فردای اقتصاد: در برنامه زنگ پایان چهارشنبه همراه با احمد جانجان، کارشناس بازار سرمایه و روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به بررسی چالش‌های معاملات الگوریتمی در بورس پرداختیم. این ۲ کارشناس نظرات متفاوت خود را در رابطه با معاملات الگوریتمی مطرح کردند.
در میان فعال بازار سهام نیز در مجموع نظرات متفاوتی در رابطه با معاملات الگوریتمی مطرح می‌شود و این نوع معامله سهام مخالفان و موافقان زیادی دارد؛ عده‌ای از فعالان بازار سرمایه، الگوریتم‌ها را ابزاری جهت توسعه بازار سهام می‌دانند اما در مقابل برخی از کارشناسان اعتقاد دارند این معاملات را دلیل اصلی ریزش بورس و زیان سهامداران خرد معرفی می‌کنند.
روح الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در گفتگوی امروز با «فردای اقتصاد» ضمن تاکید بر ضرورت توسعه معاملات الگوریتمی عنوان کرد: برای الگوریتم‌ها تعریف مشخصی وجود ندارد و از ابعاد مختلف به این موضوع نگاه می‌شود؛ معاملات الگوریتمی در بورس ایران به زبان و تعریف ساده در حقیقت معاملاتی هستند که با رسیدن قیمت به اعداد خاصی که مورد نظر است دستور خرید یا فروش خودکار را انجام می‌دهد. عملکرد الگوریتم‌های مجاز قبل از اجرا تست و عدم ضربه آنها به بازار سهام ارزیابی می‌شود؛ مجوز استفاده از این ابزار توسط سازمان بورس داده شده و کارگزاری‌ها این خدمات را به مشتریان ارائه می‌دهند. در این حالت سفارشاتی که با الگوریتم ارسال می‌شود به دلیل این که شناسه خاص دارند قابل تشخیص هستند و در صورت تخلف مسدود خواهند شد. کارگزاری‌ها مسول ارسال سفارش معامله‌گران به بازار هستند و به همین دلیل مخاطب ابلاغیه سازمان بورس، کارگزاران هستند.
دهقان افزود: مدیریت تعداد کدهای زیاد با حجم کم، مدیریت یک کد با حجم بالا مانند شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، استفاده ناشران یا صندوق‌های بازارگردانی از الگوریتم برای ایجاد نقدشوندگی در بازار و استفاده توسط سهامداران حقیقی مهمترین کارکردهای معاملات الگوریتمی است. همچنین معاملات الگوریتمی می‌تواند به چرخش و مدیریت سبد سبدگردان‌ها کمک کند. یک دسته از افراد گروه‌های رسمی سبدگردان هستند که از تکنولوژی الگوریتم استفاده می‌کنند و در مقابل برخی به طور غیررسمی و تعدادی از سبدگردان‌های شخصی نیز از این الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند. نمی‌توانیم از انجام این معاملات جلوگیری کنیم چون قابل شناسایی نیستند. مصوبه قبلی مبنی بر ممنوعیت معاملات الگوریتمی تنها آن گروه از مخاطبانی را محدود کرد که قصد داشتند به صورت رسمی و دارای مجوز از الگوریتم‌ها استفاده کنند و چنانچه به صورت غیررسمی قصد این کار را داشتند، شناسایی آنها عمدتا امکان‌پذیر نیست.
وی تاکید کرد: چالش اصلی معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه الگوریتم‌های غیرقانونی است و برخی از معاملات الگوریتمی قابل شناسایی و تشخیص نیستند. ولی در هر حال، الگوریتم‌ها جزئی از بازار خواهند بود و نسل جدید با برخورداری از تکنولوژی و دانش کامپیوتر، این گروه از معاملات را به بازار وارد خواهند کرد، اما باید ابزارهای نظارتی دقیقی را به کار گیریم. در واقع نمی‌توان بدون برخورداری از ابزارهای نظارتی دقیق، بازار را مدیریت کرد. با توسعه بازار و ورود نقدینگی بیشتر، سیستم‌های نظارتی نیز باید به روز شود.
احمد جانجان، کارشناس بازار سرمایه در این رابطه اعتقاد داشت: زمانی که تکنولوژی در ریزترین مسایل اجتماعی و اقتصادی وارد شده، بازار سرمایه نیز نمی‌تواند از آن رویگردان باشد. نگاهی به بازارهای سرمایه‌گذاری دنیا نشان می‌دهد که ورود نقدینگی با حجم بسیار بالا، توسعه این بازارها را به دنبال داشت. کاربران مختلف، صندوق‌های بازارگردانی، سبدگردان‌ها و در مجموع حقوقی‌ها مخاطب و کاربر اصلی معاملات الگوریتمی هستند. اما نباید این شائبه پیش آید که سرمایه‌گذاران خرد، نقشی در این زمینه ندارند. به نظر می‌رسد راه‌اندازی معاملات الگوریتمی برای سهامداران خرد از واجبات است اما شرایط، ضوابط و مقررات خاصی برای راه‌اندازی آن لازم است. در ایران با شرایطی مواجه هستیم که سازمان بورس به عنوان متولی بازار، سازوکار مشخصی برای نظارت بر آن ندارد به گونه‌ای که یک رانت اطلاعاتی در اختیار عده‌ای خاص قرار می‌گیرد.
این کارشناس خاطرنشان کرد: سازمان بورس توانایی شناسایی الگوریتم‌های بدون مجوز را ندارد چراکه پلتفرم بورس تهران بر مرورگر قرار گرفته است که فعالیت بسیاری از این الگوریتم‌ها برخلاف آیین‌نامه مقرراتی بازار سرمایه است و عملا به بازار جهت می‌دهند.