فردای اقتصاد: بحث‌ها درباره هوش مصنوعی یا AI عمدتا معطوف به خطرات آن مانند از بین بردن مشاغل و اطلاعات انحرافی است؛ اما نباید از پتانسیل‌های بالای هوش مصنوعی در حل معضلات دیرینه و بزرگ بشر غافل شد. خیلی خلاصه اینکه AI می‌تواند به طرز شگفت‌انگیزی سرعت اکتشافات علمی را به ویژه در حوزه‌های پزشکی، تغییرات آب‌وهوایی و انرژی‌های نو افزایش دهد.

در طول تاریخ، انتظارات نادرستی از یک تکنولوژی جدید به وجود آمده بود مانند چیزی که از تلگراف ۱۸۵۰، هواپیما ۱۹۰۰ یا حتی اینترنت ۱۹۹۰ انتظار می‌رفت. اما هوش مصنوعی مکانیزم متفاوتی در انقلاب علمی را فعال می‌کند که شاید شبیه به اختراع میکروسکوپ‌ها و تلسکوپ‌ها در قرن هفدهم باشد. ابزارهایی که در آن دوران به دانشمندان کمک کرد، شهود خود را عمومی‌سازی کنند و نتیجه آن سرعت بالای توسعه ستاره‌شناسی، فیزیک و سایر علوم شد و در نهایت زمینه انقلاب صنعتی را نیز فراهم کرد. 

حالا نیز هوش مصنوعی توانسته سرعت پیشرفت علوم را به طرز معناداری رشد دهد. بیش از ۷ درصد مقالات فیزیک و ستاره‌شناسی در سال ۲۰۲۲ از هوش مصنوعی استفاده کرده بودند. شبیه‌سازی مولکول‌ها با خواص ویژه برای مصارف دارویی، باتری‌ها و سلول‌های خورشیدی فقط بخشی از توانایی‌هایی است که هوش مصنوعی به ارمغان آورده است. 

با این حال، دو حوزه امیدبخش در حوزه AI به چشم می‌خورد. اول، «اکتشاف بر مبنای ادبیات علمی» (LBD) است که با استفاده از هوش مصنوعی تمام ادبیات آن حوزه علمی بررسی و ارتباط بین آنها و ایده‌هایی که ممکن است انسان از آن غافل بماند کشف می‌شود. این روش حتی می‌تواند آزمایش‌های جدید یا همکاری‌های بالقوه بین گروه‌های تحقیقاتی را نیز پیشنهاد دهد. 
حوزه دوم به «دانشمندان ربات» مربوط می‌شود که به «آزمایشگاه‌های خودران» مشهورند. سیستم‌های رباتیک از AI برای تولید و آزمون فرضیه‌های جدید بر اساس داده‌ها و مقالات موجود استفاده می‌کنند. این ربات‌ها بر خلاف انسان‌ها نسبت به نتایج قبلی هیچ سوگیری ندارند و می‌توانند نتایج بهتری را رقم بزنند. 
تنها مانع تبدیل شدن هوش مصنوعی به ابزار انقلاب علمی جدید می‌تواند مقاومت‌های اجتماعی باشد. اگر انسان‌ها مهارت استفاده از این ابزارها را کسب کنند و نترسند که شغلشان را از دست بدهند، می‌توان به توسعه سریع علمی امید بیشتری داشت.