اسناد هویتی در ایران سند رسمی هویت و تابعیت ایرانی هستند و جهت شناسایی ایرانیان و احراز هویت آنها به‌کار می‌روند. از مهم‌ترین اسناد هویتی ایران می‌توان به شناسنامه و کارت شناسایی ملی اشاره کرد.
شناسنامه یکی از اسناد هویتی در ایران است که سازمان ثبت احوال کشور موظف است آن را برای هر شهروند ایرانی صادر کند. نخستین شناسنامه ایرانی در دوران قاجار و در تاریخ ۳ دیماه ۱۲۹۷ برای بانویی صادر شد.
با ورود سیستم قانون‌گذاری در ایران و نظام‌مند شدن ثبت چهار رویداد (تولد، مرگ، ازدواج و طلاق) اداره‌ای برای ثبت این چهار رویداد ایجاد شد. در آن دوران حساسیت‌ها برای استفاده از واژه‌های عربی نزد ایرانیان به این صورت امروزی نبود. از همین رو نام این اداره را «ثبت احوال اربعه» گذاشتند که البته بعدها اربعه حذف شد.
سندی که این احوال چهارگانه در آن ثبت می‌شد را سِجِل نامیدند البته توده مردم کم‌سواد آن دوران به اشتباه این سند را سه جلد می‌گفتند در حالی که یک جلد بیشتر نداشت. بعدها سِجِل را شناسنامه نام نهادند. ولی هنوز بعضی کهنسالان از سه جلد یا سِجِل یا سجیل در گفتار خود به جای شناسنامه استفاده می‌کنند.
از نکات جالب توجه اینکه با ملاحظه شناسنامه‌های ابتدایی مشاهده می‌شود نقش مهرهای مختلفی بر روی آنها زده شده است (مهر قند و شکر، جیره بندی، سرشماری و...) که وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن زمان را هم تا اندازه‌ای برای ما روشن می‌کند.
شناسنامه‌های سبز و قهوه‌ای گذرنامه‌ای
شناسنامه‌های جدید که در اندازه و شکل شبیه «گذرنامه» است، بر اساس گروه سنی زیر ۱۵ سال و بالای ۱۵ سال به ترتیب با رنگ‌های سبز و قهوه‌ای صادر می‌شود. سازمان ثبت احوال در فاز اول این طرح برای نوزادان اقدام به صدور شناسنامه‌های رایانه‌ای کرد این شناسنامه‌ها با جلدی به رنگ سبز و بدون فضای عکس صادر می‌شود. همچنین ثبت احوال در این مرحله برای آن دسته از متقاضیانی که با رسیدن به سن ۱۵ سالگی برای عکس‌دار کردن شناسنامه خود مراجعه کنند نیز شناسنامه‌هایی با جلد قهوه‌ای صادر می‌کند.
شناسنامه‌های جدید از نظر اطلاعات مندرج تفاوتی با شناسنامه‌های قبلی ندارند و تنها فضایی برای ثبت کد ملی دارد که پیش از این در شناسنامه‌های قبلی نبوده است. ارتقای ضریب ایمنی و امنیتی شناسنامه‌ها و درج مشخصات سجلی و هویتی افراد به صورت ماشینی از مهم‌ترین ویژگی‌های شناسنامه‌های جدید است و وجود لمینیت و الصاق هولوگرام در صفحه اول شناسنامه‌های رایانه‌ای از دیگر ویژگی‌های این شناسنامه‌ها است.
تعویض شناسنامه‌های قدیمی اجباری است
هاشم کارگر رئیس سازمان ثبت احوال کشور در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اجباری بودن تعویض شناسنامه‌های قدیمی می‌گوید: سالانه حدود ۳میلیون و ۵۰۰هزار تا ۴ میلیون شناسنامه جدید صادر می‌شود؛ اما امکان دارد این شناسنامه‌ها درخواست‌های تکراری هم باشند یعنی مثلا مواردی که فرد قصد عکس‌دار کردن شناسنامه را دارد و یا شناسنامه مخدوش یا مفقود شده است.
وی درباره تعیین بازه زمانی برای تعویض شناسنامه‌ها نیز اظهار می‌کند: قطعا الزام برای جدید کردن شناسنامه‌ها وجود دارد، در حالی که بازه زمانی برای آن تعریف نشده است، ولی افراد برای دریافت خدمات دچار مشکل می‌شوند؛ لذا توصیه این است که افراد هرچه سریع تر مراجعه کنند و شناسنامه‌های جدید را دریافت کنند چرا که باعث می‌شود در کشور راحت تر خدمات دریافت کنند و مشکلی برای آنها ایجاد نشود و از سوی دیگر پایگاه اطلاعاتی سازمان ثبت احوال نیز کامل تر شده و برای ارائه خدمات الکترونیک به شهروندان نیز کار تسهیل می‌شود.
منبع: ایسنا