دنیای اقتصاد: «نورنیوز»، پایگاه خبری نزدیک به شورای عالی امنیت ملی، شنبه شب گزارش داد که تهران و واشنگتن، «مستقل از روند مذاکرات هسته‌ای» طی هفته‌های اخیر مذاکرات فشرده‌ای با وساطت یکی از کشورهای منطقه، درباره آزادسازی «همزمان زندانیان ایران و آمریکا» انجام شده‌است. به نوشته «نورنیوز» در پی انجام این مذاکرات، «میلیاردها دلار از منابع ارزی مسدود شده ایران» در شرف آزادی است.
این خبر با دو واکنش متضاد مواجه شد. برخی همانطور که در متن خبر «نورنیوز» آمده آزادی دو آمریکایی را بی‌ارتباط با مذاکرات احیای برجام دانستند.
در سوی مقابل اما بسیاری بودند که این اقدام را سیگنالی مهم برای احیای برجام دانستند. این افراد اگرچه تاکید داشتند که این اقدام ارتباط مستقیمی با برجام ندارد، اما گامی اعتمادساز و نشان‌دهنده حسن‌نیت طرفین برای بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و گام مهمی در این مسیر است. بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها که رویکردی به شدت ضد ایرانی دارد چنین تحلیلی دارد و در گزارشی تاکید کرده‌است که آزادی دو آمریکایی و همچنین آزادشدن دلارهای بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی اقدامی از سوی دولت بایدن برای به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام است.
سناریوی دوم زمانی تقویت می‌شود که به یاد بیاوریم چند هفته پیش، برخی رسانه‌ها از یک چارچوب زمانی مورد توافق بین ایران و طرف‌های برجامی خبر داده‌بودند که اولین گام آن آزادی زندانیان در مقابل آزاد شدن اموال بلوکه شده ایران از کره‌جنوبی بود.
دقایقی پیش از انتشار خبر آزادی زندانیان آمریکایی، سخنگوی سازمان ملل، از آزادی سیامک نمازی خبر داد و مدعی شد که باقر نمازی نیز برای معالجه از ایران خارج شده‌است.
به گزارش ایسنا، سخنگوی سازمان ملل در گفت‌وگو با رویترز گفت: «ایران به باقر نمازی اجازه داده تا برای معالجه به خارج از کشور برود. سیامک نمازی نیز از بازداشت آزاد شده‌است.»
او تاکید کرد: «ما به تعامل با مقامات ایرانی ادامه خواهیم داد.»
به نوشته ایسنا، سیامک و باقر نمازی چند سال پیش به اتهام جاسوسی و همکاری با دولت آمریکا هرکدام به ۱۰ سال حبس محکوم شده بودند.
«ایرنا» هم دیروز، به نقل از مصطفی قمری‌وفا، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی، نوشت: «پیگیری‌های مستمر برای آزادسازی منابع ارزی مسدود شده کشورمان با همکاری نزدیک دستگاه دیپلماسی در حال انجام است.»
قمری وفا در صفحه توییتر خود نوشت: «در هفته‌های اخیر پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در این زمینه حاصل شده، برخی ملاحظات بانکی همچنان باقی اما در تعامل با طرف‌های مقابل برای رسیدن به نتیجه در حال پیگیری است.»
بهمن ماه گذشته، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به رویترز گفته بود: «بعید است که ایالات متحده برای نجات برجام به توافقی با تهران دست یابد، مگر اینکه تهران چهار شهروند آمریکایی را آزاد کند.»
این در شرایطی است که لارا روزن، خبرنگار ارشد دیپلماتیک، در صفحه توییتر خود به نقل از یک مقام آمریکایی مدعی شد که هیچ زندانی آمریکایی یا منابع مسدود شده ایران در مقابل آزاد نخواهد شد.
به گزارش خبرآنلاین، مالی افزود که «[بحث مذاکرات احیای برجام و آزادسازی زندانیان امریکایی در ایران] جدا هستند و ما در حال پیگیری هر دوی این مسائل هستیم. اما من می‌گویم در حالی که چهار آمریکایی بی گناه در گروگان ایران هستند، تصور بازگشت به توافق هسته‌ای برای ما بسیار سخت است.»
