فردای اقتصاد: فعالان اقتصادی امروز در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، میزبان رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی بودند. مهدی غضنفری در این نشست این سوال را مطرح کرد که چرا حساب ذخیره ارزی شکست خورد؟ وی برای پاسخ به این سوال به دو دسته اشکالات «نگرشی و بینشی» و «کنشی و منشی» در گروه حکمرانان کشور از یک سو و گروه فعالان اقتصادی از سوی دیگر، اشاره کرد.

غضنفری با بیان اینکه در صندوق توسعه ملی با یک مشکل مفهومی مواجه هستیم، گفت: صندوق اتاق تسویه یا کلینیک پاکسازی اقتصادی نیست، عده‌ای از دولت طلبکارند و به همین دلیل بدهی خود را به صندوق پرداخت نمی‌کنند و این درست نیست. غضنفری با طرح این سوال که چرا حساب ذخیره ارزی شکست خورد، اظهار کرد: کویت قبل از ما این پس‌انداز ارزی را ایجاد کرد و شکست هم نخورد و الان هم خیلی قدرتمند پیش می‌رود و کشورهایی نیز که بعد از ما چنین صندوق‌هایی درست کردند، الان از ما سبقت گرفته‌اند. اما ما در انتهای دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ این حساب را تشکیل دادیم و شکست خوردیم و کسی نیز با این جمله من اکنون مخالفت نمی‌کند که چرا این واژه را استفاده می‌کنید؛ بنابراین باید پرسید چه باید کرد؟.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی، اظهار کرد: من دو علت اصلی در مورد شکست حساب ذخیره ارزی را ذکر می‌کنم که یکی از اشکالات نگرشی و بینشی است که همه ما در گروه حکمرانان کشور و هم در گروه فعالان اقتصادی داشته‌ایم و باز هم ممکن است داشته باشیم. دوم نیز اشکالات کنشی و منشی است. در مورد اشکالات نگرشی و بینشی گروه اول، چهار مشکل است که ممکن است همچنان باشد یا نباشد و یکی اینکه توهمی به نام بیکرانگی منابع داریم و فکر می‌کنیم که پول‌هایی که در دولت و بانک‌هاست یک اقیانوس است و پایان‌ناپذیر است؛ بنابراین گرفتن وام مدام انجام می‌شود و همه فکر می‌کنند می‌توان تا بی‌نهایت وام گرفت؛ این در حالی است که اگر کوه دماوند هم باشد و ریزریز از آن پول برداشته شود، پایان می‌یابد.

وی افزود: ما نیز در مورد حساب ذخیره ارزی فکر می‌کردیم که چقدر پول دارد و این توهم در مورد بانک‌ها نیز هست و یکی از دلایلی که در مجلس تسهیلات تکلیفی را برای بانک‌ها گاهی اوقات وضع می‌کنند شاید توهم بیکرانگی و نامحدود بودن منابع است؛ زیرا از یک عددی بیشتر شود حس نامحدود بودن داریم و واقعا اینطور نیست. غضنفری اظهار کرد: یک بحث نیز در ۴۰سال به عنوان تقدس تولید داریم، البته تولید محترم و ارزشمند است و برای تولیدکننده نیز باید فرش قرمز پهن کرد. اما هر تولیدی را نمی‌توان به هر قیمت سرپا نگه داشت و ممکن است نتوانیم خیلی از تولیدها را حفظ کنیم یا اصلا شاید نتوان در همه حوزه‌ها تولید کرد. در خیلی وقت‌ها بی‌محابا، بخشی از منابع را به پای بخشی می‌ریزیم و این منابع نیز بازنمی‌گردد.

