دیروز محسن بیدی، روزنامه‌نگار با انتشار این فیلمی در اینستاگرام خود نوشته بود: «شرح یک خبر خوب... در میان اخبار مایوس کننده این روزها ناگهان خبر بسیار خوبی که امید و زندگی به همراه دارد هم به گوش رسید که این خبر مهم مربوط میشه به شناسایی یکی از بزرگترین سفره‌های آب زیر زمینی آب جهان در ایران است، اما امروز در یک نشست، گزارش کارشناسان را شنیدم که این موضوع با آزمایش‌های صورت گرفته به قطعیت رسیده است.
یک سفره آب زیر زمینی که از کوه‌های هندوکش و از طریق منطقه سیستان وارد ایران می‌شود و پس از طی کردن منطقه کویری ایران، به خلیج فارس و دریای عمان می‌ریزد. عظمت این سفره آبی که به شکل رود در عمق ۱۰۰۰متری زمین در جریان است، اکنون کل مصرف آب شرب کشور طبق آمار سال ۹۶ حدود ۷ میلیارد متر مکعب است. این سفره زیر زمینی بیشتر از ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعب آب سالم و شیرین در خود جای داده است. یعنی معادل حدود ۱۷۳ سال مصرف آب شرب کل ایران.»
پای پیمانکاران و مشاوران حوزه آب در میان است؟
حجت میان‌آبادی، کارشناس سیاست‌گذاری آب در توییتر خود در این زمینه نوشت: «این خبر که در شبکه‌های مختلف دست به دست می‌چرخد نادرست و غیرواقعی است. این خبر کذب برای سال‌ها پیش است و تقریبا این سومین سالی است که این مطلب نادرست به اسم کشف جدید مجدد بازنشر می‌شود. این مطلب مشابه همان نظرسنجی گوگل برای نام خلیج فارس است.»
او در ادامه نوشته: «این دست اقدامات یکی از ابزارهای همیشگی برخی شرکت‌ها و پیمانکاران و مشاوران و ... برای «دستور کارگذاری» برخی راهکارها در دستور کار سیاستگذاران و سیاستمداران بوده است. به بیان ساده، یکی از تکنیک‌های قدیمی در حوزه آب در دهه‌های گذشته به‌ویژه دهه اخیر.»
فاضلی: تولیدکنندگان خبر درکی از آن ندارند
در همین رابطه محمد فاضلی، جامعه‌شناس در این زمینه نوشته: «کسانی که از این اخبار تولید می‌کنند، اگر حقه‌باز نباشند؛ حداقل نه درکی از سفره آب زیرزمینی دارند، نه اندازه ۱۰۰۰ میلیارد مترمکعب را می‌دانند، نه مصرف آب ایران را خبر دارند.»
فارس در گزارشی در همین رابطه به ابعاد پرداخت به پروژه آب‌های ژرف نوشته است. در این گزارش آمده:
جدای اینکه محتوای فیلم منتشر شده مرتبط با سال ۱۳۹۷ است، انتشار این فیلم یک بار دیگر پروژه آب‌های ژرف را بر سر زبان انداخته است. بحث پیرامون ذخایر آب موجود در اعماق بسیار زیاد زمین، مدت‌ها است که در افکار عمومی مطرح شده است. فارغ از درست و غلط بودن این روایت‌ها، پروژه اکتشاف آب از اعماق بسیار زیاد موسوم به آب‌های ژرف مدتی است که در دستور کار برخی از نهادهای دولتی کشور قرار گرفته است.
در همین راستا و به منظور آگاهی بیشتر از پروژه اکتشاف آب‌های ژرف در گزارشی به این مسئله می‌پردازیم.
منشا آب‌های ژرف کجاست؟
بر اساس جزئیات رسیده از اکتشافات پروژه آب‌های ژرف به دست خبرنگار فارس، اکتشاف پروژه آب‌های ژرف مرتبط با منابع آبی است که در عمق قابل توجه از سطح زمین وجود دارد. بر اساس اطلاعات موجود، این حوضه‌های آبی زیرزمینی در حقیقت مسیرهای آبی هستند که از ارتفاعات سرچشمه گرفته و در نهایت نیز به صورت چشمه‌های شیرین از کف دریای عمان سر در می‌آوردند.
در حقیقت در ارتفاعات هندوکش آب به شکل برف یا باران تزریق می‌شود و از شکست‌هایی که در زمین وجود دارد وارد اعماق و لایه‌های زمین می‌شود و طی مسیر به منطقۀ سیستان می‌رسد و از سیستان هم عبور می‌کند و در نهایت یک جایی در سطح زمین شارژ می‌شود که به نظر در سطح دریای عمان به صورت چشمه‌های آب شیرین بیرون می‌زند.