او افزود: «بنابراین در حالی که ما به طور غیرمستقیم با ایران در مورد پرونده هسته‌ای مذاکره می‌کنیم، به طور غیرمستقیم با آنها داریم گفتگو می‌کنیم تا از آزادی گروگان‌هایمان اطمینان حاصل کنیم»
سه روز پیش، هفتم مهر، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با «نیویورک‌تایمز» درباره موضوع «تبادل زندانیان» گفت: «تبادل زندانیان برای ما اساسا موضوعی انسانی است. ما همواره برای تبادل زندانیان آمادگی داریم. در مقطعی طرف آمریکایی آن را منوط به نتایج گفت‌وگوهای وین و برجام کرد. معتقدیم نباید بین برجام و موضوع انسانی زندانیان ارتباطی وجود داشته باشد. ما در این موضوع آمادگی داریم.»
به گزارش خبرگزاری میزان، وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش نیویورک‌تایمز، که«در صورتی که بخشی از اموال مسدود شده ایران، مانند هفت میلیارد دلار ایران، نزد بانک‌های کره جنوبی آزاد شود، می تواند نشانه‌ای از حسن نیت (درباره برجام) تلقی شود؟» پاسخ داد: « آزادسازی اموال بلوکه شده ما توسط آمریکا در بخش‌هایی از جهان می‌تواند یک نشانه مثبت محسوب شود.اما الان ما مجموعه پیچیده و سردرگمی را در رفتار آمریکا می‌بینیم.»
عالی‌ترین دیپلمات ایران همچنین در گفت‌وگو با «المانیتور» تاکید کرده‌بود: « ما آماده‌ایم بدون ارتباط با برجام مساله را حل کنیم. این یک موضوع کاملا انسانی است.»
پیش از امیرعبداللهیان، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه روز ۲۷ شهریور در نشست هفتگی با خبرنگاران تاکید کرده‌بود که «ایران با برجام یا بدون برجام آماده مبادله زندانیان با آمریکا است.» او اضافه کرد: «ارتباط با این موضوع، مذاکرات به طرق مختلف صورت گرفته و طرفین توافق‌های لازم را انجام داده‌اند و اکنون تصمیم دولت آمریکا است که این توافق را انجام دهد یا نه.»
وزارت امور خارجه آمریکا هم اعلام کرد که از اقدام ایران خوشحال است و از متحدان و شرکای خود که برای کمک به نمازی‌ها تلاش کردند، از جمله دبیرکل سازمان ملل، عمان، قطر، سوئیس، امارات متحده عربی و بریتانیا تشکر می‌کند.
در طول مذاکرات اتمی، یکی از موضوعاتی که بارها مطرح شد، مبادلۀ زندانی میان آمریکا و ایران بود.نزدیک به پنج ماه قبل، سیامک نمازی در مطلبی که در نیویورک تایمز منتشر شد، از جو بایدن تقاضا کرده بود که به رغم بن‌بست در مذاکرات، مبادلۀ زندانیان با تهران را بپذیرد.
دو تفسیر از یک اقدام
بسیاری بر این باورند که آزادی زندانیان آمریکایی در ایران و در مقابل آزاد شدن قریب‌الوقوع هفت میلیارد دارایی مسدود شده ایران در کره‌جنوبی ارتباطی به مساله برجام ندارد و همانطور که نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی گزارش داده‌است، این اقدام مستقل از مذاکرات برجام انجام شده‌است.
با این همه عده‌ای دیگر نیز بر این باورند که این اقدام اگرچه ارتباط مستقیمی با مذاکرات برجام ندارد اما به طور غیرمستقیم نشانه‌ای مثبت از احیای برجام تلقی می‌شود.
