فردای اقتصاد: پرونده بازار دارایی‌ها در نیمسال نخست ۱۴۰۱ در حالی بسته شد که نماگر اصلی بورس تهران در روزهای پایانی شهریورماه، به نقطه شروع سال بازگشت تا با سوخت شدن تمامی رشد تجربه شده در دو ماه نخستین ۱۴۰۱، بازدهی این بازار از ابتدای سال تاکنون منفی ۰.۹ درصد باشد. نماگر هم‌وزن اما با اختلافی فاحش، نیمه نخست سال را با رشد ۱۳.۶ درصد به پایان رساند. در میان دیگر گزینه‌های دارایی، دلار حدود ۲۱ درصد و سکه ۱۷ درصد افزایش ارتفاع دادند. مسکن نیز از این روند صعودی جانماند و با ثبت رشد حدود ۲۲ درصدی قیمت‌ها در پایتخت صدرنشین شد. اما در بازار ارزهای دیجیتال، سرمایه‌گذاران شاهد ریزش بیش از ۵۲ درصدی ارزش بیت‌کوین به عنوان بزرگترین، معروف‌ترین و البته پرطرفدارترین کریپتو در ۶ماه آغازین سال ۱۴۰۱ بودند.
پیش‌بینی‌هایی که محقق نشد
در نظرسنجی ابتدای سال بورسان، اکثر کارشناسان بر این باور بودند که بورس ۱۴۰۱ بیشترین بازدهی خود را در نیمه اول سال به خصوص فصل تابستان ثبت خواهد کرد. با این حال شاخص کل سهام تابستان را با افت بیش از ۱۲ درصدی به پایان رساند و نیمه اول سال نیز چیزی عایدش نشد. انتظار برای رشد قیمت کالاها در بازار جهانی و انعکاس اثر مثبت آن بر عملکرد شرکت‌های کامودیتی‌محور مهمترین موضوع مورد نظر کارشناسان در ابتدای سال بود که بر مبنای آن نیمه اول ۱۴۰۱ را بازه پرسود برای بورسی‌ها می‌دانستند. از اواخر بهار اما کامودیتی‌ها روندی نزولی را در پیش گرفتند که بخش عمده آن به اثرات منفی حمله روسیه به اوکراین و بحران انرژی به وجود آمده بازمی‌گشت و در ادامه نیز تشدید کرونا در چین و سیاست کووید صفر این کشور، فشار بیشتری بر بازار کالاهای پایه آورد تا آب سردی بر سر بازارها ریخته شود. سر کشیدن تورم به گوشه و کنار جهان و سیاست‌های سختگیرانه‌ای که بانک‌های مرکزی برای مقابله با اژدهای تورم در پیش گرفتند نیز بر این آتش دمید تا آنچه انتظار می‌رفت محقق نشود. کارشناسان البته احتمال احیای برجام را نیز در فصل بهار می‌دادند و معتقد بودند اثرات آن در تابستان بازار سهام منعکس خواهد شد. به هر حال پیش‌بینی‌ها درست از آب در نیامد و هر آنچه بورس در فصل بهار ساخته بود، طی تابستان سوخت شد.
راز واگرایی نماگرهای بورسی
سال به میانه رسید و در حالی که شاخص کل تمام راه رفته را بازگشت و در نهایت افت ۰.۹ درصدی را تجربه کرد، نماگر هم‌وزن ۱۳.۶ درصد نسبت به نقطه آغازین سال، افزایش ارتفاع داد. اما دلیل این اختلاف چه بود؟ نامشخص بودن سرنوشت احیای برجام و تداوم بلاتکلیفی‌های مربوط به آن و همزمان با آن روند به افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی از مهمترین دلایل بود که به رخوت معاملاتی در سهام گروه‌های بزرگ کالامحور بورس تهران منجر شد. جایی که بیش از ۶۰ درصد از ارزش کل بازار سهام در اختیار این صنایع بوده که اتفاقا نقش پررنگی در جهت‌دهی به شاخص کل دارند. در چنین شرایطی سهامداران تصمیم گرفتند تا شانس خود را در سهام و گروه‌هایی بیازمایند که کمترین وابستگی به این دو متغیر یعنی تحولات سیاسی و بازار کامودیتی‌ها دارند. ضمن آنکه در چنین مواقعی عموما سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند در سهامی ورود کنند که به واسطه ارزش بازار پایین‌تر از چابکی بیشتری برخوردار بوده و در چنین برهه‌هایی می‌توانند سودهای کوتاه مدتی از آن سهامداران خود کنند. در این خصوص می‌توان به صنعت اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد که با دو نماد «های وب» و «آسیاتک» از ابتدای سال تا پایان شهریورماه سودی ۱۰۲ درصدی از آن سهامداران خود کرد و با اختلاف نسبت به دیگر صنایع، در صدر جدول بازدهی ۶ماهه ایستاد.
نیمه بزرگتر منفی‌های روزانه
۱۸۶ روز از سال ۱۴۰۱ پشت سر گذاشته شده است و آنگونه که آمارها نشان می‌دهد در این مدت که ۱۱۹ روز آن برای سهامداران روز کاری به شمار می‌رفته، ۶۲ روز (معادل ۵۲ درصد) از روزها، شاخص کل بورس تهران روندی نزولی به خود گرفته و ۵۷ روز (معادل ۴۸ درصد) باقیمانده را سبزپوشی بوده است. میانگین نوسان روزانه شاخص کل سهام نیز در این برش زمانی ۶ماهه، ۰.۶ درصد بوده است.
۱۴ ماه خروج بی‌ترمز حقیقی
سهامداران خرد در مجموع ۶ ماه سپری شده از سال جاری، خالص فروشی به میزان ۲۶ هزار و ۵۶۲ میلیارد تومان رقم زدند. در این میان بیشترین میزان خروج پول حقیقی مربوط به دو ماه خرداد و تیر هر یک به ترتیب به میزان ۸۲۷۰ و ۷۳۰۰ میلیارد تومان بود. در شهریورماه اما از میزان فروش حقیقی‌ها کاسته شد و جابه‌جایی سهام در مسیر حقیقی به حقوقی به ۳۵۶۰ میلیارد تومان رسید. حالا ۱۴ ماه متوالی است که خروج سرمایه‌ها از جریان دادوستد سهام ادامه دارد.