فردای اقتصاد: بورس تهران پس از آنکه روز سه‌شنبه به ریزش ۱۰ روزه سهام ایستی موقتی داده بود، امروز مجددا به مسیر نزولی بازگشت و نماگر اصلی تالار شیشه‌ای افتی ۰.۲۹ درصدی را ثبت کرد. نماگر هموزن نیز ۰.۰۹ درصد کاهش ارتفاع داد. ارزش معاملات خرد سهام کمتر از ۲۵۰۰ میلیارد تومان بود و حقیقی‌ها نیز به فروش ادامه دادند و در جریان دادوستدهای روز چهارشنبه، مالکیت سهامی به ارزش ۱۳۳ میلیارد تومان را به سهامداران عمده واگذار کردند. در صندوق‌های بادرآمد ثابت اما شرایط متفاوت بود و شاهد ورود ۲۴۳ میلیارد تومانی سرمایه‌های حقیقی بودیم.
نگاهی به روند ارزش معاملات صندوق‌های درآمد ثابت از زمان شروع ریزش تاریخی بورس از اواسط مرداد ماه سال ۱۳۹۹ و همچنین میزان ورود و خروج پول به این صندوق‌ها طی هفته‌های گذشته نیز از ترافیک سنگینی در ورودی‌ها این پناهگاه برای بورسی‌ها خبر می‌دهد.
از زمان شروع روند ریزشی سنگینی که استارت آن ۲۵ ماه پیش‌تر خورد، همواره این سوال مطرح بوده است که پول‌های خارج شده از چرخه معاملات سهام، به سمت چه مقصدی حرکت می‌کنند؟ ردیابی این سرمایه‌ها به دلیل نبود شاخص‌های مشخص و دقیقی از بازارهای مختلف کار ساده‌ای نیست اما به نظر می‌رسد که طی این مدت بخش قابل توجهی از این پول‌ها از ریسک‌پذیری بالایی برخوردار نبودند، صندوق‌های درآمد ثابت را به عنوان پناهگاهی برای خود برگزیدند.
این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که خروج پول از سهام و ورود آن به صندوق‌های درآمد ثابت نشان از توقف‌های مقطعی بورسی‌ها در جهت خرید سهام است تا هر زمان که شرایط به مراد بازار سرمایه بچرخد، این پول‌های پارک شده با سرعت به بازار سهام بازگردند و محرک خوبی برای تغییر جهت نماگرهای بورس تهران به سمت اهداف بالاتر باشند.
رفت و آمد روزانه بورسی‌ها
اگر به روند ورود و خروج پول به صندوق‌های درآمد ثابت طی یک سال گذشته نگاهی بیاندازیم، رابطه جالبی بین حرکت شاخص کل بورس و رفت و آمد پول بورسی‌ها به صندوق‌ها دیده می‌شود. در برهه‌هایی که روند نماگر اصلی بازار صعودی بوده است، اکثر روزها پول از صندوق‌های درآمد ثابت خارج شده و با ورود به سهام به افزایش قیمت‌ها دامن زده است و همچنین در روندهای نزولی اتفاقی معکوس رخ داده و شاهد رشد ورود پول به این صندوق‌ها هستیم.
برای مثال در برش زمانی مهر تا بهمن ۱۴۰۰ که شاخص کل بورس شرایطی کاهشی را دنبال می‌کرد، مقایسه روزهای ورود و خروج پول به صندوق‌ها نشان از برتری ورود پول دارد. بالعکس با تغییر مسیر سهام از اواخر سال گذشته تا خردادماه ۱۴۰۱، به دلیل وضعیت مناسب بازار سهام و رشد قیمت‌ها شاهد خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت و بازگشت آن به بخش سهام بودیم. این روند اما از خردادماه تا به امروز مجدد تغییر کرد.
این موضوع نشان از این واقعیت دارد با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از ریسک‌های موجود در بازار سهام همانند اتفاقاتی که طی دو سال گذشته رخ داده است، توسط سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت پوشش داده می‌شود و افرادی که با سرمایه خود توانایی ورود به بازارهایی مانند مسکن را ندارند یا تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن‌ها و تحمل ریسک ندارند، این صندوق‌ها را به عنوان پناهگاهی برای خود برمی‌گزینند تا بتوانند بخشی از جاماندگی تورمی خود را جبران کرده و عایدی‌های دوره‌ای نیز داشته باشند.
کوچ سرمایه‌ها به پناهگاه؟
نگاهی به روند ارزش معاملات روزانه صندوق‌های با درآمد ثابت از زمان شروع ریزش تاریخی بورس در اواسط مرداد ۱۳۹۹ تا به اکنون، نشان می‌دهد که ارزش معاملات این صندوق‌ها با شیب ملایمی در حال افزایش است که از حرکت بیشتر سرمایه به آن‌ها خبر می‌دهد.
در برهه‌هایی از زمان، ارزش معاملات صندوق‌ها با نوسانات زیادی همراه بوده است که مقایسه آن با روند شاخص کل بورس به خوبی دلایل این موضوع را نشان می‌دهد. به طور کلی ورود تعداد بسیار زیادی از عموم مردم به بورس تهران در سال ۹۹ و ضرر و زیانی که در ادامه تجربه کردند، باعث شد که صندوق‌های درآمد ثابت به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم شناخته شود و به مرور استقبال به آن‌ها افزایش یافت. از سمت دیگر این صندوق‌ها به دلیل مزایایی که نسبت به بانک‌ها دارند از جمله درصد سود بالاتر، نقدشوندگی بیشتر و... به عنوان اولین جایگزین سپرده بانکی شناخته می‌شود که این موضوع نیز تعداد بیشتری از افراد را به سرمایه‌گذاری در آن‌ها سوق داد.
از اواخر سال گذشته به یکباره شاهد جهش ارزش معاملات روزانه این صندوق‌ها هستیم که دو دلیل عمده دارد. از سمتی لحاظ مالیات بر سود سپرده حقوقی‌ها در بودجه سال ۱۴۰۱ باعث شد که بخش عظیمی از این سپرده‌ها به صندوق‌های با درآمد ثابت کوچ کنند که البته چندی پیش این قانون به طور کامل لغو شد اما به نظر می‌رسد که همچنان این صندوق‌ها جایگزین قابل قبولی برای سرمایه‌ها نسبت بانک بوده‌اند. البته می‌توان از زاویه‌ای دیگر نیز افزایش سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها را تحلیل کرد. مدتی است که بانک‌های کشور برای جذب سپرده، به پرداخت سودهای بالاتر نسبت به سود مصوب ۱۸ درصدی بانک مرکزی روی آورده‌اند و از همین رو صندوق‌های با درآمد ثابت نیز سودهای اعلامی خود را برای جذب سرمایه بیشتر افزایش داده‌اند که در شرایط کنونی بورس تهران شاید مشکلات زیادی را برای آن‌ها ایجاد کند. این جنگ نرخ نیز بخشی از افزایش ارزش معاملات در این صندوق‌ها را به خود اختصاص داده است. به طوری که عدد آن از زیر ۵۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۹ در برخی روزها حتی به بالای ۲۴۰۰ میلیارد تومان در سال جاری نیز رسیده است.
در مجموع اما می‌توان عنوان کرد که صندوق‌های درآمد ثابت درحال حاضر به پناهگاهی برای پول‌های خارج شده از سهام تبدیل شده است به طوری که بورسی‌ها با پارک سرمایه‌های خود در این صندوق‌ها به دنبال یافتن موقعیتی مناسب برای برگشت به بازار می‌گردند.