اطلاعات: متأسفانه در سالهای گذشته پرتقال‌های تامسون مازندران را پیش از موعد رسیدن چیدند و رنگ آوری کردند، درنتیجه مشتریانی که آنها را خریدند دیگر پرتقال مازندران را نمی‌خرند.
هنوز شهریور تمام نشده به بازار آمد با رنگ و رخی سبزتر از برگ‌های تابستان که حکایت از طعم ترش و بافت نرسیده‌اش دارد. در گذشته اما این طور نبود. خیلی زود که می‌چیدندش، آبان و آذر بود؛ آن‌قدر که پوست نازک تفتدارش با یک انگشت پاره می‌شد و قاچ‌های گوشتالوی سفیدپوشش، آب از لب و لوچه آدم راه می‌انداخت.
نارنگی مازندران این روزها حرمت زیادی ندارد. به جایش نارنگی‌های ژاپنی زودرس است که از سر و کول خریداران و دلالان مرکبات بالا می‌رود!
مرکبات مازندران مثل برنجش، قصه‌های پرغصه زیادی دارد که برداشت زودهنگام میوه یکی از آن‌هاست. در چندسال اخیر، پرتقال تامسون‌های مازندران را سبز سبز می‌چیدند و به سورتینگ‌داران می‌دادند تا رنگ‌آوری‌اش کنند و به چند برابر قیمت در پایتخت بفروشند؛ انگار که گنجشکی را رنگ کنی و به جای قناری بفروشی.
نه کارخانه‌ای که میوه‌های رسیده ترک‌خورده را در آغوش بگیرد، نه صنایع تبدیلی که مرکبات مازندران را به آب‌میوه تبدیل کند و نه صادراتی که دستچین‌ها را به سرزمین دوست بفرستد، هر چه هست رنج مضاعف کشاورز است و هزینه‌های سرسام‌آوری که کمر باغداران را می‌شکند.
این وسط مصرف‌کننده‌هایی هم هستند که اگر زورشان برسد نیم‌نگاهی به پرتقال و نارنگی مازندران می‌اندازند.
آخر قیمت این میوه از روی درخت تا کف بازار از زمین تا آسمان فرق می‌کند؛ بگذریم که سبد هزینه خانوارها هم از قبل با چیزهای سنگین‌تری پر شده است.
نارنگی و پرتقال ما را نمی‌خرند!
ربیع الله صالحی از باغداران باسابقه مازندران است که باغ مرکبات یک و نیم هکتاری‌اش در روستای سید ابوصالح قائمشهر قرار دارد. او به نارنگی‌های برزمین افتاده باغش نگاه می‌کند و می‌گوید: مشکلات باغداری و ارزان خریدن میوه کم نبود که حالا آفت مگس مدیترانه هم دمار از روزگار ما درآورده! درختان نارنگی که بارها سمپاشی شده‌اند حالا میزبان مگس مدیترانه‌ای هستند و میوه‌هاشان یکی یکی به زمین می‌افتد.
او ادامه می‌دهد: همه‌ساله این مشکلات را داریم؛ یک سال محصول خوب و یک سال محصول بد. باغ ما به طور متوسط سالانه ۲۰ تن بار می‌دهد؛ از نارنگی محلی و ژاپنی گرفته تا پرتقال بیروتی و تامسون و خونی چند سالی است که نارنگی ژاپنی هم به محصولات باغی مازندران اضافه شده که به دلیل زودرس بودن، نارنگی محلی را از رونق انداخته.
الان که فصل برداشت مرکبات است، نارنگی را کیلویی چهار تا پنج هزار تومان از ما می‌خرند، در حالی که قیمت تمام شده این میوه خیلی بیشتر است. وضعیت پرتقال تامسون هم بهتر نیست.
سال گذشته تامسون‌های باغ ما را کیلیویی شش هزار و پانصد تومان خریدند. به ما گفتند که پرتقالتان را پاییز نفروشید، بگذارید برای شب عید. ما هم آنها را جعبه زدیم و در انبار گذاشتیم. اما با آمدن پرتقال دولتی به بازار، پرتقال‌های ما را کسی نخرید. ما هم مجبور شدیم بخشی از آنها را به اقوام بدهیم و مابقی هم در انبار پوسید و دور ریختیم!
