فردای اقتصاد: رکود بازار خودرو در شهریور ماه همچنان مشهود بود. با وجود آنکه بازار ارز در ماه گذشته تماما بر مدار صعودی قرار داشت و قیمت دلار بیش از ۷ درصد رشد کرد، شاخص کل قیمت خودروهای بورسان که تغییرات قیمت سبدی از خودروهای داخلی و چینی را اندازه‌گیری می‌کند تنها ۰.۴ درصد افزایش داشت. این رشد بسیار اندک ناشی از افزایش ۱.۱ درصدی قیمت خودروهای داخلی و افت ۰.۳ درصدی قیمت خودروهای چینی بود.
اگرچه آیین‌نامه واردات خودرو در شهریور بالاخره پس از هفته‌های انتظار منتشر شد، اما آنچنان ناامیدکننده بود که نتوانست شوکی به بازار خودرو وارد کند. در همین حال، عرضه خودروها در بورس کالا بسیار آرام ادامه یافت و سومین مرحله قرعه‌کشی یکپارچه خودرو هم با رکوردزنی میزان تقاضا و کاهش میزان عرضه همراه بود که منجر به کاهش بسیار شدید شانس برد در قرعه‌کشی خودرو شد.
در تصور بالا خودروهای با بیشترین رشد و افت قیمت در شهریور را مشاهده می‌کنید. پژو ۲۰۶ تیپ ۲، خودروی پرطرفدار داخلی این ماه با افزایش ۹ میلیون تومانی (۳.۱ درصدی) بیشترین افزایش نرخ را تجربه کرد. در سوی مقابل، دنا پلاس توربو اتوماتیک که در شهریور ۱۶ میلیون تومان ارزان شد، بیشترین افت قیمت را میان خودروهای داخلی ثبت کرد.
در تصویر پایین هم روند سه شاخص قیمت خودروی بورسان را در کنار نمودار نرمال شده یا بی‌مقیاس‌شده نرخ دلار مشاهده می‌کنید که حاکی از عدم نوسان جدی قیمت خودرو در ماه گذشته است.
در ادامه مهم‌ترین اخبار و تحولات بازار و صنعت خودرو در آخرین ماه تابستان ۱۴۰۱ را بررسی می‌کنیم.
سومین قرعه‌کشی یکپارچه انجام شد؛ شانس برد ۳ در هزار
۲۰ شهریور سومین دور قرعه‌کشی خودرو در سامانه یکپارچه با ثبت‌نام ۶ میلیون و ۶۸۴ هزار و ۳۸۴ نفر به پایان رسید. تعداد خودروهای عرضه شده در این مرحله از قرعه‌کشی به تنها ۶۰ هزار خودرو کاهش یافته بود، اما تعداد متقاضیان افزایش یافت و دوباره رکورد زد. به همین دلیل، شانس برنده شدن در لاتاری خودرو برای هر یک متقاضیان به ۰.۹ درصد کاهش یافت. اما با توجه به آنکه نیمی از ظرفیت خودروهای عرضه شده (معادل ۳۰ هزار خودرو) مربوط به طرح جوانی جمعیت و ۲۰ درصد آن (۱۲ هزار خودرو) برای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده در نظر گرفته شده بود، شانس برنده شدن متقاضیان عادی در قرعه کشی خودرو تنها ۰.۳ درصد (معادل ۳ نفر در هر هزار نفر) بود. این در حالی است که شانس برنده در طرح جوانی جمعیت بیش از ۸ درصد و در طرح جایگزینی خودروهای فرسوده نزدیک به ۱۰ درصد بود.
آیین‌نامه واردات خودرو در شهریور منتشر شد
آیین‌نامه واردات خودرو که قرار بود در خرداد نهایی شود، بالاخره در ابتدای شهریور تدوین و منتشر شد؛ اما با ابهامات متعدد. چنانکه میزان تعرفه واردات مشخص نشد و تنها اعلام شد قرار است شناور باشد و پس از فروش خودروهای وارداتی تعیین شود. واردات خودرو قرار است تا سقف قیمت ۲۰ هزار یورو فوب -یعنی قیمت تا لحظه تحویل بر روی کشتی- انجام شود و اولویت واردات هم با خودروهای کمتر از ۱۰ هزار یورو است.
در گزارش «واردات باعث کاهش قیمت خودرو می‌شود؟» به تفصیل به جزییات مربوط به این آیین‌نامه و همچنین ۵ ایراد اصلی آن پرداختیم. با توجه به آنکه برآورد می‌شود تعداد اندکی خودرو به بازار کشور اضافه شوند، افراد امید زیادی به افت قیمت خودرو با واردات ندارند. اگر تصور کنیم میانگین قیمت خودروهای وارداتی ۱۵ هزار دلار باشد کمتر از ۷۰ هزار خودرو وارد کشور خواهد شد. این در حالی است که طبق آمار «باما» در سال گذشته یک میلیون خودروی نو در ایران معامله شده است. بنابراین ورود ۷۰ هزار خودرو نمی‌تواند چندان تقاضای بازار را پوشش دهد.
