته و به رقم ۳.۷ درصد رسیده است. این رقم هرچند که از تورم ۹ درصدی که پارسال این کشور تجربه کرد خیلی کمتر است اما همچنان از تورم ۲ درصدی هدفگذاری شده توسط فدرال رزرو خیلی بیشتر است و این احتمال را تقویت کرده که بانک مرکزی آمریکا تا پایان سال باز هم به افزایش نرخ بهره دست بزند. عاملی که می‌تواند بازارها را بیشتر در رکود فرو برده و سمت تقاضای نفت را تضعیف کند.
با این حال همچنان بازار نفت نگران کمبود عرضه است و این موضوع تا کنون اثرگذار بیشتری بازار داشته است.
قیمت ۱۰۰ دلاری نفت در پیش است
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) امروز در گزارش ماهانه خود اعلام کرد، تمدید کاهش تولید نفت خام عربستان سعودی و روسیه کسری قابل توجهی در بازار را تا سه ماهه چهارم ایجاد خواهد کرد.
تحلیلگران بانک او امریکا هم گفتند، ادامه کاهش عرضه می‌تواند قیمت‌های آتی برنت را تا قبل از پایان سال به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند.
تحلیلگران گلدمن ساکس هم پیش‌بیی کرده‌اند که قیمت نفت در دسامبر ۲۰۲۳ به ۱۰۷ دلار بر بشکه برسد.
نفت ۱۰۰ دلاری و نیاز بایدن به ایران
قیمت بالای نفت برای اقتصاد آمریکا بسیار مهم است. به طور مثال در گزارش همین امروز تورم آمریکا آمده است که مهمترین عامل رشد تورم آمریکا رشد قیمت انرژی بوده است. به طوریکه گفته می‌شود حدود نیمی از افزایش نرخ تورم به دلیل رشد بیش از درصدی قیمت گاز در این کشور رخ داده که ارتباط مستقیمی با قیمت نفت دارد.
دولت آمریکا در دو سال اخیر که قیمت نفت جهش داشته بارها تلاش کرده که عربستان را به افزایش عرضه نفت متقاعد کند، با این حال این مذاکرات تا کنون نتیجه‌ای نداشته است. از سوی دیگر گفته می‌شود که عربستان و روسیه اگر بخواهند روند کنونی را در سال ۲۰۲۴ هم ادامه دهند، ممکن است که نفت در آستانه انتخابات آمریکا هم در محدوده ۱۰۰ دلار قرار داشته باشد. این موضوعی است که بانک معتبر گلدمن ساکس هم بر آن تاکید کرده‌اند و در صورت وقوع چنین مسئله‌ای فشار بر دموکرات‌ها در انتخابات ۲۰۲۴ به شدت افزایش خواهد یافت. به طور تاریخی قیمت بنزین یکی از فاکتورهای مهم در انتخابات آمریکا است و معمولا دولت‌ها تلاش می‌کنند که قیمت نفت و بنزین را در ماه‌های منتهی به انتخابات کاهش دهند. حالا که آمریکا با تورم بالا دست به گریبان است، این موضوع اهمیت بیشتری می‌یابد.
از این رو است که نیویورک تایمز هم در گزارشی تاکید می‌کند که چشم‌پوشی بر جریان صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر یا برخی گمانه‌زنی‌ها برای انجام توافقی نه چندان کامل با ایران هم در این راستا است. در واقع دولت بایدن به غیر از افزایش صادرات نفت ایران و ونزوئلا ابزار دیگری برای افزایش عرضه نفت و کاهش قیمت بنزین ندارد. نه نفت شیل آمریکا توان این را دارد که در کوتاه مدت افزایش و قیمت‌ها را تعدیل کند و نه ذخایر استراتژیک این کشور دیگر ظرفیتی برای عرضه به بازار دارند. سطح این ذخایر سال گذشته بعد از آزادسازی بخشی از نفت آن به کمترین سطح تا دهه ۸۰ میلادی رسید.
آیا درآمدهای نفتی ایران رشد چشم‌گیری داشته است؟
بر اساس آمار ثانویه اوپک میزان تولید نفت ایران در ماه گذشته به ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است و ایران بعد از عربستان و عراق، سومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است. این بدین معنا است که میزان تولید نفت ایران حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز در امسال میلادی رشد داشته است. البته آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولید نفت ایران را ۱۴۰ هزار بشکه بیشتر و حدود ۳.۱۴ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است.
بر این اساس می‌توان گفت میزان تولید کنونی نفت‌خام ایران تنها حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از زمان اجرای برجام و رفع تحریم‌ها است.
آمار و برآوردهایی که از صادرات نفت کشور هم منتشر می‌شود نشان می‌دهد از ابتدای امسال میلادی ایران روزانه حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت‌خام و میعانات گازی صادر کرده است که با در نظر گرفتن میانگین ۸۰ دلاری قیمت نفت باید حدود ۲۹ میلیارد دلار ظرف ۸ ماه درآمد کسب کرده باشد.
با این حال همین موسسات اعلام می‌کنند که ایران بین ۲۵ تا ۳۰ درصد به مشتریان خود تخفیف می‌دهد. بنابراین از این مقدار حداکثر حدود ۲۰ میلیارد دلار ایران درآمد کسب کرده است.
البته که این رقم هم روی کاغذ معتبر است، مشخص نیست که ایران به چقدر از این منابع دسترسی داشته است و از سوی دیگر قطعا انتقال درآمدهای نفتی در شرایط تحریمی خود هزینه‌ای در بر دارد. از این رو می‌توان به طور قطعی مدعی شد که میزان درآمد نفتی که ایران از ابتدای سال به آن دسترسی داشته از ۲۰ میلیارد دلاری که از فروش نفت کسب کرده، کمتر است.