فکر نمی‌کنم امسال وضعیت بهتری باشد. خریداران عمدتا از استان‌های دیگر می‌آیند و مرکبات ما را به صورت فله‌ای و به نصف قیمت واقعی می‌خرند تا در بازار شهرهای بزرگ به چند برابر قیمت بفروشند.
این باغدار قائمشهری از بالا بودن هزینه‌های باغداری می‌گوید و می‌افزاید: معمولا سالی چند بار باغ مرکبات را سمپاشی می‌کنیم. دفعه اول که همراه با کوددهی است بیشتر از ۲۵ میلیون تومان هزینه می‌شود و دفعات بعدی ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان.
بنده از روش آبیاری قطرهای استفاده کرده ام که امروز اگر یک باغدار بخواهد این کار را بکند باید هزینه‌های زیادی بپردازد. موقع برداشت محصول هم مشکل پرداخت دستمزد کارگر داریم که روزانه ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان برایمان آب می‌خورد. به این موارد باید هزینه‌های بسته‌بندی و خرید سبدهای پلاستیکی را هم اضافه کنیم.
من برنج‌کار هم هستم. برای برنج هم همین شرایط وجود دارد و موقع برداشت، این دلالان و واسطه‌ها هستند که سود اصلی را به جیب میزنند. برای کشاورز چیز دندانگیری باقی نمی‌ماند.
مرکبات مازندران با قسم حضرت عباس!
رئیس اتحادیه باغداران مازندران اما نظر دیگری دارد. محمدرضا شعبانی می‌گوید: باغداران ما نباید برای برداشت محصول خود عجله کنند و میوه نارس به بازار عرضه کنند. ترس از سرما و تغییرات جوی در همه‌جا وجود دارد.
مرکبات مخصوص اقلیم مازندران است. همان‌طور که باغداران سیب دماوند از ترس سرما سیب‌های خود را زود نمی‌چینند، باغداران مرکبات هم باید در این زمینه صبوری کنند. آنها نباید محصولات خود را به صورت فله‌ای بفروشند، بلکه باید با مراجعه به سورتینگ‌داران و بسته‌بندی صحیح، محصولات خود را تجاری‌سازی کنند.
برآورد ما از هزینه تمام شده نارنگی با کیفیت مطلوب، کیلویی ۹ تا ۱۱ هزار تومان است و هیچ باغداری نباید محصول باکیفیتش را زیر این قیمت بفروشد.
باغداران ما باید آموزش ببینند و از میزان سمپاشی و کوددهی در دوره‌های مختلف و روش‌های صحیح مقابله با آفتهای باغی به ویژه مگس مدیترانه آگاهی لازم را داشته باشند.
متأسفانه در سالهای گذشته پرتقال‌های تامسون مازندران را پیش از موعد رسیدن چیدند و در سورتینگ‌ها رنگ آوری کردند. مشتریانی که آنها را خریدند دیگر پرتقال مازندران را نمی‌خرند، چون ترش یا بی‌مزه بود. امروز اگر روی بسته‌بندی مرکبات بنویسند «پرتقال مازندران شیرین و آبدار»، کنارش باید یک قسم حضرت عباس هم بگذارند! همین مسئله باعث شد که مرکبات جنوب جای مرکبات شمال را در بازار بگیرد.
او تأکید می‌کند: با این همه میزان تولید مرکبات در مازندران بیش از نیاز کشور است. در مازندران ۱۲۵ هزار هکتار اراضی باغی وجود دارد که سالانه حدود دو میلیون و ۷۰۰ تا سه میلیون تن مرکبات تولید می‌کنند. دولت باید برای صادرکنندگان و سورتینگ‌داران تسهیلاتی در نظر بگیرد تا آنها بتوانند با تأمین نقدینگی، عمل برداشت و بسته‌بندی مرکبات را به موقع انجام دهند.
متأسفانه در سال گذشته فقط صد میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شد که با توجه به تعداد سورتینگ‌داران و صادرکنندگان استان بسیار ناچیز بود.