جزئیات روند اکتشافات آب‌های ژرف
در همین رابطه، پس از مشخص شدن منطقه سیستان و بلوچستان به عنوان منطقه اکتشاف آب‌های ژرف؛ مرحله تحلیل‌های اولیه آغاز شد و ایستگاه‌های مگنتو تلوری در محل استقرار یافت. در روش مگنتو تلوری، امواج الکترومغناطیس را به اعماق زمین می‌فرستند و سپس با رفت و برگشت این‌ها و تغییری که در بسامد امواج به وجود می‌آمد، می‌توان فهمید که در کدام لایه آب وجود دارد و در چه عمقی است.
پس از تحلیل‌های مگنتوتلوری در گام بعدی، حفر چاه عمیق برای اکتشافات تکمیلی در دستور کار قرار گرفت. نکته قابل توجه اینکه در مرحله اکتشاف تکمیلی و حفر چاه، وزیر نیرو وقت، با مصوبه‌ای از هیئت دولت، بودجه ۲۵ میلیارد تومانی برای این کار گرفتند.
بر اساس اطلاعات رسیده به خبرگزاری فارس، در این مرحله، حفاری تا عمق ۲۲۰۰ متر پیش رفت اما بودجه مصوب به انتها رسید و در این گام ۱۳ میلیارد تومانِ دیگر به پروژه تزریق شد تا شاهد حفاری در عمق ۳۸۰۰ متر باشیم که در این عمق چاه با تعدادی لایه آب‌دار مواجه شد.
نتایج به دست آمده از چاه اکتشافی اول در منطقه سیستان
بر اساس مستندات موجود از نتایج چاه اول، تعدادی لایه آب دار شامل چند جریان شناسایی شد، اولین جریان در عمق ۸۰۰ متری، دومین جریان در عمق ۱۲۰۰ متری و سومین لایه آب‌دار نیز در عمق ۱۸۰۰ متر و همین‌طور ۵ جریان در ۵ عمق مختلف دیگر به ثبت رسید.
در مرحلۀ بعد باید مطالعات آب‌شناسی انجام می‌شد تا پارامترهایی نظیر شوری یا EC آب، وجود مواد خطرناک و رادیو اکتیو اندازه‌گیری شود. بر این اساس، آزمایش‌ها نشان داد که آب موجود مواد رادیواکتیویته ندارد.
بر این مبنا متوسط شوری کل لایه‌های آب‌دار نیز حدود ۲۰۰۰۰ بود که این شوری در حد شوری آب دریای خزر است.
استحصال آب از آب ژرف سیستان نیاز به انرژی برای پمپاژ دارد
به گزارش فارس، بر اساس اطلاعات مستند رسیده به خبرنگار فارس، در چاه ابتدایی، یک جریان پرفشار هیدرولیکی وجود داشت که زمینه انتقال آب تا یک عمقی آب را بالا می‌آورد و از آن عمق به بعد باید از پمپ برای بالا آوردن آب استفاده می‌شد.
در همین راستا، محمد پورحمید، استاد دانشگاه در رابطه با پروژه آب ژرف می‌گوید: کل اطلاعات موجود از آب‌های ژرف مرتبط با اطلاعات اکتشافی است که از جنوب شرق کشور به دست آمده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: متاسفانه دستگاه اجرایی که وظیفه اکتشاف را بر عهده دارد، اطلاعاتی از جزئیات به‌دست آمده خصوصا از چاه‌های شماره ۲ و ۳ منتشر نکرده و همین مسئله ابهامات درباره این پروژه را بیشتر از گذشته پررنگ کرده است.
وی افزود: اینکه به واسطه خروجی آب از یک چاه اکتشافی، حرف از پیدا شدن منبع آب ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعبی بزنیم، حرف غیر علمی است و باید به این پروژه با دید اکتشافی و عدم قطعیت نگاه کرد.
پورحمید گفت: نکته مهم اینکه این آب بر اساس اطلاعات اکتشافی، شوری بالایی دارد و برای استحصال باید انرژی صرف شود، مضاف اینکه فرآنید حفاری هم بسیاری پرهزینه است و اقتصاد پروژه در این شرایط بسیار مهم است.
به گزارش فارس، با توجه به اطلاعات موجود به نظر می‌رسد، اظهارنظر پیرامون نتایج اکتشافات آب ژرف حداقل در این مرحله صحیح نبوده و فعلا نباید مصارف کشور را با اتکا به این منابع تشدید کنیم.