در همین ارتباط، «ایرنا» به نقل از بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، FDD که موسسه‌ای به شدت مخالف جمهوری اسلامی است گزارش داد که دولت «جو بایدن» با هدف نتیجه بخش شدن گفت وگوهای هسته‌ای نخستین گام را با آزادسازی دسترسی ایران به هفت میلیارد دلار پول بلوکه شده در بانک های کره جنوبی بر می‌دارد.
در این گزارش با عنوان «شاید ایالات متحده به ایران برای آزادی زندانیان پول پرداخت کند»، آمده است که به نظر می رسد دولت بایدن در حال آماده شدن برای صدور یک معافیت امنیت ملی است که بر اساس آن دولت سئول اجازه می‌یابد تا مبلغ هفت میلیارد دلار از پول‌های ایران در حساب های مستقر در بانک های کره جنوبی که بر اساس تحریم های آمریکا مسدود شده‌اند، به ایران منتقل شود.
براساس تحلیل این اتاق فکر آمریکایی، چنین انتقالی در ازای آزادی زندانیان آمریکایی در ایران انجام می شود. از طرف دیگر طبق گزارش‌ها، این اقدام نخستین گام در یک توافق چند مرحله‌ای هسته‌ای با ایران را تشکیل می‌دهد که نخست از سوی واشنگتن برداشته می‌شود.
بنابراین گزارش، در هر صورت ممکن است این پرداخت، پیش از اعلام توافق با تهران صورت گیرد تا از ممنوعیت‌های قانونی تعلیق تحریم‌های ایران فرار کند. هر معافیتی در چارچوب توافق هسته‌ای ایران، طبق قانون آمریکا باید قبل از اجرا، در کنگره این کشور بررسی شود.
بر اساس این تحلیل، انتقال هفت میلیارد دلار به تهران در ازای آزادی شهروندان آمریکایی که در ایران زندانی هستند، تغییر قابل توجهی در سیاست ایالات متحده به شمار می رود.
در بخش دیگری از گزارش بنیاد دفاع از دمکراسی با عنوان «هماهنگی آمریکا و کره جنوبی در مورد معامله با ایران» آمده است: «راب مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران پس از دیدار هفته گذشته خود با معاون اول وزیر خارجه کره جنوبی در پیامی توییتری نوشت : «ما از جمهوری کُره به خاطر همکاری نزدیک آن، از جمله تلاش‌ها برای کمک به اطمینان از بازگشت شهروندان ما که به اشتباه در ایران بازداشت شده‌اند و همچنین دستیابی به توافق در مورد برجام، تشکر می‌کنیم.»
طبق این تحلیل، توئیت مالی به طور کلی موضوع آزادسازی احتمالی هفت میلیارد دلار ایران را که در کره جنوبی نگهداری می شود به مذاکرات گسترده‌تر در چارچوب توافق هسته‌ای مرتبط، بیان کرده‌است.
اواخر ماه اوت، جزئیاتی از یک توافق هسته‌ای در رسانه‌ها فاش شد که نشان می‌داد آزادسازی هفت میلیارد دلار از کره جنوبی اولین گام در چارچوب مراحل مختلف توافق هسته‌ای جدید خواهد بود.
اندیشکده فوق در ادامه نوشت: «در ظاهر دولت آمریکا با ربط دادن موضوع هفت میلیارد دلار به آزادی زندانیان این کشور و صدور معافیت قبل از اعلام توافق هسته‌ای، قصد دارد تخفیف‌های اولیه تحریمی را برای ایران فراهم کند و نخستین گام را بردارد.»
این اندیشکده در پایان گزارش خود به سابقه چنین پرداخت هایی به ایران اشاره کرد و افزود: در سال ۲۰۱۵، دولت اوباما درباره طرحی مشابه در حاشیه «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)» مذاکره کرد و ۴۰۰ میلیون دلار برای ایران ارسال کرد که اولین قسط از پرداخت ۱.۷ میلیارد دلاری بود. همزمان با این انتقال تهران چهار زندانی آمریکایی را آزاد کرد.
برای جزییات بیشتر کلیک کنید:
آزادسازی قریب‌الوقوع دلارهای بلوکه شده در کره جنوبی