خودروهای وارداتی آذر می‌رسند؟
وزارت صمت وعده داد نخستین خودروهای وارداتی در آذر وارد کشور شوند. هر چند بدقولی‌های متعدد دولت در زمینه واردات خودرو موجب شده که بسیاری امیدی به ورود این خودروها در پاییز نداشته باشند. سخنگوی وزارت صمت ۱۹ شهریور اعلام کرد: «بانک مرکزی باید ارز مورد نیاز واردکننده را تأمین کند و پس از آن نیز مراحل واردات خودرو انجام و در نهایت نیز خودروی وارداتی باید از گمرکات ترخیص و سپس به‌روش‌های مذکور در آئین‌نامه باید عرضه شود که بر این اساس فکر می‌کنم که اگر تمام شرایط به‌خوبی انجام شود در آذرماه خودروهای وارداتی وارد بازار می‌شود».
واردات تا ۵ سال آینده ممنوع نمی‌شود
سیدرضا فاطمی امین وزیر صمت در نشست خبری ۱۴ شهریور در مورد احتمال ممنوعیت مجدد واردات در سال ۱۴۰۶ تصریح کرد: ۵ سال آینده واردات ممنوع نمی‌شود بلکه طبق آیین نامه سرمایه‌گذاری باید تا ۵ سال بماند.
تعرفه «شناور» در آیین‌نامه اجرایی تعریف خواهد شد
امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت نیز ۱۴ شهریور از آغاز تدوین دستورالعمل اجرایی واردات خودرو توسط وزارت صمت خبر داد. وی همچنین در رابطه با ابهامات موجود درباره تعرفه «شناور» واردات خودرو گفت: معنی تعرفه‌گذاری قطعی پس از تعیین قیمت نهایی در بورس کالا، ایجاد هرج و مرج تعرفه‌ای و فضای غیرشفاف برای واردکنندگان نیست و این موضوع به‌زودی در آیین نامه اجرایی شفاف‌سازی می‌شود.
تکذیب واردات خودروهای هندی و برزیلی
با توجه به سقف قیمت ۲۰ هزار دلاری واردات خودرو عمده کارشناسان تصور می‌کردند بخش مهمی از خودروها از هند یا برزیل به کشور وارد شوند. برای مثال خودروسازی ژاپنی سوزوکی شرکت زیرمجموعه‌ای به نام ماروتی سوزوکی در هند دارد که خودروهایی اقتصادی برای بازار شرق آسیا در این کشور تولید می‌کند. در ماه گذشته در گزارش‌های «سوزوکی دیزایر؛ خودروی وارداتی جایگزین ۲۰۶؟»، «بهترین خودروهای کراس اوور ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ که وارد ایران می‌شوند» و «کدام خودروهای وارداتی جایگزین پراید و تیبا می‌شوند؟» به بررسی برخی از خودروهایی که احتمال واردات دارند پرداختیم.
اما امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت در نشست خبری ۳۱ شهریور اعلام کرد «خودروهای هندی و برزیلی وارد کشور نمی‌شوند. شرکت‌های ایرانی با برندهای خوب اروپایی وارد مذاکره شدند و برخی از خودروهای کره‌ای باکیفیت که در رده خودروهای اقتصادی کره قرار گرفته اند، وارد کشور می‌شوند».
از اظهارات و اقدامات اخیر خودروسازان نیز می‌توان حدس‌هایی درباره خودروهایی که برای واردات به ایران در دست مذاکره‌اند زد. برای مثال، شرکت آرین موتور پویا که نماینده رسمی میتسوبیشی در ایران شناخته می‌شود، به تازگی ویدیوی معرفی میراژ (Mirage) یا همان آتراژ (Attrage) را منتشر کرده است. تیموری، مدیرعامل شرکت سایپا هم ۱۱ شهریور مدعی شد «چون ۴۹ درصد از سهام رنوپارس متعلق به سایپاست، وظیفه واردات از این برند نیز بر عهده این شرکت (سایپا) است». تیموری افزود: «زیر ساخت‌های تولید C۳HR در کشور تا ۷۰ درصد فراهم است. در حال مذاکره هستیم تا این خودرو را وارد کشور کنیم». به گفته او خودروهایی مانند مگان ۲۰۲۲ و ساندرو از جمله محصولاتی هستند که مذاکرات برای واردات آنها توسط سایپا مراحل پایانی خود را می‌گذراند و ثبت سفارش دو مدل چانگان هم در حال نهایی شدن است.