شعبانی از تمهیدات دولت برای صادرات مرکبات مازندران به کشور روسیه هم خبر داد و گفت: خوشبختانه با رایزنی‌های انجام شده و تلاشهای استاندار، امسال صادرات مرکبات مازندران با قوت انجام می‌گیرد. با راه‌اندازی خط کشتیرانی بندر امیرآباد، مرکبات مازندران از طریق دریا به کشور روسیه خواهد رسید. در گذشته این کار به صورت زمینی و از طریق بندر آستارا انجام می‌شد که تقریبا یک ماه به طول می‌انجامید.
صادرات امسال بیشتر از پارسال
به سراغ معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مازندران هم می‌رویم. احسان عباس‌پور از الزامی شدن صدور کد بهداشت و سلامت در باغات مازندران می‌گوید: خوشبختانه با همکاری سازمان جهاد کشاورزی، اتاق اصناف و نظام مهندسی، همه باغات مرکبات و کیوی مازندران شناسنامه‌دار شدند و برای محصولاتشان نیز کد بهداشت و سلامت صادر شده است.
سال گذشته مجموع صادرات مرکبات مازندران ۹ هزار تن بود. در حالی که امسال هنوز برداشت نارنگی محلی انجام نشده، صادرات مرکبات به ۱۰ هزار تن رسیده است.
بیشتر صادرات ما به کشورهای اوراسیا و کشورهای حوزه خلیج‌فارس و عراق انجام شده، دولت چین بعد از بازدید خود از باغات مرکبات مازندران، برای خرید این محصول اعلام آمادگی کرده و هند نیز مشتری پر و پا قرص کیوی مازندران است.
او می‌افزاید: یکی از دلایلی که نارنگی ژاپنی (هاشیموتو و نیاگاوا) وارد گونه‌های محلی شد این بود که انشوی مازندران دیررس است و نارنگی ژاپنی زودرس، همین‌طور پرتقال تامسون محلی و تامسون زودرس ننخستینا.
این مسئله باعث می‌شود که برداشت مرکبات از مازندران به دفعات اتفاق بیفتد و بازار را اشباع نکند. ما از باغداران عزیز خواهش می‌کنیم برای برداشت محصولات خود عجله نکنند.
باغداران هر روستا به نوبت میوه‌های خود را بچینند و به صورت تواتری وارد بازار کنند.
اگر یک باغدار، اصول صحیح باغداری را رعایت کند محصولی باکیفیت تولید خواهد کرد که زیر قیمت فروخته نمی‌شود. برای رسیدن به این هدف لازم است که باغداران در حرفه خود سرمایه‌گذاری بیشتری بکنند.
سال گذشته دولت ۱۰۰ میلیارد تومان خط اعتباری برای مرکبات و ۵۰۰ میلیون تومان هم برای کیوی مازندران در نظر گرفت که امسال با افزایش قابل توجهی همراه خواهد بود. پیش‌بینی ما از ذخیره‌سازی امسال هم سه تا چهار برابر سال گذشته است.
آنچه که مسلم است دولت نمیتواند همه هزینه‌ها را تأمین کند. سورتینگ‌داران و صادرکنندگان خودشان باید سرمایه‌گذاری کنند.
از بگومگوهای همیشگی بین مسئولان و کشاورزان که بگذریم، این مرکبات مازندران است که تاوان انداختن توپ در زمین دیگری را پس می‌دهد.
سرزمینی که یک روز به برنج و مرکبات مرغوبش غره بود، حالا باید چشم بدوزد تا این دو محصول استراتژیکش در کدام انبار جا خوش می‌کند تا سر آخر از جیب گشاد دلالان سر در بیاورد.
بالا بودن هزینه‌های کشاورزی، ارزان خریدن محصول از کشاورز، نبود زیرساخت‌های صادراتی، صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، انگیزه کشت را از تولیدکنندگان گرفته و آنها را به سمت فروش زمینهایشان سوق می‌دهد؛ زمینهایی که نگین کشاورزی و منابع طبیعی ایران محسوب می‌شوند و در معرض ویلاسازی قرار دارند.