ایلنا: حسین محمدیان، عضو هیات‌رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان، به ایلنا توضیح داد: تمام آنچه به کاهش صادرات ایران به افغانستان انجامیده، برآمده از عوامل داخلی نیست و موضوعی مانند تغییر حاکمیت در افغانستان در کاهش صادرات ایرانی‌ها به این کشور به طور ویژه تأثیرگذار بوده است. در داخل کشور هم موضوع پیمان‌سپاری و رفع تعهدات ارزی به افت صادرات ایران به افغانستان انجامیده و مانع از بالفعل‌شدن همه ظرفیت‌هایی شده که در تجارت دو کشور وجود دارد.
رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی استان خراسان افزود: اتاق بازرگانی در جلسات گوناگونی که با آقای فرزین، رئیس بانک مرکزی، داشته این قول را گرفته که برای اجرای تعهدات ارزی در تجارت ریالی ایرانی‌ها با افغانستانی‌ها راهکاری اندیشیده شود؛ در جلسه‌ای که ۷ دی ۱۴۰۲ اعضای اتاق بازرگانی خراسان با ایشان داشتند، به موضوع صادرات ریالی به افغانستان اشاره کردند و اعضای اتاق ایران به آقای فرزین توضیح دادند که در صادرات ایران به افغانستان از خروج ارز جلوگیری می‌شود زیرا هشت میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند و شماری از این افراد درآمد خود را از کار در ایران برای خانواده خود در افغانستان می‌فرستند. دراین‌بین تاجران ایرانی این پول را که ریال است، از افغانستانی‌های ساکن ایران می‌گیرند و به نمایندگان خود در افغانستان می‌دهند تا در مقابل پول افغانستانی به خانواده‌های این افراد بدهند و با این کار نیاز به تبدیل ریال افغانستانی‌های شاغل در ایران به دلار و سپس تبدیل دوباره آن به پول افغانستانی از بین می‌رود. آقای فرزین هم این توضیحات را پذیرفتند و درباره تجارت با افغانستان موضوع ریال برون‌مرزی را مطرح کردند.
او خاطرنشان کرد: اگر در این زمینه راهکاری اتخاذ شود، دستیابی دوباره به رقم سه میلیارد دلار در تجارت با افغانستان کار سختی نیست، به‌ویژه در شرایط کنونی که روابط سیاسی طالبان و پاکستان دچار تنش شده و مقامات طالبان از همکاری با ایران استقبال می‌کنند و گواه این تمایل سفرهای گوناگونی است که به ایران داشته‌اند، درحالی‌که چنین رابطه‌ای را با کشورهای دیگر برقرار نکرده‌اند.
محمدیان در ادامه گفت: موضوع دیگر در تجارت با افغانستان ناترازی تجارت ایران با این کشور و غلبه صادرات بر واردات است که در درازمدت به نفع ایران نیست و این موضوع می‌تواند مانع تداوم صادرات ایران به این کشور شود. افغانستانی‌ها همواره در تجارت با ایران این ایراد را مطرح می‌کنند که محصولات این کشور به بازارهای چین، اروپا و پاکستان می‌رود اما ایران اجازه ورود کالاهای افغانستانی را نمی‌دهد و در برابر صادرات یک‌میلیاردو ۶۸۰میلیونی ایران به افغانستان در سال ۱۴۰۲ تنها ۱۵۰ میلیون دلار واردات از افغانستان به ایران انجام شده، درحالی‌که محصولات صنایع معدنی و کشاورزی افغانستان می‌توانند تأمین‌کننده بخشی از نیازهای کشور ما باشند اما متأسفانه سخت‌گیری‌های گمرک، سازمان استاندارد و وزارت جهاد کشاورزی مانع از افزایش واردات می‌شود.
عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد درباره دلایل سرمایه‌گذاری‌نکردن ایرانی‌ها در معادن افغانستان توضیح داد: سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان می‌تواند تأمین‌کننده مواد اولیه واحدهای تولیدی کشور ما باشد اما متأسفانه در ایران کنسرسیوم‌های بزرگ سرمایه‌گذاری وجود ندارد و به بخش خصوصی اجازه بزرگ‌شدن داده نشده است.
او افزود: شرکت‌های معدنی کشور امروز برای تأمین سرمایه در گردش خود با چالش روبه‌رو هستند و در چنین شرایطی نمی‌توان از آنها انتظار سرمایه‌گذاری‌های برون‌مرزی داشت. این موضوع در سرمایه‌گذاری در سوریه و عراق هم به‌عنوان دیگر کشورهایی که ایران در آنها هزینه پرداخت کرده، وجود دارد.
محمدیان گفت: علاوه بر تأمین مالی، سرمایه‌گذاری برون‌مرزی در ایران با قوانین دست‌وپاگیر گمرکی مواجه است. امروز در ایران اجازه ورود مواد معدنی خام از افغانستان وجود ندارد و افزون بر اینها تحریم‌بودن ایران امکان مبادلات بانکی و برخورداری از پوشش‌های بیمه‌ای بین‌المللی را برای ایرانی‌ها از بین برده است درحالی‌که سازمان‌های داخلی هم مانند صندوق ضمانت صادرات از پروژه‌های ایرانی‌ها در افغانستان و عراق با این استدلال که ریسک سرمایه‌گذاری در این کشورها بالاست، حمایت نمی‌کنند.
عضو هیات‌رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در توضیح آنچه به دلخوری مقامات دو کشور در موضوع تغییر سرکنسول افغانستان در مشهد انجامیده و تأثیر آن در روابط تجاری گفت: در ارتباط با افغانستان، ایران در مسائل سیاسی، اقتصادی و حتی مرزی با کشوری روبه‌رو است که قواعد بازی را بلد نیست یا نمی‌خواهد به این قواعد تن دهد و امروز کسانی در افغانستان حکومت را در اختیار دارند که سابقه مدیریت نداشته‌اند. در عرف دیپلماتیک در انتصاب سرکنسول یا حتی سفیر، کشور میزبان باید نسبت به انتصاب جدید نظر مثبت خود را ارائه دهد، اتفاقی که در انتصاب اخیر طالبان نیفتاد و با واکنش ناموافق ایران روبه‌رو شد.
محمدیان تأکید کرد: با این حال ما در اتاق بازرگانی ایران و اتاق مشترک ایران و افغانستان در تلاش هستیم موضوعات سیاسی با مراودات اقتصادی تا اندازه ممکن تداخل پیدا نکند و در پی همین تلاش‌هاست که تا به این لحظه تردد بارهای تجاری در مرزها مدیریت شده است و در وضعیت مطلوب قرار دارد.