خودروهای رسوبی گمرک به مزایده گذاشته می‌شوند
از اخبار مهم شهریور عرضه و به مزایده گذاشته شدن ۱۰۶۲ خودروی وارداتی بود که به دلیل مشکلات ترخیص سال‌ها در انبارهای گمرک خاک خورده و نگهداری مناسبی از آنها نمی‌شد. این خودروهای رسوبی وارداتی شامل ۶۲ دستگاه لکسوس، ۴۵۹ دستگاه از خانواده هیوندا، ۱۵۴ دستگاه تویوتا، ۴۳ دستگاه پورشه، ۱۸۲ دستگاه کیا، ۱۵۲ دستگاه بی ام و، ۸ دستگاه بنز، یک دستگاه ولوو و یک دستگاه بی‌نام بود.
این مزایده به صورت الکترونیکی است و افرادی که قصد مشارکت در مزایده را دارند باید در سامانه ستادیران ثبت‌نام کرده و برای گواهی امضای الکترونیک اقدام کنند. سپس می‌توانند نوع خودرو را انتخاب کنند. مشخصات فنی خودروها، اینکه در کدام شهر و بندر قرار دارند از چهارشنبه ۶ مهرماه روی سایت اموال تملیکی قرار خواهد گرفت.
تاریخ خداحافظی با قرعه‌کشی خودرو اعلام شد
با اعلام منوچهر منطقی معاون حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت، روش عرضه خودرو در سامانه یکپارچه فروش تا پایان امسال پایان خواهد یافت.
پای خودروهای ایران خودرو و سایپا هم به بورس باز شد
پس از آنکه عرضه خودروهای سواری در بورس کالا مرداد ماه با عرضه دو خودروی فیدلیتی و دیگنیتی گروه بهمن آغاز شد، در شهریور نوبت عرضه خودرو در بورس به دو خودروساز بزرگ کشور رسید. ابتدا در ششم شهریور شاهد عرضه ۴۸۱ دستگاه هایما S7، خودروی چینی مونتاژ شرکت ایران خودرو در بورس با موعد تحویل یک ماهه بودیم. در اتفاقی جالب به دلیل نبودن تقاضا در قیمت‌های بالاتر تمام هایماهای مشکی عرضه شده در بورس کالا به قیمت پایه به فروش رسیدند. به عبارت دیگر، خریداران این خودرو را با قیمت کارخانه خریدند. هایمای سفید هم در بورس کالا به طور میانگین تنها ۱.۵ درصد بالاتر از قیمت پایه فروخته شد.
۲۲ شهریور هم ۲۰۰ دستگاه خودروی شاهین سایپا با قیمت پایه هر خودرو ۳۰۴ میلیون تومان و تحویل یک ماهه در بازار فیزیکی بورس کالا برای عموم عرضه شد. اما برای این خودرو هم تنها ۴۳ تقاضا ثبت شد و به دلیل کمتر بودن تقاضا از عرضه، رقابتی شکل نگرفت. بنابراین، شاهین در قیمت پایه به ۳۹ متقاضی که در این قیمت سفارش گذاشته بودند تعلق گرفت. این به معنای فروش خودرو به قیمت کارخانه بود.
در آخرین روز شهریور هم بار دیگر دیگنیتی در این بازار به فروش گذاشته شد که برای رنگ‌های مختلف آن رقابت قیمتی بین ۲۴ تا ۳۵ درصد شکل گرفت.
نمایشگاه پشت نمایشگاه؛ بدون تحول
صنعت خودرو از ابتدای شهریور شاهد برگزاری نمایشگاه‌های متعدد بود. نمایشگاه برنامه تحول صنعت خودرو از ۳ تا ۷ شهریور در تهران انجام شد و نمایشگاه بین‌المللی خودروی مشهد و نمایشگاه خودروی مازندران نیز از دیگر رویدادهای خودرویی ماه گذشته بودند. هر چند طبق گزارش‌ها خبری از تحول صنعت خودرو در این نمایشگاه‌ها نبود و گاهی حتی اشتباهات ساده خودروسازان دست‌مایه طنز بازدیدکنندگان و فعالان شبکه‌های اجتماعی شد. برای مثال، خودروی آریا، کراس‌اوور جدید سایپاست که در نمایشگاه‌های اخیر از آن رونمایی شده اما برف‌پاک‌کن این خودرو در یکی از نمایشگاه‌ها بیش از حد دراز بود و از شیشه عقب بیرون می‌زد و این اتفاق موجب تشدید انتقادات نسبت به عملکرد خودروسازان داخلی شد.
خصوصی‌سازی خودروسازان به کجا رسید؟
حسین قربانزاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی ۱۳ شهریور در توییتی عنوان کرد بعد از شش جلسه کارشناسی، کارگروه مشترک وزارت اقتصاد و صمت، استراتژی مدل واگذاری سهام دو خودروساز را تهیه کرده و روی میز دو وزیر صمت و اقتصاد قرار داده است تا پس از تایید در ستاد اقتصادی دولت طرح شود. وی همچنین افزود: سهم دولت کامل وثیقه است که باید وزارت صمت برای آزادسازی سهام تلاش کند.