شفقنا: پاکستان به ۱.۷۳ میلیون مهاجر و پناهجوی «غیرقانونی» افغانستان تا اول نوامبر مهلت داده بود که آن کشور را داوطلبانه ترک کنند، در غیر آن، صورت اجباری اخراج می‌شوند.
دیروز پولیس در شماری از مناطق آن کشور از طریق بلندگوهای مساجد، به پناهجویان هشدار دادند که این کشور را ترک کنند و به ساکنان پاکستانی نیز هشدار دادند که مهاجران و پناهجویان بدون اسناد را در خانه‌های خود جای ندهند.
سرفراز بوگتی، وزیر کشور موقت پاکستان دیروز اعلام کرد که عملیات برای اخراج پناهجویان از سوی پولیس این کشور با یک روز تأخیر، از روز دوم نوامبر آغاز می‌شود.
پس از تعیین ضرب الاجل از سوی پاکستان به مهاجران و پناهجویان، هزاران نفر در روزهای گذشته به افغانستان بازگشته‌اند.
بر اساس گزارش منابع مرزی، تنها دیروز حدود بیست هزار نفر از پاکستان به سمت مرزهای افغانستان هجوم آوردند تا وارد افغانستان شوند.
اما چرا مسئله اخراج مهاجران و پناهجویان اهل افغانستان از پاکستان نگران‌کننده است و با واکنش‌های گسترده مواجه شده است؟
«بی سرپناهی در وطن»
بیش از یک میلیون هفت صد هزار مهاجر و پناهجو از پاکستان زمانی اخراج می‌شود که افغانستان گرفتار یک بحران بشردوستانه بی‌سابقه از زمان تسلط دوباره طالبان است.
حتی پیش از وقوع زمین لرزه مرگبار هرات و تعیین ضرب الاجل پاکستان برای مهاجران و پناهجویان، سازمان ملل متحد اعلام کرده بود که در این کشور ۲۹.۲ میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه است و ۱۵ میلیون نفر نمی‌دانند که وعده بعدی غذایی آنها از کجا می‌آید.
اکنون نهادهای حقوق بشری و امداد رسان بین‌المللی می‌گویند که با وقوع زمین لرزه در هرات بحران بشری در این کشور گسترده شده و اخراج مهاجران و پناهجویان از پاکستان، باعث خواهد شد که این بحران تبدیل به «فاجعه بشری» شود.
علاوه بر این، بسیاری از مهاجران و پناهجویان اهل افغانستان، سال‌ها در پاکستان زندگی کرده‌اند و در داخل افغانستان نه خانه و سرپناهی دارند و نه دوست و آشنایی و اخراج آنان از پاکستان، باعث خواهد شد که داخل افغانستان «بی سرپناه» شوند.
سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید که اکنون جان، مال و حقوق بسیاری از مهاجران و پناهجویان اهل افغانستان در پاکستان در خطر است و آنها از جایی که «پناه گرفته اند» اخراج می‌شوند.
کمیساری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد پیش از این و با اشاره به بحران بشری و نزدیک شدن به فصل سرما در افغانستان، از پاکستان خواسته بود که برای جلوگیری از یک «فاجعه بشری» از اخراج مهاجران و پناهجویان اهل افغانستان خودداری کند.
اما مقام‌های پاکستان تا اکنون از این تصمیم صرف نظر نکرده‌اند و همچنان بر اخراج مهاجران و پناهجویان «غیرقانونی» تأکید می‌کند.
«خطر گرفتاری از سوی طالبان»
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، بسیاری از روزنامه نگاران، فعالان مدنی و فعالان حقوق بشر برای حفاظت از جان شان، مجبور به فرار از این کشور شدند.
بسیاری از آنان از ترس طالبان، به کشور پاکستان پناه بردند و در بیش از دو سال گذشته در تلاش بوده‌اند که به کشورهای سوم منتقل شوند.
با تصمیم جدید دولت پاکستان، بسیاری از این افراد نیز در معرض خطر اخراج اجباری از آن کشور قرار گرفته است و این مسئله نگرانی‌های گسترده را برانگیخته است.
سازمان عفو بین‌الملل شب گذشته و در آخرین بیانیه خود در این مورد نوشت که «تعداد قابل توجهی از پناهجویان افغانستان از جمله روزنامه نگاران، مدافعان حقوق بشر، زنان معترض، هنرمندان و مقامات سابق دولتی و پرسنل امنیتی نیز در صورت اجبار به بازگشت به افغانستان در معرض خطر آزار و اذیت و سرکوب توسط طالبان قرار خواهند گرفت.»
این نهاد افزوده که «جان و حقوق پناهندگان افغانستان به دلیل شکست دسته جمعی دولت پاکستان و جامعه بین‌المللی در سهیم شدن مسئولیت حمایت از آنها در خطر است. این به سادگی غیرقابل قبول است.»
مونسه مبارز، از زنان معترض افغانستان که به پاکستان پناه گرفته نیز می‌گوید که «در یک شرایط اضطراری به این کشور پناه گرفته‌اند و در شرایط اضطراری امکان تطبیق پرنسیپ‌های قانونی برای آنان وجود نداشت.»
خانم مبارز می‌گوید که در شرایطی که مهاجران و پناهجویان برای حفظ جان شان به سمت پاکستان فرار کردند، امکان دریافت اسناد قانونی برای آنها وجود نداشت و آن شرایط یک «شرایط استثنایی» بود.
صنم کبیری، از فعالان زن دیگر اهل افغانستان می‌گوید که چهار ماه تحت پیگرد طالبان قرار داشت و پس از آن مجبور شد که افغانستان را ترک کند و به پاکستان پناه بگیرد.
آنان می‌گویند که بسیاری از فعالان زن، هنرمندان، روزنامه نگاران و مقام‌های سابق افغانستان اگر به آن کشور بازگردانده شوند، بار دیگر در معرض بازداشت، شکنجه، زندانی شدن و حتی کشته شدن از سوی طالبان قرار خواهند گرفت.
هرچند که سازمان‌های بین‌المللی هنوز در تلاش هستند که پاکستان را وادار کند تا مکانیسمی برای شناسایی افراد در معرض خطر روی دست کرد و از اخراج همه مهاجران و پناهجویان بدون اسناد، خود داری کند، اما تا اکنون توافقی در این زمینه حاصل نشده است.
طالبان هرچند ادعا می‌کنند که آمادگی‌های لازم را برای پناهجویانی که اخراج خواهند شد روی دست گرفته اند، اما عملا امکانات رسیدگی به بیش از یک میلیون و هفت صد هزار مهاجر و پناهجو را در اختیار ندارند و آوارگی و بی‌پناهی در وطن در انتظار آنها خواهد بود.