فردای اقتصاد: مرکز آمار ایران امروز گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده را برای ماه مهر منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد تورم ماهانه در مهر افزایش یافته اما تورم نقطه‌ای اندکی کم شده است. اما چه جزئیاتی از تغییر قیمت اجزای سبد خرید ایرانیان به ما کمک می‌کند تا علت تورم ماهانه سه درصدی مهرماه و در عین حال، کاهش تورم نقطه‌ای سالانه را بفهمیم؟ بررسی ما در گزارش پیش رو نشان خواهد داد تورم اجاره اثر بزرگی روی تورم مهر داشته است. همچنین رشد شاخص قیمت بخش آموزش هم بسیار بالا -در حد ۱۵ درصد- بوده است. بخشی از این تورم مهر تحت تأثیر نوعی اثر فصلی بوده است اما تورم حدوداً پنجاه درصدی سالانه فعلی و رشد بالای قیمت اجاره و خدمات پس از پایان نسبی جهش قیمت خوراکی‌ها نشان از ادامه روند خطرناک تورم است.
شاخص قیمت مصرف‌کننده در ماه گذشته رشدی سه درصدی را تجربه کرده است. این تورم ماهانه ۰.۸ واحد درصد بیشتر از تورم ماهانه شهریور است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب ۲.۲ درصد و ۳.۵ درصد بوده است. نرخ تورم نقطه‌ای در مهر ماه ١٤٠١ به عدد ٤٨,٦ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین ٤٨.٦ درصد بیشتر از مهر ١٤٠٠ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده اند. نرخ تورم نقطه‌ای مهر ماه ۱۴۰۱ (افزایش شاخص قیمت‌ها نسبت به مهرماه سال قبل) در مقایسه با ماه قبل ۱.۱ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی ها و دخانیات» با کاهش ۴.۷ واحد درصدی به ٧٠.٧ درصد رسیده و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ٠.٧ واحد درصدی به ۳۶.۱ درصد رسیده است.
مسکن بازیگر مهم تورم مهر
شاخص قیمت مرکز آمار برای اجاره مسکن طی یک ماه ۶.۱ درصد افزایش یافته است. با توجه به سهم مهم این هزینه در سبد هزینه‌ها -که در محاسبات مرکز آمار ۳۰.۷۲ درصد در نظر گرفته می‌شود- این تورم ماهانه بالا یکی از عوامل اصلی تورم سه درصدی مهرماه بوده است. بررسی تورم ماهانه اجاره در سال‌های گذشته نشان می‌دهد مهرماه معمولاً با تورم بالاتری همراه بوده است. با این حال، همچنان ۶.۱ درصد تورم بالایی محسوب می‌شود. شاخص قیمت مصرف‌کننده بدون احتساب اجاره در مهرماه به اندازه ۲.۲ درصد رشد کرده است، ۰.۸ واحد درصد کمتر از تورم ماهانه سبد کامل مصرفی.
نمودار بالا نشان می‌دهد فقط دو ماه در ده سال اخیر تورم ماهانه اجاره بالاتری نسبت به ماه گذشته داشته است. این افزایش شدید اجاره‌ها در سطح کشور می‌تواند هم از افزایش قیمت فروش مسکن پیروی کرده باشد و هم از سوی دیگر، متأثر از روند کلی تورم ناشی از رشد نقدینگی باشد.
پرش هزینه آموزش
قیمت بخش آموزش (شهریه مدارس و دانشگاه‌ها) در مهرماه ۱۵ درصد بیشتر از شهریور بوده است. این افزایش هم عمدتاً ناشی از یک اتفاق فصلی است. چرا که در ماه آغازین سال تحصیلی قیمت‌های جدید برای شهریه‌ها تعیین می‌شوند و در نتیجه بخش زیادی از تورم سال بخش آموزش در این ماه تخلیه می‌شود. نکته جالب آن که هر دوی آموزش و مسکن هنوز تورم نقطه‌ای ۳۶ درصدی دارند که پایین‌تر از تورم کل است؛ بنابراین تورم بالای این دو گروه در ماه اخیر را تا حدی می‌توان ناشی از رساندن قیمت‌هایشان به وضعیت تورم عمومی دانست.
تورم برخی خوراکی‌ها ادامه دارد
با وجود این که تورم خوراکی‌ها تا حد زیادی در اثر جهش ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تخلیه شده بود، اما همچنان برخی کالاهای خوراکی از عوامل افزایش تورم ماهانه در ماه گذشته بوده‌اند؛ گوشت قرمز و گوشت ماکیان با تورم ۴.۱ درصدی در یک ماه همراه بوده و میوه و خشکبار هم تورم ماهانه ۶ درصدی داشته است. اما قیمت روغن‌ها و چربی‌ها کمی عقب‌نشینی داشته، چرا که تورم ماهانه‌اش منفی ۱.۶ شده است.
این وضعیت تورمی که به سختی می‌توان حتی بازگشت آن را به محدود ۲۰ تا ۳۰ درصد هم نزدیک دانست، ناشی از عوامل بنیادینی از جمله کسری بودجه در بلندمدت است که در کوتاه مدت از عواملی مثل بی‌ثباتی نرخ ارز هم اثر می‌گیرد؛ اگرچه کنترل‌های قیمتی کالاهای خاص می‌توانند موقتاً جلوی افزایش قیمتشان را بگیرند، اما در نهایت عوامل بنیادین ایجاد تورم کار خود را می‌کنند؛ به همین دلیل است که دسته‌های مختلف کالایی به نوبت دچار رشد قیمت می‌شوند و دستکاری‌های سیاستمدار صرفاً باعث پیش‌بینی‌ناپذیرترشدن اوضاع می‌شود. بی‌توجهی به این عوامل بنیادین می‌تواند باعث شود تورم بالای پنجاه درصد در دو سال آینده و پایدارشدن آن کاملاً ممکن شود. پیش‌بینی‌ها از تورم آینده نزدیک را در گزارش سه سناریو از تورم دو سال آینده ایران می‌توانید مشاهده کنید.