فردای اقتصاد - ایلان ماسک اعلام کرده که برای گرفتن مجوز ارایه استارلینک به ایران تلاش می‌کند و خزانه‌داری آمریکا هم اعلام کرده مانع تحریمی برای ارایه اینترنت ماهواره‌ای به ایران وجود ندارد اما آیا از نظر عملی استارلینک می‌تواند در ایران راه‌اندازی شود؟ برای پاسخ به این پرسش به چند نکته باید اشاره کرد:

شبکه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک امروزه با چیزی بیش از 2300 ماهواره، تا همین حالا بیش از ۴۰ کشور رو در پوشش خود دارد  و این پوشش به مرور بیشتر شود  اما ایران، افغانستان، کوبا، چین، روسیه، سوریه و ونزوئلا را  طبیعتا به خاطر چالش‌های سیاسی متعدد در پوشش ندارد. در این بین تجربه‌ای که استارلینک را  به عنوان راه حلی خاص برای دسترسی به اینترنت مورد توجه قرار داد، قطعی اینترنت و شبکه مخابراتی در اکراین به خصوص در خطوط مقدم جنگ و درگیری با روس‌ها بود. در این شرایط، ماسک و استارلینک پا پیش گذاشته و ضمن پوشش، گیرنده و تجهیزات لازم را  در اختیار دولت اکراین قرار داد. دولت اوکراین هم این گیرنده‌ها را  بنا به نیاز توزیع کرد تا در برخی از واحدها خصوصا واحدهای پشتیبانی، توپخانه و پهپادی برای برقراری ارتباطات ضروری مورد استفاده قرار گیرد. این تا حدی مشکل زیرساخت ارتباطی آسیب دیده در خطوط مقدم و نواحی خاص رو حل کرد. استارلینک برای اکراین 10 تا 15 هزار ترمینال ارسال کرد تا علاوه بر واحدهای نظامی نزدیک به ۶۰۰ بیمارستان و درمانگاه و ارگان‌های حیاتی مختلف در سراسر این کشور رو به واسطه این زیرساخت شناور با اینترنت مرتبط کند.

 مسئله ایران و به کارگیری استارلینک در در مواجهه با قطع اینترنت اما کمی پیچیده‌تر است: بخشی از دلایل آن به ساختار این سامانه چگونگی استفاده و راه‌اندازی برمیگردد. قبل از پاسخ اما بهتره بدونیم که سرویس استارلینک روی زمین دقیقا چطور کار می‌کند. برای اتصال به ماهواره‌های استارلینک جدا از تحت پوشش سامانه بودن، نیاز به کیت اتصال هست که شامل یه دیش 50 سانتیمتری، یه آداپتور و یه روتر وای‌فای مخصوص میشه که روی هم حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار قیمت دارند، طبیعتا به این هزینه باید آبونمان متوسط بیش از صددلار را  هم اضافه کنید.  این سرویس بسته به موقعیت و شرایط شما و سرویسی که می‌گیرید به طور متوسط در حالت معمولی می‌تواند حدود ۵۰ تا ۲۵۰ مگابیت‌برثانیه سرعت اینترنت فراهم کند. برای مقایسه اینترنت فیبر نوری مخابرات بنابر ادعای اعلام شده می‌تواند درآینده سرعتی بین ۱۵۰ تا ۱۰۰۰ مگابیت‌برثانیه به کاربر بدهد. البته استارلینک سرویس پریمیوم با سرعت تا ۵۰۰ مگابیت هم دارد که طبیعتا گران‌تر است. سرعت آپلود سرویس‌های معمولی هم بسته به شرایط چیزی بین ۱۰ تا ۱۶ مگابیت‌برثانیه خواهد بود.

 اما به سوال اصلی برگردیم: آیا استارلینک می‌تواند خلا قطع اینترنت در ایران را  پر کند. با چنین تعریف وسیعی پاسخ به صورت کوتاه نه است.  چون نه برای چنین کاری طراحی شده و نه برای برقراری سرویس کار راحتی در پیش خواهد داشت. اداره خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده که تجهیزات، سخت‌افزار و فناوری مربوط به دسترسی اینترنت ماهواره‌ای شامل تحریم‌های اوفک علیه ایران نمی‌شود این موضوع می‌تواند چالش تحریم را تا حدی حل کند اما حتی از سوی دیگر از نظر سخت‌افزاری، اینترنت ماهواره‌ای حداقل فعلا جایگزینی برای اینترنت موبایل نیست، هرچند که قاعدتا می‌شود آن را  درون وسیله‌ نقلیه نصب و استفاده کرد اما همچنان به برق و موقعیتی مناسب برای نصب آنتن نیاز دارد که این خود یعنی محدودیت در چگونگی به کار گیری.

نکته دیگر استارلینک هم نسبت به جمینگ و اخلال الکتریکی حساس است و حتی با وجود بهبودهایی صورت گرفته در گیرنده‌ها ، به گواه خود ماسک گیرنده‌های اکراینی در حریم اخلال الکتریکی روسها امکان برقراری ارتباط موثر رو یا نداشته  یا با مشکل مواجه شده‌اند.

و باز هم همانند سایر فناوری‌های ماهوره‌ای مشابه، امکان ردگیری ترمینال‌های فعال وجود داره این یعنی در صورت اعمال ممنوعیت قانونی روی این سرویس دولت به صورت بالقوه می‌تواند می‌تونه ترمینال‌هایی که در حال تبادل داده با ماهواره هستند را  ردگیری کند.

 مشکل دیگر شرایط برقراری سرویس است، استارلینک تا کنون در هیچ کشوری بدون هماهنگی و کسب مجوز از دولت مرکزی فعال نشده که یعنی هر نوع برنامه‌ای برای پوشش بدون هماهنگی کار پیچیده  وبا تبعات سیاسی متعدد همراه خواهد بود. هرچند که اینکار نشدنی نیست اما طبیعتا کار را  سخت و حساسیت‌ برانگیز می‌کند. نکته مهمتر اما هزینه و چگونگی توزیع سرویس است بخش مالی و بانکی ایران همچنان در تحریم است و  این یعنی نقل و انتقال‌ مالی از ایران ساده نیست، پیچیدگی بعدی واردکردن سخت‌افزارهای لازم به ایران است و به علاوه هزینه سرویس اساسا خارج از توان بخش  جامعه است. در اوکراین این دولت مرکزی بود که به خاطر شرایط جنگی ضمن گرفتن سرویس از استارلینک، توزیع کیت‌ها و عرضه سرویس در بین واحدها و بخش‌های مختلف جامعه را  با کمک‌های بین‌المللی بر حسب نیاز مدیریت کرده و می‌کند در حالی که در ایران فرض بر توزیع بدون دخالت دولت یا نهادهای دولتی است. این یعنی توانایی استارلینک در هماهنگی، مدیریت، احراز هویت و خیلی چیزهای دیگه محدود یا حتی غیر ممکن است. با همه این‌ها یعنی اگرچه قطعا عرضه سرویس استارلینک غیرممکن نیست اما با توجه به چالش‌های متعدد نمی‌توان به استارلینک به عنوان جایگزین آزاد و فراگیری برای شبکه اینترنت سراسری در شرایط فعلی خصوصا در کوتاه مدت و در چارچوب فناوری‌های حاضر دل بست.