فردای اقتصاد: زمانی که کرونا در سال ۹۹ به اوج خود رسیده بود و اقتصاد جهان را به قهقرا می‌برد، درآمدهای نفتی ایران بیش از هر کشور دیگری افت کرد. در آن روزگار این بنزین بود که به کمک کشور آمد تا با صادراتش دولت درآمد حداقلی برای تامین بخشی از هزینه‌های کرونا داشته باشد؛ حالا اما به نظر می‌رسد نه تنها روزهای طلایی صادرات بنزین پایان یافته بلکه زنگ هشدار بازگشت به دوران واردات نیز به صدا درآمده است.
ایران چگونه از یک واردکننده بنزین به صادرکننده بدل شد؟
ایران در سال‌های پس از انقلاب همواره یک وارد کننده بنزین بوده است، اما بدترین دوران دهه ۸۰ بود، زمانی که میزان مصرف تا بیش از ۷۰ میلیون لیتر در روز رسیده بود در حالی که کمتر از ۴۵ میلیون لیتر بنزین در کشور تولید می‌شد. از این رو در سال ۸۵ روزانه نزدیک به ۳۰ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شد که هزینه‌ای بالغ بر بیش از ۱۰ میلیون لیتر در روز معادل ۴ میلیارد دلار در سال برای کشور در برداشت.
از سال ۸۶ بنزین دو نرخی و هدفمندی یارانه‌ها آغاز شد و مصرف بنزین را در مسیر نزولی قرار داد. با این حال با توقف اجرای قانون هدفمندی، مصرف بنزین از سال ۹۱ بار دیگر در مسیر افزایشی قرار گرفت. اما این روند افزایشی با شروع بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس همزمان شد، از این رو در مجموع حجم واردات بنزین کاهش یافت.
اما ماجرای صادرکننده بنزین شدن ایران به سال ۹۸ باز می‌گردد. در این سال مصرف بنزین در مسیر کاهشی قرار گرفت. چراکه هم قیمت بنزین اصلاح و دو نرخی شد و هم در ماه‌های پایانی ۹۸ کرونا در کشور شیوع یافت. در این میان بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس در اوج خود قرار گرفته و تولید بنزین تا سطح ۱۰۰ میلیون در روز افزایش یافته بود.
کاهش مصرف بنزین در کنار رشد تولید موجب شد که ایران نه تنها از واردات بنزین بی‌نیاز شود بلکه به یک صادرکننده بدل شود. سال ۹۹ به طور متوسط روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر بنزین از ایران صادر شد که حداقل ۱.۵ میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی داشت. این درآمد درشرایطی به دست آمد که کشور در اوج کرونا و تحریم قرار گرفته و صادرات نفت تا کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته بود. از این رو صادرات بنزین کمک بزرگی به اقتصاد کشور کرد.
اما با کاهش شیوع کرونا مصرف بار دیگر در مسیر افزایشی قرار گرفته به طوریکه در تیرماه سال جاری روزانه حدود ۱۲۰ میلیون لیتر یعنی ۱۳ میلیون لیتر بیشتر از میزان تولید در کشور بنزین سوخته است.
از این رو نه تنها صادرات متوقف شده بلکه برای تامین کسری بنزین از ذخایر و انبارها برداشت شده است. پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم سال مصرف بنزین قدری کاهش یابد و به حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز برسد. با این حال دور از انتظار نیست که سال آینده میزان مصرف از تولید تجاوز کرده و ایران بار دیگر به یک واردکننده بنزین بدل شود.
هزینه ۷۵ هزار میلیارد تومانی بنزین
همین حالا خبرهایی مبنی از گمانه‌زنی‌های برای واردات بنزین برای جبران کسری تابستان از یک کشور همسایه به گوش می‌رسد. اما موضوع نگران‌کننده در این خصوص این است که قیمت بنزین در حال حاضر در بازارهای جهانی به سطوح بالایی رسیده است. در حالی که متوسط جهانی نرخ خرده فروشی بنزین به بیش از یک دلار رسیده قیمت هر لیتر آن در فوب خلیج فارس(قیمت بازاری بنزین روی نفتکش در خلیج فارس) به حدود ۷۰ سنت رسیده است. بر این اساس اگر ایران روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین وارد کند هزینه‌ای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان در روز و ۷۵ هزار میلیارد تومان در سال باید برای آن بپردازد.
بنابراین با رشد مصرف نه تنها درآمد حاصل از صادرات بنزین دود شده بلکه کشور با هزینه سنگینی برای واردات مواجه خواهد شد.