فردای اقتصاد: توسعه بخش خصوصی یک کشور با سرمایه‌گذاری داخلی و رشد جذب سرمایه خارجی گره خورده است. سرمایه‌گذاران، چه داخلی و چه خارجی به یک محیط خوب سرمایه‌گذاری نیاز دارند. این افراد جایی که فرصت‌های سودآور را می‌یابند، سرمایه‌گذاری و تلاش می‌کنند تا از ریسک و خطر دوری کنند. منابع طبیعی، بازارهای داخلی بزرگ و هزینه‌های کمتر تولید در صنایع صادراتی، جذب‌کننده سرمایه‌گذاران است. محیط سرمایه‌گذاری یک عامل مهم موفقیت در ارتقای سطح سرمایه‌گذاری یک کشور محسوب می‌شود و بر نرخ رشد اقتصادی آن کشور تاثیر می‌گذارد. محیط سرمایه‌گذاری از سوی چند عامل به هم تنیده شکل می‌گیرد. این عوامل شامل چارچوب باثبات اقتصاد کلان، ثبات و امنیت خارجی، سیاست‌های خرد اقتصادی، نهادهای کارآ، سیستم مالی کارآمد، در دسترس بودن سرمایه انسانی و وجود ساختارهای فنی و فیزیکی است.
بر اساس گزارشی که موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تهیه کرده روند سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی یک دهه گذشته نزولی بوده و به یک سوم تقلیل یافته است؛ این در حالی است که روند مزبور در مدت زمان یاد شده در بین کشورهای در حال توسعه با شیب ملایمی صعودی بوده است.
بر اساس گزارش سال ۲۰۲۲ آنکتاد در خصوص وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی جهان، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال ۲۰۲۱، به یک میلیارد و ۴۲۵میلیون دلار رسیده است که با افزایش ۸۳میلیون دلاری نسبت به سال قبل، حدود ۶.۱درصد افزایش داشته است. این در حالی است که سرمایه‌گذاری خارجی ایران در سال‌های ۲۰۲۰، ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ به ترتیب ۱۱، ۳۶.۴ و ۳۰درصد کاهش نشان می‌دهد. در مجموع روند سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی یک دهه گذشته نزولی بوده و به یک سوم تقلیل یافته است. این در حالی است که روند مزبور در مدت زمان یاد شده در بین کشورهای در حال توسعه با شیب ملایمی صعودی بوده است.
بر اساس این گزارش، سال گذشته میلادی در جهان، ۱.۵۸۲تریلیون دلار جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده که نسبت به سال پیش از آن، ۶۱۹میلیارد و ۱۷۱میلیون دلار بیشتر است. سهم ایران از این میزان سرمایه‌گذاری در جهان ۰.۰۹درصد است. سهم ایران در سال ۲۰۲۰ برابر با ۰.۱۳درصد و در سال ۲۰۱۹ برابر با ۰.۰۹درصد بود.
بر اساس این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) در جایگاه هشتادم کشورهای سرمایه‌پذیر جهان قرار دارد. با اینکه همیشه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای توسعه‌یافته از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده است، اما در سال ۲۰۲۰، این روند معکوس شد و در سال ۲۰۲۱ ادامه یافت. سهم کشورهای در حال توسعه از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده در جهان در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۵۲.۸۷درصد برابر با ۸۳۶میلیارد و ۵۷۱میلیون دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۲۰ برابر با ۶۶.۳درصد بود. کشورهای توسعه‌یافته ۷۴۵میلیارد و ۷۳۹میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کردند که ۴۷.۱۲درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان است. این رقم در سال ۲۰۲۰ برابر با ۳۱.۲درصد بود. به نظر می‌رسد آغاز شیوع کرونا در سال ۲۰۲۰ بر میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای توسعه یافته به‌شدت تاثیر گذاشته است و این روند همچنان ادامه دارد.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که مهمترین چالش سرمایه‌گذاری در ایران ناشی از چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران است. ریسک بالای اقتصادی کشور عمدتا به دلیل تحریم‌های خارجی، عدم ثبات اقتصادی، عدم درک درست سرمایه‌گذاران از جایگاه اقتصادی ایران، موانع حقوقی و ضعف و ناکارآمدی سیستم قضایی کشور در حمایت از سرمایه و سرمایه‌گذار خارجی از جمله موانع عمده جذب سرمایه خارجی در ایران برشمرده می‌شود.
در این میان، عواملی همچون ایجاد زمینه و فراهم کردن زیرساخت قانونی، مقرراتی و عملیاتی لازم برای بکارگیری روش‌ها و ابزارهای متنوع و نوین تامین مالی، تصویرسازی و تدوین و طراحی بسته‌های تشویقی و برنامه‌های عملیاتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، تنظیم و اجرای سیاست‌های پولی، مالی و ارزی مناسب، کنترل تورم و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی از طریق رفع تدریجی تحریم‌ها، می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران موثر باشد. با توجه به اینکه رفع موانع یاد شده در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد؛ بنابراین چشم‌انداز آینده جذب سرمایه خارجی با وجود موانع یاد شده چندان مثبت ارزیابی نمی‌شود.