فردای اقتصاد: هر چند کارنامه بانک مرکزی در انتشار آمارهای پولی معمول در نیمسال اول ۱۴۰۲ اصلاً روشن نبوده، اما آمارهای پراکنده این نهاد خبر از کاهش رشد پول می‌دهد که نشان‌دهنده افت انتظارات تورمی در شش ماه گذشته است. رشد پول تا پایان مهر ۳۹ درصد اعلام شده که البته همچنان بالاتر از رشد حدوداً ۲۷ درصدی نقدینگی در ماه‌های گذشته است.
رشد و سهم پول از نقدینگی از چه اتفاقی در اقتصاد خبر می‌دهد؟
هر چه تورم مورد انتظار آحاد اقتصادی بیشتر باشد، تمایل کمتری به نگهداری پول وجود دارد و خرید دارایی و کالاهای بادوام در اولویت قرار می‌گیرد. از سوی دیگر وقتی نرخ بهره برای انواع سپرده‌ها از تورم انتظاری کمتر است، سپرده‌گذاری در بانک لزوماً به‌صرفه نخواهد بود. در چنین شرایطی، پول (شامل اسکناس و حساب‌های جاری) با سرعت زیادی دست به دست می‌شود اما به شبه‌پول (مجموعه سپرده‌های بانکی قرض‌الحسنه و مدت‌دار) تبدیل نمی‌شود. این همان اتفاقی است که طی سال گذشته افتاد و سهم پول از نقدینگی را از ۲۵ درصد هم فراتر برد. پول با سرعت بسیار بیشتری از نقدینگی در حال رشد بود و نرخ رشد سالانه آن از دی‌ماه پارسال تا فروردین امسال حول ۷۰ درصد قرار داشت.
هر چند کارنامه بانک مرکزی در انتشار آمارهای پولی معمول در نیمسال اول ۱۴۰۲ اصلاً روشن نبوده، اما آمارهای پراکنده‌ای که در گزارش‌های رسانه‌ای این نهاد مطرح می‌شود، تصویری از وضعیت این چند ماه می‌دهند. در آخرین گزارش رسانه‌ای، وبسایت بانک مرکزی مدعی شده رشد پول تا پایان مهرماه به ۳۹ درصد رسیده است. این رشد به معنی کاهش قابل توجه رشد پول از ابتدای سال است که در نمودار بالا هم نمایان است.
کاهش رشد نقدینگی ادامه پیدا می‌کند؟
هم‌زمان از آمارهای پراکنده دیگر می‌توان فهمید که رشد سالانه نقدینگی تا پایان شهریور حدود ۲۷ درصد بوده است. هم‌زمان آماری از رشد پایه پولی، دیگر متغیر پولی اساسی، در دو ماه گذشته وجود ندارد و آخرین آمار (باز هم ارائه‌شده در گزارش‌های رسانه‌ای و نه فنی) خبر از رشد ۴۱ درصدی پایه پولی تا پایان مردادماه می‌دهد.
در ریشه‌یابی این که چطور طی سال گذشته همراه با افزایش رشد پایه پولی (یعنی پول اضافه‌شده به اقتصاد توسط بانک مرکزی که در نظام بانکی منجر به نقدینگی چند برابری می‌شود) رشد نقدینگی کاهشی بود، این توضیح وجود داشت که با افزایش سهم پول و نتیجتاً کاهش سهم شبه پول، یعنی بخشی از نقدینگی که در بانک‌ها می‌تواند با ضریب فزاینده افزایش پیدا کند، تبدیل پایه پولی به نقدینگی کند شده اما این موضوعی دائمی نیست و البته این نوع کاهش رشد نقدینگی که با افزایش رشد پول هم‌زمان است، لزوماً به کاهش تورم منجر نمی‌شود.
اما طی نیمسال ابتدایی ۱۴۰۲، سکونی پس از تب و تاب گذشته بازارهای دارایی به وجود آمد که با کاهش انتظارات تورمی همبستگی داشت. در نتیجه می‌شد حدس زد که سهم پول تا حدی کاهش خواهد یافت. آمار اخیر بانک مرکزی این موضوع را تأیید می‌کند. کاهش رشد نقدینگی و پول همه خبرهای خوبی برای تورم هستند، اما نگرانی‌های اصلی را از بین نمی‌برند چرا که به نظر می رسد موتور اصلی تورم، کسری بودجه دولت، دستخوش تغییر جدی نشده است (در این باره گزارش اخیر فردای اقتصاد را بخوانید: برآورد کسری بودجه ۳۸۰ هزار میلیارد تومانی). به هر صورت، کسری بودجه دولت از جایی تأمین می‌شود که نهایتاً نمی‌تواند به «چاپ پول» منجر نشود. با تداوم ناترازی دخل و خرج محقق‌شده دولت، روند کاهشی برخی آمارهای پولی موقتی خواهد بود و تورم مهار نخواهد شد.