حساب ذخیره قربانی تقدس فریبکارانه

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی اظهار کرد: حساب ذخیره قربانی تقدس فریبکارانه شد. وقتی پولی مال دولت و دیگران می‌شود، دقتی را که در مورد پول خودمان داریم، در مورد آن پول نداریم و وقتی از طریق بانک‌های عامل وام داده می‌شود آن مراقبتی که بانک‌های عامل از پول خودشان می‌کنند از حساب ذخیره ارزی نمی‌کردند، همان گرفتاری را در صندوق توسعه ملی نیز داریم.

وی افزود: مساله دیگر که امیدوارم به مقامات برنخورد، تجربه اندک حکمرانی است، ما حساب را شکل دادیم، ارزی وام دادیم و ریالی گرفتیم و بعد حساب و کتاب کردیم و دیدم که چقدر صندوق کوچک شده است. خوب اگر صندوق ارزی بوده و وام ارزی داده شده، باید ارزی گرفته شود، بنابراین این مسائلی که مطرح کردم اشکالات نگرشی و بینشی بود.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی گفت: اما بقیه اشکالات که به کنش و منش ما برمی‌گردد یک تله تقسیم‌بندی و یک دام دسته‌بندی وجود دارد، مثلا می‌گویند که کسانی که نمی‌توانند ارز بدهند آنها را دسته‌بندی کنیم، ضمن اینکه یک عده هستند که خیلی بیچاره هستند و لذا از آنها ریال دریافت کنیم یک راه کوچک را باز می‌کنند و مثلا می‌گویند از ۱۰نفر ریال بگیریم و فقط کافی است که با یک نفر از این ۱۰نفر موافقت شود و لذا به دنبال آن، انبوهی از آدم‌ها می‌آیند پشت این ۱۰نفر می‌ایستند و این۱۰نفر تبدیل به آمبولانس در بزرگراه می‌شوند. غضنفری افزود: در عین حال، بیانیه پشتیبانی از سوی انجمن‌ها و نمایندگان اتاق‌ها نیز می‌آید که در راستای حمایت‌ها از تولید و نامگذاری سال شما باید همکاری کنید و این سوال مطرح است که واقعا چه ربطی دارد؟ این در حالی است که منابع صندوق باید حفظ شود.

 ۴۰۰بار امهال برای یک پروژه

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی گفت: دو تصمیم است که نام آن را اهمال و امهال می‌گذاریم، بالاخره یک دفعه امهال می‌گیرید اشکال ندارد، ما دویست پروژه ارزی داشتیم که ۴۰۰بار امهال گرفتند، خوب می‌گوییم که شرایط اقتصادی کشور این گونه اقتضا می‌کرد. خوب وقتی امهال از یکبار به هفت بار تبدیل می‌شود دیگر نام این امهال نیست و نام آن اهمال است. امهال حد دارد و باید وام را برگرداند، زیرا بالاخره یک نفر دیگر در انتظار دریافت وام است. وی افزود: یکی دیگر جهش‌های ارزی و بهانه‌جویی‌های فرضی است و این مساله کاملا واضح است.

غضنفری اظهار کرد: صندوق توسعه ملی از چه تشکیل شده است، صندوق توسعه ملی تنها صندوق ارزی کشور است و دانستن این موضوع بسیار مهم است. صندوق توسعه ملی یک نهاد مقتدر ملی است که در کنار بخش خصوصی است و مانند بانک مرکزی است، ولی یک تعریف دیگری دارد. صندوق توسعه ملی صندوق ریالی نیست و یک صندوق ارزی است و می‌توانست خارج از کشور باشد مانند بانک توسعه اسلامی یا بانک توسعه آسیایی. بنابراین باید یک تشخص و تمایز برای آن قائل شد و بدانیم که صندوق بانک مرکزی نیست. بعضی‌ها می‌گویند دولت بخشنامه دارد که ریال بدهیم و بانک مرکزی به صندوق ارز دهد. شاید بانک مرکزی بتواند این کار را کند، ولی صندوق نمی‌تواند این کار را انجام دهد؛ زیرا صندوق بانک مرکزی نیست و بانک عامل هم نیست. خیلی‌ها به ما می‌گویند که مثلا برای شهرمان می‌خواهیم مترو بسازم، ما به آنها می‌گوییم به ما چه کار دارید، صندوق توسعه ملی محلی برای مراجعه برای وام گرفتن نیست. صندوق بورس و بیمه نیست که بگویند سیل و زلزله آمده و کشاورزان دچار آسیب شده‌اند.

