فردای اقتصاد: امارات فعال‌ترین همسایه ایران در حوزه تجارت است و نه تنها یکی از مراکز عمده تجارت در منطقه به شمار می‌رود، جزو مهمترین شرکای تجاری منطقه‌ای ایران نیز هست. البته طی سال‌های اخیر و به دنبال تحریم‌های غرب علیه ایران و برخی مشکلات سیاسی، حجم تجارت دوجانبه کاهش پیدا کرده است. با این حال، امارات کماکان یکی از جذاب‌ترین کشورهای منطقه برای بخش خصوصی ایران است؛ بر این اساس ماهیت بین‌المللی ساختار تجاری این کشور، از جمله عضویت در سازوکارهای تجاری پرشمار دوجانبه و چندجانبه، باعث می‌شود تا شناخت ساختار اقتصادی و به‌ویژه سیاست تجاری این کشور یکی از مسائل مهم برای بازرگانان ایران و نهادهای مرتبط باشد.
در همین رابطه بخوانید: ترکیه بازهم بازار ایران را گرفت
امارات متحده عربی سیاست تجاری جدید خود را در قالب مشارکت جامع اقتصادی طراحی کرده است و به پیش می‌برد. در قالب این سیاست امارات متحده عربی امضای موافقت‌نامه‌های مشارکت جامع اقتصادی با هند، بریتانیا، ترکیه، کره جنوبی، اتیوپی، اندونزی، کنیا و رژیم صهیونیستی را در دستور کار خود قرار داده است. انتخاب این کشورها به روشنی نشان می‌دهد که امارات اولویت‌های جهانی را در سیاست تجاری جدید خود دنبال می‌کند. به عبارت دیگر، در اغلب مناطق اقتصاد جهانی یک کشور را به‌عنوان اولویت تعریف کرده و بر شکل‌دهی به موافقت‌نامه مشارکت جامع اقتصادی با آن متمرکز شده است. نکته مهم دیگری که در این اولویت‌بندی باید به آن توجه داشت آن که در محیط پیرامونی امارات، ترکیه، هند و رژیم صهیونیستی در اولویت قرار گرفته‌اند. تاکنون موافقت‌نامه‌های مشارکت جامع اقتصادی با هند و رژیم صهیونیستی نهایی شده است و مذاکرات با ترکیه در جریان است.
انتخاب این کشورها در راستای استراتژی کلان توسعه اقتصادی امارات قرار دارد که می‌کوشد موقعیت این کشور به عنوان هاب منطقه‌ای در زنجیره‌های جهانی ارزش را حفظ کند و ارتقا دهد. رویکرد امارات به سیاست تجاری در قالب حضور فعال و نقش‌آفرینی در زنجیره‌های جهانی ارزش، قابل تبیین است. این کشور می‌کوشد به عنوان کانون منطقه‌ای در غرب آسیا در زنجیره‌های جهانی ارزش ایفای نقش کند و بیش از گذشته زمینه‌های لازم را برای حضور شرکت‌ها در این کشور از یک سو و تبدیل شدن آن به دروازه‌ای مطمئن برای اتصال کشورهای غرب آسیا به اقتصاد جهانی فراهم آورد. ارزیابی‌ها حاکی از این است که عنصر سیاست و ملاحظات سیاسی و ژئوپلیتیک در شکل‌دهی به سیاست تجاری امارات نقش مهمی ایفا می‌کنند.
رقابت با مگاپروژه چینی
افزون بر این، امارات در محور جدیدی که با مشارکت هند، بحرین و رژیم صهیونیستی شکل گرفته است نیز مشارکت فعالی دارد. این محور آشکارا اولویت‌های سیاسی و ژئوپلیتیک را دنبال می‌کند و از آن به‌عنوان رقیبی برای مگاپروژه ابریشم چین یاد می‌شود. در عین حال، امارات کوشیده است تا آزادی عمل بین‌المللی خود را حفظ کند و در همین راستا روابط با کشورهای رقیب ایالات متحده به‌ویژه چین و روسیه را توسعه داده است. امارات مهمترین شریک تجاری و سرمایه‌گذاری چین در خاورمیانه محسوب می‌شود. افزون بر این، امارات مهمترین شریک تجاری روسیه در خاورمیانه به‌ویژه پس از تحولات اخیر اوکراین محسوب می‌شود. در پیامد تحولات اخیر اوکراین، سرمایه‌داران روس، امارات را به عنوان جایگزینی برای کشورهای غربی جهت فعالیت‌های اقتصادی خود تعریف کرده‌اند. افزون بر این، روسیه در پی شکل‌دهی به موافقت‌نامه‌های جدید تجارت آزاد با امارات برآمده است.
