فردای اقتصاد: همزمان با اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان، سیدابراهیم رئیسی به متولیان تجاری و دستگاه دیپلماسی کشور چند ماموریت داد که از جمله آن می‌توان به توسعه تجارت آزاد اشاره کرد. بر این اساس، متولیان تجاری دو میدان را برای تجارت آزاد باید در دستور کار قرار دهند: «اوراسیا» که پیش از این نیز در دستور کار بود و «شانگهای».
زمان عملیات اول تجارت آزاد اعلام شده است؛ آنطور که از اظهارنظر جدید رئیس سازمان توسعه تجارت برداشت می‌شود ۸۰درصد اقدامات در زمینه ارتقای موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا به سطح تجارت آزاد به نتیجه رسیده است. علیرضا پیمان پاک می‌گوید: آذرماه بحث کارشناسی را نهایی خواهیم کرد و مورد امضا قرار می‌گیرد و برای تصویب به مجالس می‌رود. این اولین تجربه تجارت آزاد ایران خواهد بود. کشورهای اوراسیا اکثرا عضو سازمان سازمان همکاری شانگهای هستند و رئیس جمهور پیشنهاد دادند که بحث تجارت آزاد را در حوزه شانگهای نیز دنبال کنیم. وی در یک برنامه تلویزیونی همچنین در مورد سایر دستورات رئیس جمهوری در جریان حضور در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان، اظهار کرد: یکی از این موارد، تجارت کالا بود تا از فرصت اجلاس استفاده و برای توسعه تجارت بین کشورهای عضو شانگهای اقدامات لازم انجام شود. در پنج ماه منتهی به مرداد سال ۱۴۰۱، رشد قابل توجهی درخصوص صادرات با اعضای شانگهای داشتیم و صادرات ما بیش از ۹میلیارد دلار بود. این نشان از دیپلماسی فعال در خصوص کشورهای عضو شانگهای دارد.
وی ادامه داد: در جلساتی که رئیس جمهوری با روسای کشورهای عضو شانگهای داشتند، بر توسعه تجارت و رفع موانع و چالش‌ها تاکید شد. در بحث مالی و بانکی با کشورهایی مثل روسیه، بلاروس و قزاقستان، اقدامات خوبی انجام داده‌ایم تا از مسیرهای جایگزین استفاده کنیم. علاوه بر این حذف دلار و یورو در دستور قرار داده خواهد شد و به طرف های مقابل پیشنهاد استفاده از بیمه‌ها و کانال‌های مالی جدید که بانک مرکزی ایران در نظر گرفته، ارائه شد.
تجارت آزاد در دو میدان
به گزارش «فردای اقتصاد»، سند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای ۲۶شهریورماه سال گذشته به تایید سران سازمان همکاری شانگهای در اجلاس بیست و یکم در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان رسید و در جریان اجلاس بیست و دوم در شهر سمرقند ازبکستان، به‌صورت رسمی، عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای از سوی رئیس جمهور ازبکستان اعلام شد. سازمان همکاری شانگهای با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای تحت‌عنوان گروه «شانگهای۵» ایجاد شد.
در سال ۲۰۰۱ با پذیرش عضویت ازبکستان و رسیدن تعداد اعضا به ۶کشور نام آن نیز به سازمان همکاری شانگهای تغییر کرد. غیر از اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد از آن ایران، پاکستان و هند و سپس افغانستان در سال ۲۰۱۲ و پس از آن بلاروس به‌عنوان عضو ناظر به سازمان پیوستند. در سال ۲۰۱۵ این سازمان با عضویت هند و پاکستان موافقت کرد و عضویت آنها در سال ۲۰۱۷ به‌تصویب رسید.
ایران نیز در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۵ درخواست عضویت دائم خود را ارائه کرد. از ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ کشورهای ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان، نپال، کامبوج، ترکیه و سریلانکا نیز متقاضی عضویت در این سازمان‌اند. محدوده جغرافیایی سازمان شانگهای حدود ۶۰ میلیون کیلومترمربع و جمعیتی آن حدود سه میلیارد نفر است. چارچوب توافقنامه همکاری اقتصادی کشورهای عضو این سازمان برای تشکیل منطقه آزاد تجاری نیز نخستین‌بار در نشست ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۳ تهیه و به امضا رسید.