ذخایر صندوق نباید صفر شود

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی با بیان اینکه ذخایر صندوق هیچگاه نباید به صفر برسد، گفت: صندوق توسعه مثل هیچ کدام از نهادهای پولی و مالی نیست و فقط مانند خودش است و باید این مساله را جا انداخت. چرا اسم صندوق را بانک نگذاشتند؟ صندوق محلی است که در آن پول تجمیع می‌شود تا افزایش یابد، نه کاهش پیدا کند. صندوق یک بنگاه و یک هلدینگ است که باید منابع آن افزایش یابد. به گفته غضنفری، صندوق باید مانند جنگل رشد کند و در دنیا نیز همین طور است و صندوق‌ها رشد می‌کنند؛ این در حالی است که ما یک مبلغی داشتیم و همان را هم به سختی نگه داشتیم.

غضنفری با بیان اینکه سهامداران صندوق نسل فعلی و نسل آتی هستند، اظهار کرد: مشکلات وجود دارد، اما حل آن کار صندوق نیست. آرمان ما چیست؟ و اصلا به دنبال چه هستیم؟ به نظرم تنها نهادی که می‌تواند شعار جدایی اقتصاد از نفت را عملیاتی کند، صندوق است و بارها نیز مصاحبه کرده‌ام و اتاق بازرگانی باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد در خط ما باشد یا خطی که در گذشته بوده است. این مهم است و این فرصت‌های ملی کم پیش می‌آید، ما معتقدیم تمام درآمدهای نفت باید وارد صندوق شود و حتی انفال نیز باید وارد صندوق شود، صندوق باید سرمایه‌گذاری کند، زیرا درآمدهای نفت ثروت نیست، بلکه درآمدهای نفت سرمایه است و هیچ کس نباید از سرمایه خود مصرف کند؛ در حالی ما از سرمایه می‌خوریم و هر سال سرمایه را در بودجه می‌گذاریم و آن را به صفر می‌رسانیم. این غلط است و یکبار بگوییم غلط است و خودمان را نجات دهیم، درآمدهای نفت باید وارد صندوق شود، صندوق باید به عنوان سرمایه و نه ثروت به درآمدهای نفتی نگاه کند و سرمایه‌گذاری کند و با کمک بخش خصوصی این کار را انجام دهد.

غضنفری با نقد این موضوع که صندوق، اتاق تسویه یا کلینیک پاکسازی اقتصادی نیست، اما یک عده ای از دولت طلبکارند و پول صندوق را نمی دهند؛ گفت: صندوق محلی برای سرریز نتایج سیاست‌های نادرست یا تحریم‌ها نیست، ما وام داده‌ایم، باید وام را پس گرفت. غضنفری افزود: ما باید شجاعت داشته باشیم انضباط مالی داشته باشیم هم در دولت و هم در تسهیلات‌گیرندگان و بدون انضباط مالی نمی‌توانیم حرکت کنیم همه کشورهای موفق روی انضباط مالی دولت و فعالان بخش خصوصی تاکید فراوانی کرده‌اند و مراقبت کرده‌اند که هر چی سرجای خودش باشد.

وی افزود: صندوق وقتی پولی می‌گیرد و می‌خواهد پس بگیرید به این دلیل است که می‌خواهد به نفر بعدی بدهد و این به معنای توسعه است نه اینکه یک پول در دست یکی بماند، این دیگر به معنای توسعه نیست. ما می‌گوییم صندوق توسعه، نه صندوق تولید. 

در این خصوص بخوانید:

آمار تفکیکی از سرنوشت وام‌های دلاری