اثر سیاست‌های تجاری منطقه بر چابهار
قرارداد تجارت آزاد هند با امارات که اخیرا امضا شده است هر چند به خودی خود مشکلی برای ایران به وجود نمی‌آورد، با این حال از ارزش بندر چابهار به عنوان کانون تجارت منطقه‌ای هند کم خواهد کرد. البته توان ایران برای رقابت با امارات در حوزه تجارت محدود است، با این حال فعال شدن بندر چابهار با مشارکت هند کمک خواهد کرد تا حداقل کانون تجارت منطقه‌ای هند با مقصد روسیه و آسیای مرکزی در سواحل ایران شکل بگیرد.
فرصت‌سازی از توافق ترکیه و امارات
توافق‌نامه تجاری میان ترکیه و امارات این پتانسیل را دارد که خود به یک مزیت اقتصادی، سیاسی و ترانزیتی مهم برای ایران تبدیل شود. با توجه به تنش‌های موجود میان عربستان سعودی و ترکیه از یک سو و قطر از سوی دیگر، با شکل‌گیری توافق‌نامه تجارت میان امارات و ترکیه، ایران می‌تواند نقش مهمی در اتصال همه این کشورها به یکدیگر ایفا کند و به همین دلیل، ضرورت دارد اولا تعریف منسجمی از خود در این مورد ارائه دهد و ثانیا تلاش کند تا با درگیر شدن در فرآیندهای تجاری پیرامونی، از جمله مورد یاد شده، نقش خود را به دیگر بازیگران منطقه تحمیل کند.
یکی از مهمترین مسائل در مورد روابط تجاری ایران و امارات، ضرورت گذار از نگاه سنتی به امارات به عنوان یک مرکز خرید و توجه به این کشور به مثابه یک مسیر دسترسی ایران به حوزه‌های نوین اقتصادی-تجاری بین‌المللی است. در این راستا، ایجاد و توسعه دانش تخصصی-فنی لازم برای ورود بخش خصوصی به حوزه‌های نوین همکاری اقتصادی با امارات ضرورت دارد؛ این دانش هر چند در ایران وجود دارد، به واسطه تحریم‌های طولانی علیه اقتصاد ایران، با فعالیت‌های تجاری کشور پیوند نخورده است.
یکی دیگر از مسائل فنی موجود در روابط تجاری دوجانبه، ضرورت ایجاد و توسعه بخش‌های حقوقی در شرکت‌های تجاری که قصد همکاری اقتصادی با امارات را دارند، است؛ با توجه به پیچیدگی روزافزون فزآیندها و سازوکارهای تجارت بین الملل، این مسئله بیش از همیشه حیاتی به نظر می‌رسد. تلاش برای جذب سرمایه اماراتی در پروژه‌های زیرساختی که دستکم بر اساس اسناد بالادستی ملی، مورد حمایت سیاستگذار است یک حوزه دیگر برای همکاری به نظر می‌رسد؛ از جمله این گونه همکاری می‌توان به مشارکت امارات با بخش خصوصی و دولتی ایران در پروژه‌های حمل و نقل و ترانزیت، انرژی‌های تجدیدپذیر، توریسم و استارتاپ‌های فعال در زمینه خدمات الکترونیک و هوش مصنوعی اشاره کرد.
در نهایت با توجه به تلاش امارات برای افزایش تولید و صادرات محصولات غذایی، سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های ایرانی در امارات از جمله موضوعاتی است که در گذشته مورد توجه نبوده است. با این حال، با توجه به دسترسی امارات به بازارهایی در سرتاسر جهان، سیاست‌های مالیاتی و آزادی فضای کسب‌وکار در این کشور، اینگونه سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند فرصت‌های مناسبی را در اختیار صنایع غذایی ایران قرار دهد.