البته سازمان همکاری شانگهای یک سازمان سیاسی- امنیتی است که به‌تدریج گزاره‌های اقتصادی به اهداف آن اضافه شده است. براساس اطلاعات موجود در سال ۲۰۱۹ اندازه اقتصاد ۱۲عضو سازمان همکاری شانگهای، ۱/ ۲۰تریلیون دلار بود. این رقم معادل ۹/ ۲۲درصد از اقتصاد جهانی است. برخی از کارشناسان معتقدند پیوستن به تجارت آزاد در میدان اوراسیا آسان‌تر از شانگهای است؛چراکه اوراسیا اتحادیه اقتصادی‌تری نسبت به سازمان شانگهای است و درهم تنیدگی اقتصادی ایران با این اتحادیه، می‌تواند ایران را برای الحاق به اقتصاد جهانی آماده‌تر کند.
استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی
بر اساس این گزارش، متولیان تجاری کشور از جانب رئیس جمهوری ماموریت‌های دیگری نیز دارند. بر اساس اعلام پیمان‌پاک، موضوع دیگر مورد تاکید رئیس جمهوری، استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی بین اعضای سازمان شانگهای است. وی در این زمینه گفت: ما کریدور شمال-جنوب را داریم و در چند ماه اخیر بر آن تمرکز کردیم و ظرفیت‌های ترانزیتی را توسعه دادیم، اما حجم کار وسیع است و نیازمند مشارکت اعضای شانگهای است.
مشارکت اعضای شانگهای در توسعه زیرساخت
پیمان پاک با بیان اینکه اعضا سازمان شانگهای آمادگی خود را برای مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها اعلام کردند، درباره جذب سرمایه‌گذاری، اظهار کرد: در جلسه رئیس جمهور کشورمان با رئیس جمهور روسیه، در خصوص کریدور شمال-جنوب بحث و بر دو موضوع تاکید شد، موضوع اول تکمیل خطوط راه آهن رشت-آستارا و موضوع دوم افزایش ناوگان دریایی در خزر و توسعه بنادر شمالی خزر بود.
رئیس سازمان توسعه تجارت ادامه داد: در حوزه شرق-غرب صحبت‌های جدی با کشور چین مطرح شد تا این ظرفیت‌ها را توسعه دهیم. در حال حاضر، ظرفیت‌هایی را برای توسعه کالایی داریم، اما وقتی بخواهیم تجارت را با کشورهای عضو شانگهای توسعه دهیم باید زیرساخت‌هایمان توسعه دهیم و ابزارهایی مانند کشتی، واگن و... نیاز داریم.
وی افزود: در حوزه بحث‌های نرم و گمرکات، مشابه توافقنامه‌ای که چند ماه گذشته بین سه کشور ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه امضا شد، با سایر کشورها نیز مذاکراتی انجام شده است. تمام این اقدامات منجر به توسعه تجارت و ایجاد درآمد پایدار برای ایران می‌شود.
پیمان پاک درباره تشکیل بازار برق منطقه شانگهای، گفت: بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی جهان، از جمله ایران و روسیه عضو اتحادیه شانگهای هستند و بزرگ‌ترین مصرف کنندگان انرژی جهان مانند چین و هند نیز عضو اتحادیه هستند. رئیس جمهوری اشاره به این موضوع داشتند که باید سازوکاری برای همکاری‌های پایدار در حوزه امنیت انرژی تعریف شود. باید در سایر حوزه‌های انرژی امکان مبادلات پایدار انرژی وجود دارد و باید مسئله تامین انرژی امن و پایدار شود.
رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه موضوع امنیت غذایی نیز در این دیدارها مورد تاکید قرار گرفت، اظهار کرد: رئیس جمهوری به موضوعاتی مانند سلامت و استفاده از ظرفیت‌های ایران در حوزه سلامت تاکید کردند، تا صادرات تجهیزات پزشکی، داروهای بیوتکنولوژی و خدمات گردشگری سلامت به کشورهای عضو شانگهای توسط ایران صورت گیرد.